Groeien in zelfaanvaarding, 13 concrete adviezen

Hilde van Rossen

Bestuurslid bij Bekina

 

  Geplaatst op 30 oktober 2021

Dit artikel is geschreven samen met Carl D’hondt.

Zelfaanvaarding is één van de centrale thema’s in de positieve psychologie. In het eerste deel beschrijven wij het belang van zelfaanvaarding als bouwsteen voor individueel geluk en gaan na waarom zelfaanvaarding niet zo vanzelfsprekend is. Dit tweede deel handelt over groeien in zelfaanvaarding waarbij 13 concrete adviezen worden toegelicht.

Zelfaanvaarding of zelfaanvaring

Bij een gebrekkige zelfaanvaarding (laag zelfbeeld) ligt de focus op irrationele gedachten, zoals “ik ben niets, ik ben inferieur, ik tel niet mee, het zal toch nooit lukken…”.

Mensen met een laag zelfbeeld geven hun dromen op.

Ze doen er alles aan om in de gunst te komen van hun ‘meerderen’.

Gebrekkige zelfaanvaarding heeft alles te maken met gevoelens van minderwaardigheid. Men heeft voortdurend het gevoel tekort te schieten. Schuldgevoelens zijn nooit veraf omdat men vreest niet te beantwoorden aan wat men van je verwacht, zowel in het huwelijk, op het werk, tijdens sociale contacten in het algemeen.

Deze mensen hebben de neiging om de lat voor zichzelf steeds te hoog te leggen en vergelijken zich voortdurend met anderen. Ze zijn zeer bang voor imago-verlies en vrezen dat dit imago door één (kleine) mislukking in duigen kan vallen. Zij zoeken onmiddellijke feedback of goedkeuring voor hun prestaties en beperken zich bijgevolg tot projecten op korte termijn. Zij voelen zich vlug aangevallen of beledigd, gaan direct in de verdediging of reageren vaak autoritair of hautain. Zij saboteren vaak hun eigen min of meer slapende talenten uit vrees om te mislukken.

Ze zijn zich wel bewust van hun minderwaardigheidsgevoelens, maar voelen zich veilig in dit cocon van zelfsabotage of zelfaanvaring. Zij doen er alles aan om de schijn hoog te houden. Ze zijn zeer competitief en proberen constant te bewijzen dat ze beter zijn dan anderen.

Hoe groeien in zelfaanvaarding?

Zelfaanvaarding betekent dat ik stop met ideaalbeelden voor mezelf te creëren, zoals: ik moet een perfecte mama / papa zijn, ik moet een uiterst betrouwbare collega zijn, ik mag geen misstappen begaan of ik mag nooit zwak overkomen.

Dit betekent niet dat ik alles op z’n beloop moet laten. Ik kan ‘proberen’ om een goede mama en echtgenote te zijn, een waardevolle collega, een toffe vriendin. Proberen is niet hetzelfde als moeten, streven naar iets is niet hetzelfde als niet mogen falen.

Als ik misluk in mijn opzet … so what?

Ik aanvaard mezelf als mens en streef niet de positie van een halfgod na. Als ik faal dan is dat niet plezierig, maar wel menselijk. Als ik mijn geduld verlies, vind ik dat spijtig, maar voel me daarom nog geen slecht mens. Soms doe ik slechte dingen, waartoe ik mij niet in staat achtte. Dit stemt mij heel droevig; ik dacht dat dit niet bij mij hoorde, maar blijkbaar toch in bepaalde omstandigheden.

Ik verzoen mij ermee dat ik waardevolle eigenschappen heb maar ook minder waardevolle. Ik aanvaard mezelf zoals ik ben met mijn zonzijden maar ook met mijn schaduwzijden.

‘Life is not about waiting for the storm to pass. It’s about learning to dance in the rain’.

Concrete adviezen om te groeien in zelfaanvaarding

  1. Probeer de waarde te zoeken in jezelf.
    Wie zichzelf aanvaardt, probeert tevreden te zijn met zichzelf (ondanks alles) en probeert niet super te zijn in de ogen van anderen. Wie zich voortdurend vergelijkt met anderen komt geregeld in een negatieve spiraal terecht. Steeds zijn er mensen, zelfs in de naaste omgeving, die er beter aan toe zijn.
  2. Durf jezelf te zijn.
    Jezelf durven zijn betekent datgene nastreven wat je zelf goed vindt en niet wat je goed zou moeten vinden. Je bent niet op de eerste plaats begaan met jouw imago of met de vraag wat anderen van je zullen denken. Waarden en normen neem je niet zomaar over, maar verwerk je tot eigen bezit. Waarden en normen komen niet van buiten, maar komen als het ware uit jezelf.
  3. Fouten zijn kansen om bij te leren.
    Wie zichzelf aanvaardt laat zich niet uit z’n lood slaan door mislukkingen. Wie experimenteert of nieuwe pistes bewandelt, maakt onvermijdelijk fouten. Wie geen fouten maakt, kan niet bijleren. Het is eigen aan grote geesten dat zij niet opgeven, zelfs als het bijzonder moeilijk gaat. Ook een reus als Isaac Newton had de grootste moeite om de geometrie van René Descartes te begrijpen. Hij heeft geweigerd om dit taaie stuk van zich af te schudden.
  4. Erken fouten zonder jezelf neer te halen.
    Personen die sterk leven onder de dwang van een Ideaal-Ik, hebben het doorgaans heel moeilijk om diep in zichzelf hun fouten te erkennen. Zij vechten voortdurend tussen de schoonheid van het Ideaal-Ik en de meer prozaïsche realiteit van het werkelijke Ik. Een blunder beleven ze als een ontluistering van hun blazoen en voelen de neiging om het verborgen te houden voor anderen.
    Op deze wijze dwingen ze zichzelf steeds tot hypocrisie. Zij laten het niet echt doordringen tot zichzelf zonder zichzelf neer te halen. Ondanks alle vroegere goede daden heeft die ene fout een verwoestend effect op hun zelfbeeld. Bij de meesten is iedere nieuwe mislukking een bevestiging van hun laag zelfbeeld (“ik ben maar een slappeling, ik heb geen karakter, ik ben een domme koe “ enz.). Wie zichzelf is, is doorgaans in staat om een fout op een veel objectievere manier te benaderen. In plaats van gevangen te zitten in zelfverwijten zal deze persoon nagaan welke omstandigheden aanleiding hebben gegeven tot de mislukking en hoe hij dit in de toekomst kan vermijden. Een fout ten volle erkennen wordt dan een oefening in zelfbeheersing en discipline.
  5. Leer leven met negatieve kritiek.
    Als iemand kritiek uit op mijn gedrag of mijn prestaties dan luister ik aandachtig en ga na of de objecties wel terecht zijn. Bij onterechte kritiek repliceer ik onmiddellijk en voer ik rationele argumenten aan, zonder in de verdediging te gaan of mij autoritair of hautain op te stellen. Als de persoon wel een punt heeft dan dank ik hem en geef te kennen dat ik er in de toekomst rekening mee wil houden.
  6. Toon waardering voor correct gedrag van anderen.
    Mensen die zichzelf aanvaarden vinden het fijn als anderen hen correct en beleefd behandelen. Als anderen dit niet doen dan zijn ze ontgoocheld, maar niet woedend of rancuneus. Zij winden zich niet op met de gedachte dat ze dit niet verdienen of dat anderen meer respect moeten tonen. Zij voelen eerder medelijden als anderen hen unfair behandelen. Zij kunnen er mee leven als sommige mensen zo reageren, maar keuren dit niet goed.
  7. Waardeer anderen zoals ze zijn.
    Mensen die zichzelf aanvaarden, aanvaarden dat iedereen zon- en schaduwzijden heeft. Zij weigeren mensen te ‘rubriceren’ als goed of slecht. Zij gaan ervan uit dat iedereen een mix is van goede en minder goede gedragingen, van goede en minder goede intenties. Zij zijn geen status-zoekers die zich beter voordoen dan ze zijn. Zij jagen geen torenhoge idealen na, maar proberen met haalbare ingrepen hun eigen lot en dat van anderen te verbeteren. Zij streven naar lotsverbetering zonder zich te profileren als superieur tegenover anderen.
  8. Leef jezelf vrij en ongedwongen uit, zonder te mikken op goedkeuring van anderen.
    Iemand met een gebrekkige zelfaanvaarding kan moeilijk genieten van de vrije uiting van z’n talenten of van creatief en belangeloos bezig zijn. Al z’n inspanningen staan haast voortdurend in dienst van het opschroeven van z’n status. Deze personen gaan moeilijk in flow[1]. Alles draait steeds om berekende zetten.
    Als ik mezelf kan bevrijden van dit harnas van goedkeuring en bewondering door anderen dan pas kan ik echt genieten van wat ik doe en voel ik mij op een blije en luchtige wijze verbonden met mijn omgeving.
  9. Durf risico’s te nemen op lange termijn.
    Mensen met een zwakke zelfaanvaarding zijn meestal onzeker en zoeken projecten die onmiddellijk geëvalueerd kunnen worden. Zij stellen bijgevolg geen doelen op lange termijn maar mikken haast steeds op de korte termijn. Zij beperken zich ook vaak tot projecten waarbij duidelijke en objectieve evaluaties mogelijk zijn. Terreinen waarop subjectieve evaluaties legio zijn (bijv. kunstproductie), mijden zij zoveel mogelijk.
  10. Ga voor de zaak en niet voor jezelf.
    Volwassenen met een zwakke zelfaanvaarding zijn sterk vergroeid met hun negatief zelfbeeld. Ondanks een hoge morele en sociale levenswandel, zijn sommigen zo sterk overtuigd van hun minderwaardigheid, dat zij zich enkel veilig voelen in hun cocon van zelfsabotage.
    Anderzijds stellen zij zeer hoge eisen aan zichzelf (hebben torenhoge verwachtingen) maar lijden tegelijk onder diepe gevoelens van minderwaardigheid telkens zij niet beantwoorden aan hun hoge verwachtingen. Zij betrekken heel veel zaken op zichzelf en voelen zich vlug gekrenkt of vernederd door anderen.
  11. Probeer innerlijke tevredenheid te cultiveren.
    Een goede balans tussen inspanning en ontspanning bezorgt mij innerlijke rust. Na hard werken valt men vaak ten prooi aan diepe vermoeidheid, maar ook aan een gevoel van voldoening. Als ik wil presteren moet ik mij inspannen. Efficiënte inspanningen zijn maar mogelijk als ik mij ook voldoende kan ontspannen. Door ontspanning laad ik mij opnieuw op en ervaar psychisch evenwicht en innerlijke tevredenheid.
    Personen met een zwakke zelfaanvaarding hebben het vaak moeilijk met ontspanning. Zij zien het als tijdverlies en een gebrek aan inzet. Als ik mij niet kan ontspannen kom ik echter vlugger onder stress en dit opent de poort voor destructieve emoties, zoals jaloezie, verwaandheid, hoogmoed, woede, naijver, haat… Als ik mij ontspan, bescherm ik mij preventief en wordt de impact veel kleiner.
  12. Kruid de dag met humor.
    Humor laat mij het gebeuren vanuit verschillende hoeken bekijken; humor creëert afstand, zodat hevige emoties kunnen afkoelen.
  13. Doe er alles aan om destructieve emoties de baas te zijn.
    Haat is een uiterst giftige emotie. Door mij enkele positieve kenmerken voor de geest te halen van de persoon die ik minacht of haat, laat ik de emotie afkoelen. Ik bekijk het immers vanuit een andere invalshoek en bevrijd mij aldus van de destructieve omknelling. Destructieve emoties worden vaak aangewakkerd door m’n eigen vooroordelen. Daarom probeer ik een situatie of het gedrag van een persoon te bekijken vanuit verschillende standpunten. Ik probeer in de schoenen te staan van anderen, ook van opposanten.
    Als ik de zaak vanuit verschillende perspectieven kan bekijken, bouw ik geduld en tolerantie op. Hierdoor gaat m’n woede meer en meer liggen en komt m’n tegenwoordigheid van geest terug. Als ik reageer vanuit geduld en tolerantie, behoud ik het zicht op het geheel en blijf ik gedisciplineerd.

 



[1] Flow is een mentale toestand waarbij ik in volle concentratie, zonder besef van tijd, met diepe focus en met groot gemak en plezier mijn activiteit uitvoer. Flow ontstaat als iemands capaciteiten in verhouding staan tot de uitdagingen (moeilijkheidsgraad) van de taak. Voor iemand met veel capaciteiten moet de taak dus behoorlijk pittig zijn om in flow te gaan.

 

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Gerelateerd

Passend Onderwijs
Meer inzicht in gedrag leerling met Aurecool.
Meer inzicht in gedrag leerling met Aurecool.
Aurecool ondersteunt jou bij begrijpen en bevorderen van de soc-emo ontwikkeling van elke leerling.
Aurecool 
Gratis webinar
Gratis serie webinars over actuele onderwijskundige thema's!
Gratis serie webinars over actuele onderwijskundige thema's!
Bekende experts delen hun kennis
Wij-leren.online Academie 
Opleiding
Gedragsexpert in het havo en vwo
Gedragsexpert in het havo en vwo
Effectief begeleiden van leerlinggedrag, gedragsproblematiek en gedragsverandering
Medilex Onderwijs 
Webinar
Burgerschap door sociale cohesie in de klas
Burgerschap door sociale cohesie in de klas
Webinar met Gert-Jan Veerman
Wij-leren.nl Academie 
Gratis serie webinars over actuele onderwijskundige thema's!Zelfvertrouwen
Vertrouwen en zelfvertrouwen als kwaliteiten van ontwikkeling en leren.
Luc Stevens
Ontwikkelingspsychologie
Ontwikkelingspsychologie - psychologische ontwikkeling kinderen
Arja Kerpel
Zelfaanvaarding: een belangrijke bouwsteen voor individueel geluk
Zelfaanvaarding - Bouwstenen voor individueel geluk
Hilde van Rossen
Inzicht in gevoelens
Sociale vaardigheden - inzicht in het eigen gevoelsleven
Machiel Karels
Het lukt toch niet...
Het lukt toch niet... Effectieve strategieën tegen negatief denken
Arja Kerpel


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

Zelfregulatie in een video van één minuut uitgelegd
Zelfregulatie in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Omix Webtalks met Jitske Kramer - Culturen en tribes in het onderwijs.
Omix Webtalks met Jitske Kramer - Culturen en tribes in het onderwijs.
redactie
Omix Webtalks met Remco Claassen - Ikologie in het onderwijs
Omix Webtalks met Remco Claassen - Ikologie in het onderwijs
redactie
[extra-breed-algemeen-kolom2]



attributie
basisbehoeften
emotionele intelligentie
ontwikkelingspsychologie
positieve psychologie
welbevinden
zelfbeeld
zelfbeoordeling
zelfregulatie
zelfvertrouwen

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest