Zelfregulerend leren

Arja Kerpel

Redactielid wij-leren.nl l Projectleider bij Wij-spelen.nl

Geplaatst op 19 juni 2018

>> Zelfregulerend leren direct bestellen.

Leren lerenis belangrijk, anders gaat een leerling vroeg of laat onderuit. Maar... hoe ontwikkel je die vaardigheden bij leerlingen? Een krachtig middel hiervoor zijn leerstrategieën. In het boek Zelfregulerend leren - Effectiever leren met leerstrategieën behandelt Pieternel Dijkstra veertien strategieën. Bij dit boek zijn ook handige Trainingskaarten verschenen.

Wat zijn leerstrategieën?

Leerstrategieën zijn concrete manieren van leren: hiermee leren kinderen hoe ze moeten en kunnen leren. Leerlingen kunnen deze strategieën bewust inzetten om het leren zo soepel mogelijk te laten verlopen. Uit veel onderzoeken blijkt dat leerlingen aanzienlijk beter presteren als ze leerstrategieën inzetten in hun leerproces.

Je kunt leerstrategieën onderverdelen in vijf groepen. Strategieën die een beroep doen op…

Metacognitieve kennis
- Overzien
- Jezelf kennen
Metacognitieve vaardigheden
- Vooruitkijken
- Bijhouden
- Terugkijken
Cognitieve vaardigheden
- Herhalen
- Verdiepen
- Structureren
Organisatievaardigheden
- Jezelf organiseren
- Omgeving organiseren
- Anderen organiseren
Motivatie
- Jezelf vertrouwen
- Het nut zien
- Jezelf motiveren

Poster met de verschillende leerstrategieën

Strategie 1 - Overzien

De strategie Overzien gaat over het inzetten van kennis over leren en hoe je dat het best kunt doen. Dit houdt in dat je weet welke leerstrategieën je kunt inzetten bij een leertaak en wanneer het handig is om ze te gebruiken. Een leerling die deze strategie inzet, kan…

Uitleggen welke verschillende manieren er zijn om iets te leren.
Uitleggen welke stappen je moet nemen om iets te onthouden.
Uitleggen hoe je een best een bepaalde taak kunt uitvoeren of een bepaald probleem kunt oplossen.
Een medeleerling advies geven hoe hij het beste een taak kan aanpakken.

Strategie 2 – Jezelf kennen

De strategie Jezelf kennen gaat om het inzicht in je zwakke en sterke punten als het gaat om schoolwerk. En je weet hoe je het best leert. Deze kennis gebruik je tijdens het leren. Een leerling die deze strategie inzet, kan…

Aangeven wat hij makkelijk of lastig vindt aan een taak, en waarom hij dat vindt.
Vertellen wat hij over een bepaald onderwerp al weet en wat nog niet.
Uitleggen hoe hij een opdracht goed afgerond heeft.
Uitleggen wat voor hem de beste / snelste manier is om een taak te doen en hoe hij dingen het best onthoudt.

Strategie 3 – Vooruitkijken

De strategie Vooruitkijken gaat om het plannen en voorspellen van leerwerk, wat betreft taken, tijd en prioriteiten. Een leerling die deze strategie inzet, kan…

Gestructureerd werken: een nette werkplek en een zorgvuldig bijgehouden agenda.
Is op tijd; op school en met opdrachten.
Leerwerk spreiden voor een toets; in plaats van op het laatst aan laten komen.
Inschatten hoeveel tijd een taak kost.

Strategie 4 – Bijhouden

De strategie Bijhouden gaat om het controleren en bijhouden van de voortgang bij het leren tijdens een leertaak. Hierbij gaat het niet alleen om de resultaten, maar ook over concentratie en inzet. Een leerling die deze strategie inzet, kan…

Zichzelf tijdens het leren vragen stellen, bijvoorbeeld of hij het nog begrijpt.
Om hulp vragen als hij vastloopt.
Zijn werkwijze vergelijken met die van andere leerlingen.
Zijn planning uitvoeren.

Strategie 5 – Terugkijken

De strategie Terugkijken gaat over het evalueren van de leertaak en het leerproces. Een leerling die deze strategie inzet…

Controleert zijn (toets) antwoorden voordat hij ze inlevert.
Heeft na een toets een redelijk beeld van hoe hij een toets heeft gemaakt.
Denkt na een taak / beoordeling na over wat hij een volgende keer weer zo gaat doen, wat er beter had gekund en wat hij anders wil aanpakken.

Strategie 6 – Herhalen

De strategie Herhalen gaat om het letterlijk herhalen van de leerstof. Een leerling die deze strategie inzet…

Leest voor een toets de stof verschillende keren door.
Onderstreept kernwoorden of -zinnen in een tekst.
Schrijft stukjes tekst letterlijk over.
‘Stampt’ woordjes.
Herhaalt voor zichzelf de regels of ezelsbruggetjes tijdens de uitvoering van een taak.

Strategie 7 – Verdiepen

De strategie Verdiepen gaat om het dieper verwerken van de leerstof door er actief iets mee te doen en erover na te denken. Een leerling die deze strategie inzet…

Maakt in eigen woorden een samenvatting van de leerstof.
Stelt zichzelf inhoudelijke vragen over de leerstof.
Bedenkt voorbeelden en verklaringen.
Gebruikt ezelsbruggetjes.
Maakt aantekeningen als er iets wordt verteld.
Legt verbanden tussen de stof en wat hij eerder heeft geleerd.

Strategie 8 – Structureren

De strategie Structureren gaat om het inperken en organiseren van leerstof in de vorm van tekst of visuele weergaven. Een leerling die deze strategie inzet…

Kan een samenvatting van de leerstof maken.
Kan de kern in een grafiek / tabel / tekening / mindmap vatten.
Kan kernachtig vertellen wat de rode draad in de stof is.

Strategie 9 – Jezelf organiseren

De strategie Jezelf organiseren gaat om het in goede banen leiden van je eigen inspanningen bij het leren. Een leerling die deze strategie inzet…

Probeert iets wat mislukt is, nog een keer.
Werkt gericht naar een doel, ook al is de weg ernaartoe lastig of saai.
Doet zijn best, ook als hij lesstof of een taak niet zo leuk vindt.
Zet door, ook als het lastig is.
Laat zich niet afleiden door medeleerlingen.

Strategie 10 – Omgeving organiseren

De strategie Omgeving organiseren gaat om het creëren van een leeromgeving waarin je optimaal kunt leren. Een leerling die deze strategie inzet…

Zoekt actief naar informatie; bijvoorbeeld bij anderen of bij de bibliotheek.
Zorgt actief voor de materialen die nodig zijn voor zijn taak.

Strategie 11 – Anderen organiseren

De strategie Anderen organiseren gaat om het beïnvloeden van anderen zodat je van hen krijgt wat je nodig hebt om goed te kunnen leren. Een leerling die deze strategie inzet…

Vraagt een medeleerling om samen te werken.
Komt voor zichzelf op als anderen hem afleiden, hij vraagt bijvoorbeeld een medeleerling of het wat stiller kan zijn.

Strategie 12 – Jezelf vertrouwen

De strategie Jezelf vertrouwen gaat over het hebben of krijgen van zelfvertrouwen om een leertaak tot een succes te brengen en dat vertrouwen gebruiken om jezelf te motiveren. Een leerling die deze strategie inzet…

Begint opgewekt en energiek aan een taak.
Vraagt om een moeilijkere taak.
Legt een medeleerling uit hoe iets zit.
Is niet (erg) zenuwachtig voor een toets.
Heeft positieve verwachtingen van zijn prestaties.

Strategie 13 – Het nut zien

De strategie Het nut zien gaat om het krijgen van inzicht in de waarde van leerstof of een leertaak en dat gebruiken om jezelf te motiveren. Een leerling die deze strategie inzet…

Legt uit waarom het belangrijk en nuttig is om de taak goed te kunnen. Hij kan hier voorbeelden bij bedenken.
Kan negatieve gevolgen bedenken van het niet beheersen van een vaardigheid.

Strategie 14 – Jezelf motiveren

De strategie Jezelf motiveren gaat om het aanboren van de intrinsieke motivatie voor het leren en deze inzetten tijdens het leren. Een leerling die deze strategie inzet…

Investeert tijd en energie in schoolwerk.
Maakt een taak af, ook als het moeilijk wordt.
Wil een goede prestatie neerzetten; een zesje is niet genoeg.
Wil zichzelf verbeteren.
Heeft weinig aanmoediging nodig om aan de slag te gaan.

Tot slot

Na het lezen van dit artikel denk je wellicht: ik weet nu welke strategieën er zijn, en hoe ik kan zien of een leerling ze beheerst. Maar hoe kan ik deze leerstrategieën trainen? Dat staat verder uitgewerkt in het boek. Bij dit boek zijn ook handige Trainingskaarten Effectieve Leerstrategieën verschenen. Voor meer informatie en voorbeeldkaarten, zie deze recensie.

Recensie

Het boek Zelfregulerend leren - Effectiever leren met leerstrategieën brengt helder in kaart welke strategieën allemaal nodig zijn om tot effectief leren te komen. Tijdens het lezen ontdek je vanzelf: aha, deze strategie ontbreekt bij hem, of hier kan zij in groeien. Zelf maak ik ook veel gebruik van de Trainingskaarten Effectieve Leerstrategieën. Die zijn een praktische aanvulling op het boek. Beiden kan ik van harte aanbevelen.

N.a.v. Dijkstra, Pieternel, Zelfregulerend leren - Effectiever leren met leerstrategieën (2015) Uitgeverij Boom, 176 blz. ISBN 9789 0895 35269.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!