Wat zijn determinanten van effectieve interactieve feedback tijdens co-teaching in de klas?

Geplaatst op 29 december 2020

Co-teaching (samen lessen voorbereiden, geven en evalueren) biedt kansen voor professionele ontwikkeling van leraren. Het vereist wel investeringen in tijd, visieontwikkeling, reflectievaardigheden, training en écht partnerschap. Effectief leren van elkaar tijdens de les kan onder die condities onder meer door modelleren en coachen met een oortje.

Bij co-teaching werken onderwijsprofessionals intensief samen. Ze bereiden gezamenlijk lessen voor, voeren lesactiviteiten in een bepaalde rol- en taakverdeling uit, en evalueren die.

Effectieve co-teaching vereist tijd, reflectie, visie en training

Co-teaching biedt kansen voor professionele ontwikkeling en onderwijskwaliteit. Dat vergt wel de nodige investeringen: in tijd, reflectief vermogen, visieontwikkeling en training. Twee leraren moeten de tijd nemen om samen lessen voor te bereiden, les te geven en te evalueren. Als er te weinig ervaren leraren zijn om een koppel te vormen met onervaren leraren, dan is begeleide peer-to-peer co-teaching door leraren-in-opleiding een alternatief.

Om als co-teachers succesvol te zijn, is ook gezamenlijke reflectie nodig op wat goed onderwijs is. Het gaat er daarbij om dat leraren bespreken wat ze belangrijk vinden en wat dat betekent voor het lesgeven. Verder is training nodig. Leraren die getraind zijn in co-teaching, zijn beter in staat om als co-teacher te werken dan leraren die dat niet zijn. Trainingsonderdelen zijn onder meer planningsvaardigheden, instructiestrategieën, klassenmanagement, gedragsmanagement en beoordeling van leerlingen. Getrainde co-teachers die werken vanuit een gezamenlijke onderwijsvisie, kunnen goed observeren en feedback geven, en zo van elkaar leren.

Van elkaar leren als co-teachers vraagt écht partnerschap

Co-teaching benaderen als co-learning lijkt een effectief uitgangspunt om daadwerkelijk van elkaar te kunnen leren. Werken vanuit partnerschapsprincipes als gelijkheid en gelijkwaardigheid helpt daarbij. Gedetailleerde analyses van gesprekken tussen ervaren leraren en leraren-in-opleiding laten zien hoe dit in hun lesgedrag zichtbaar wordt. Ze wisselen tijdens de les ideeën uit en doen gerichte interventies. Co-teaching partners zijn heel actief in de les, leren van elkaar en leerlingen profiteren van hun samenwerking. Samen video-opnames van lessen bekijken en bespreken ondersteunt het leerproces van de leraren eveneens.

Leren tijdens de les, modelleren en coachen met een oortje

Over mogelijkheden om als co-teachers van elkaar te leren tijdens het lesgeven zelf, is minder onderzoek beschikbaar. Bekende varianten zijn modelleren (voordoen van beoogd gedrag) en coachen met een oortje.
Modelleren is een van de manieren om de ander te laten weten wat er moet gebeuren. Sociaal-sensitieve leraren zijn beter in staat om te modelleren. Ze zijn zich bewuster van impact van hun gedrag op een ander en zijn zich daarom bewuster van impliciete feedback.

Een andere vorm van directe feedback tussen co-teachers in de les is coachen met een oortje. Deze techniek – met afgesproken signalen die duidelijk zijn voor elkaar en de les niet merkbaar verstoren – is ontwikkeld voor beginnende leraren en leraren-in-opleiding die behoefte hebben aan praktische tips die ze direct kunnen uitproberen. Het meeste effect is te verwachten voor klassenmanagement, didactiek en pedagogische relatie met leerlingen. Ook twee ervaren leraren kunnen steekwoorden of signalen met elkaar afspreken. Duurzame effecten zijn evenwel niet eenduidig; ze wijzen wel op het belang van de eerder genoemde condities: tijd, reflectie, visie en partnerschap.

Uitgebreide beantwoording

Opgesteld door: Niek van den Berg (kennismakelaar)
Vraagsteller: docent pabo

Vraag

Wat zijn determinanten van effectieve interactieve feedback tijdens co-teaching in de klas?

Kort antwoord

Co-teaching (samen lessen voorbereiden, lesgeven en evalueren) biedt kansen voor professionele ontwikkeling van leraren, maar vereist investeringen in gezamenlijke tijd, visieontwikkeling, reflectievaardigheden, training in co-teaching en écht partnerschap. Effectief leren van elkaar tijdens de les (reflection-in-action) kan onder die condities onder meer door modelleren en coachen-met-een-oortje.

Toelichting antwoord

Onderwijsprofessionals die co-teaching inzetten werken intensief samen, ook in de klas. Ze bereiden samen voor, voeren (in een bepaalde rol- en taakverdeling) samen de lesactiviteiten uit, en evalueren samen (Kennisrotonde, 2019). Co-teaching is ontstaan in de context van speciaal onderwijs, maar wordt inmiddels ook in regulier onderwijs en in lerarenopleidingen toegepast. Co-teaching gaat bijvoorbeeld ook over een werkbegeleider en pabo-student die samen een groep lesgeven, of een leraar en onderwijsassistent die samen lesgeven.

Effectieve co-teaching vereist gezamenlijke tijd, reflectie, visie en training

Co-teaching biedt kansen voor professionele ontwikkeling en onderwijskwaliteit, maar vraagt ook investeringen. Ten eerste gaat het om tijd om daadwerkelijk samen voor te bereiden, les te geven en te evalueren. Als er te weinig ervaren leraren zijn om co-teaching koppels van ervaren en onervaren leraren te maken, kan begeleide peer-to-peer co-teaching door leraren in opleiding mogelijk oplossingen bieden. Een voorbeeld hiervan betreft een universitaire lerarenopleiding in de VS, waar 70 leraren-in-opleiding in wisselende rollen van leraar en observator werken, onder begeleiding van 12 ervaren lerarenopleiders in de rol van mentoren (Akkerson & Montgomery, 2017).

Om als co-teachers succesvol te zijn is niet alleen tijd nodig, maar ook gezamenlijke reflectie op wat goed onderwijs is. Investeringen in het reflectief vermogen door als team te werken aan interpersoonlijke en normatieve aspecten van visieontwikkeling lonen de moeite, zo blijkt uit een review van 17 studies naar de professionele ontwikkeling van co-teaching teams (Fluijt, Bakker & Struyf, 2015). Het gaat er daarbij bijvoorbeeld om dat je samen bespreekt wat je belangrijk vindt en wat dat betekent voor hoe je lesgeeft.

Verder is training nodig voor succesvolle co-teaching. Een veldexperiment (met pre/posttest en controlegroep) laat zien dat leraren die getraind zijn in co-teaching, beter in staat zijn om als co-teacher te werken dan leraren die dat niet zijn (Faraclas, 2018). In dit onderzoek betrof de training planningsvaardigheden, instructiestrategieën, klassenmanagement, gedragsmanagement en beoordeling van leerlingen, steeds specifiek in de context van co-teaching. Leraren kunnen daarna beter samen afstemmen wat ze willen in de les en hoe. Co-teachers die werken vanuit een gezamenlijke onderwijsvisie en getraind zijn in co-teaching, zijn ook beter in staat om elkaar te observeren en feedback te geven, en zo te leren van elkaar.

Van elkaar leren als co-teachers vraagt écht partnerschap

Co-teaching benaderen als co-learning lijkt effectief uitgangspunt om als co-teachers daadwerkelijk van elkaar te kunnen leren, hoewel echt direct vergelijkend onderzoek met co-teaching op basis van andere uitgangspunten ontbreekt. Twee voorbeelden:

Orlander e.a. (2000) onderzochten een model voor wederzijdse coaching tussen leraren bij het plannen, uitvoeren en evalueren van klinisch-wetenschappelijk onderwijs in Boston. Per les werd afgesproken wie de uitvoerend docent en wie de observator zou zijn. Focus op de eigen specifieke leervragen van de uitvoerend docent en de ontwikkeling van een veilige vertrouwensrelatie tussen de co-teachers bleken succesfactoren.
Strieker e.a. (2017) onderzochten co-teaching in een Georgische lerarenopleiding die werkt volgens de partnerschapsprincipes gelijk(waardig)heid, keuze, inbreng, dialoog, reflectie, oefening en wederkerigheid (Knight, 2007). Gedetailleerde analyses van gesprekken met ervaren leraren (N=29) en leraren in opleiding (N=21) laten zien hoe deze principes in het concrete gedrag van co-teachers zichtbaar worden. Ze wisselen bijvoorbeeld tijdens de les ideeën uit en beiden doen interventies gericht op het leren van de leerlingen. Co-teaching partners benoemen dat ze beiden heel actief zijn in de les, van elkaar leren, en ook dat leerlingen profiteren van hun samenwerking.

De factoren die in deze voorbeelden worden genoemd, komen ook naar voren in reviews van ander onderzoek naar werkzame feedback voor docenten (Faraclas, 2018; Kennisrotonde, 2018). Als er wederzijds vertrouwen is, ontstaat er bijvoorbeeld bij lesobservaties ruimte om als observator ook andere punten te benoemen dan de door de uitvoerend docent geformuleerde leerpunten. Video-opnames kunnen nabesprekingen van lessen ondersteunen, met name als co-teachers de opnames samen bekijken (vgl. Kennisrotonde, 2018).

Leren door reflection-in-action, modelleren en coachen met een oortje

Over mogelijkheden om als co-teachers niet alleen van elkaar te leren tijdens voorbereiding en evaluatie, maar ook tijdens het lesgeven zelf, is minder onderzoek beschikbaar. Bovengenoemde onderzoeken van Orlander e.a. (2000) en Strieker e.a. (2017) gaan er deels over. Om meer gedetailleerd en via directe observaties micro-reflecties van leraren tijdens de les (reflections-in-action) op te sporen, zijn veel materiaal en analyses nodig. Een voorbeeld daarvan geeft Japans onderzoek van Ishino (2018) op basis van analyses van 14 lessen van een co-teaching koppel. Het onderzoek brengt micro-longitudinaal in beeld hoe hun reflectieve interactie in de klas vorm krijgt en bijdraagt aan hun professionele ontwikkeling, de ontwikkeling van hun praktijkkennis. In dit specifieke geval ging het om de positionering van de leraren in de klas om de aandacht van leerlingen te krijgen én om als co-teachers onderling te communiceren. Als je op een sleutelplek gaat staan kun je de blik van je co-teacher vangen, zullen leerlingen ook attenter worden en geef je collega daarmee meteen een voorbeeld van wat werkt.

Het laatstgenoemde heet modelleren van beoogd gedrag en is een van de manieren om een ander te laten weten wat je vindt dat er moet gebeuren. Naarmate je sociaal sensitiever bent (meer bewust van impact van je gedrag op een ander), zul je je beter bewust zijn van impliciete feedback en ook beter in staat zijn om te modelleren (Fluijt, 2018; Hattie & Zierer, 2017; Kennisrotonde, 2019).

Mogelijkheden voor expliciete feedback tussen co-teachers in de les kunnen verder mogelijk worden gevonden in coachen met een oortje. Deze techniek met afgesproken korte signalen die duidelijk zijn voor elkaar en de les niet merkbaar verstoren, is ontwikkeld voor (beginnende) leraren in opleiding die behoefte hebben aan praktische tips en de mogelijkheid die direct uit te proberen. Door met een oortje te werken, kunnen lerarenopleiders als co-teachers direct tijdens de les van de leraar in opleiding korte interventies doen die de student meteen kan toepassen. Het meeste effect is te verwachten op het gebied van klassenmanagement, didactiek en pedagogische relatie met leerlingen.

Deze gebieden zijn te verdelen in een kleine veertig basisgedragingen die via vooraf getrainde steekwoorden kunnen worden ingefluisterd (Coninx, Kreijns, & Jochems, 2011; zie verder ook Kennisrotonde, 2017). Ook in co-teaching door twee collega-leraren kunnen dergelijke steekwoorden of (hand)signalen worden afgesproken. Het weinige onderzoek dat hierover beschikbaar is (Scheeler e.a., 2010; Ottley e.a., 2016) is niet eenduidig wat betreft duurzame effecten en wijst op het belang van de eerder genoemde condities: tijd, reflectie, visie en partnerschap.