Pesten aanpakken

Arja Kerpel

Redactielid wij-leren.nl l Projectleider bij Wij-spelen.nl

Geplaatst op 1 juni 2014

Lessenserie

Gemiddeld één op de tien kinderen in het basisonderwijs wordt gepest. Hoe voorkom je pesten of pak je een pestprobleem aan? Een hulpmiddel hierbij is de lessenserie Pesten aanpakken van Kirsten Barkmeijer en Johan Brokken. Het boekje is geschikt voor groep 4-8 van het regulier en speciaal basisonderwijs.

Het probleem pesten

Pesten is grensoverschrijdend gedrag. Iemand wordt gepest als hij/zij herhaaldelijk en langdurig het slachtoffer is van negatieve handelingen door één of meerdere personen. Het gepeste kind ervaart negatieve emoties, zoals eenzaamheid, verdriet, angst en onzekerheid. Het gepeste kind durft vaak niets terug te doen, uit angst om nog meer gepest te worden.

Plagen of pesten?

Pesten is iets anders dan plagen. Wat is nu het verschil? Enkele verschillen:

Plagen is kort, onregelmatig en incidenteel. Pesten is structureel.
Plagen, daar kun je nog om lachen. Pesten is echt niet leuk.
Bij plagen is er geen machtsverschil, bij pesten wel. Plagen kan over en weer, maar pesten is eenrichtingverkeer.
Plagen heeft geen verkeerde bedoelingen. Pesten heeft negatieve bedoelingen: kwetsen, pijn doen of vernielen.
Van plagen loop je geen schade op, maar wordt je sterker. Pesten daarentegen is destructief.
Plagen is doorgaans zichtbaar, pesten gebeurt vaak stiekem.

Plagen is niet problematisch, maar een pestprobleem vraagt om een effectieve aanpak.

Pesten aanpakken in de praktijk

Een voorwaarde om pesten aan te pakken is dat álle betrokkenen het pesten als een probleem zien. Niet alleen de pester en de gepeste, maar ook de omstanders. Want pesten is niet alleen een probleem van de gepeste, maar ook van de pester en de omstanders.

Uit onderzoek blijkt dat omstanders een cruciale rol hebben. Veel kinderen zijn het vaak niet eens met het pesten, maar ze weten niet wat ze moeten doen of ze durven niets te doen. Bij deze (doorgaans grootste) groep valt veel winst te behalen. In deze lessenserie ligt de nadruk op de omstanders.

Door het thema pesten te bespreken, beseffen de kinderen dat ze met elkaar het pesten kunnen aanpakken. Als ze er samen niet uitkomen, kunnen zij derden inschakelen. Uitgangspunt is dat praten over pesten geen klikken is, maar dat het juist een goede sfeer in de klas bevordert.

Het omstandereffect

Het omstandereffect wil zeggen dat de omstanders niet ingrijpen, terwijl ze wel toekijken. Dit draagt bij aan het ontstaan en in stand houden van pestgedrag. Als de omstanders niet ingrijpen, geven ze –al dan niet bewust- goedkeuring aan de pester.

De rollen van de omstanders

Bij het pesten is er een pester, een gepeste en omstanders. Maar omstanders kunnen verschillende rollen innemen:

De meepester. Dit kind doet mee omdat hij erbij wil horen of bang is om anders zelf gepest te worden. Hij/zij voelt zich stoer.
De helper. Dit kind vindt pesten zielig en komt op voor de gepeste.
De stille. Dit kind vindt pesten wel gemeen, maar durft niet in te grijpen uit angst om zelf gepest te worden.
De stiekemerd. Dit kind vindt pesten ook niet goed, maar moedigt het stiekem aan. Bijvoorbeeld door anderen erbij te halen.
De buitenstaander. Dit kind is onverschillig, bemoeit zich nergens mee en wil ook nergens last van hebben.

De lessenserie

In de lessenserie Pesten aanpakken komen in vijf lesdagen alle rollen bij het pesten aan bod. Het boekje bevat vijf lessen voor de middenbouw en vijf voor de bovenbouw. Het sluit af met drama-inzet bij pesten.

De lessenserie behandelt het thema pesten aan de hand van diverse activerende werkvormen. Het uitgangspunt is ‘action learning’, leren door te doen. Kinderen leren het beste door het zelf te ervaren en daarop te reflecteren. De lessenserie is duidelijk beschreven.