Signaleren van leerlingen die extra aandacht nodig hebben
Geplaatst op 1 juni 2014
4.2.1 Signaleren van leerlingen in groepsoverzichten
In stap 2 uit de cyclus HGW worden in het vakoverstijgende of vakspecifieke groepsoverzicht leerlingen gesignaleerd die de komende periode extra aandacht of ondersteuning nodig hebben. Deze leerlingen kunnen aangekruist of aangevinkt worden in kolom S (= signaleren) van het groepsoverzicht. In plaats van het aanvinken van leerlingen in een aparte kolom kan een leerling die gesignaleerd wordt ook met een bepaalde kleur in het groepsoverzicht gearceerd worden of met een vlaggetje aangegeven worden.
Doel
Wat nodig
|
Leerlingen signaleren in het vakoverstijgende groepsoverzicht
Op basis van de gegevens die in het vakoverstijgende groepsoverzicht verzameld zijn, onderzoekt de mentor (in overleg met de docenten) het volgende:
- Welke leerlingen hebben met betrekking tot hun gedrag en/of sociaal-emotionele ontwikkeling extra ondersteuning nodig? Kijk niet alleen naar leerlingen die externaliserend probleemgedrag vertonen, maar ook naar leerlingen die een internaliserende problematiek hebben.
- Welke leerlingen hebben qua werkhouding, taakaanpak, motivatie, studievaardigheden en/of leerstijl extra aandacht nodig?
- Welke leerlingen blijven ernstig achter met betrekking tot de basisvaardigheden technisch lezen, begrijpend lezen, spelling en/of rekenen? Spreek in school criteria of ijkpunten af voor het signaleren van deze leerlingen (zie ook het draaiboek invoering onderwijszorgroutes in het voortgezet onderwijs). Kijk of de leerlingen hun verworven vaardigheden vasthouden en er geen terugval optreedt. Zowel in de theorievakken als in de praktijkvakken kunnen leerlingen ernstige hinder ondervinden als de basisvaardigheden op het gebied van lezen, spelling en rekenen onvoldoende verworven zijn of onvoldoende onderhouden worden.
- Welke leerlingen hebben een grote leer-of ontwikkelingsvoorsprong? Het betreft vaak (hoogbegaafde) leerlingen die op een voor hen zinvolle wijze meer uitdaging en verdieping nodig hebben. In het Nederlands onderwijs zien we dat - in vergelijking met andere landen - relatief veel hoogbegaafde leerlingen onder hun mogelijkheden presteren. Meestal omdat ze te weinig uitdaging krijgen.
Ook kunnen in het vakoverstijgende groepsoverzicht leerlingen gesignaleerd worden als er vermoedens zijn dat de opvoedingssituatie thuis problematisch is of dat de leerling in zijn eigen leefomgeving niet goed functioneert.
De mentor bespreekt in de groepsbespreking met de docenten de leerlingen die in het groepsoverzicht gesignaleerd zijn. Worden de signalen herkend en bij wie niet? Regelmatig blijkt dat de problemen van een leerling zich bij een bepaalde docent beduidend meer voordoen dan bij een andere docent. Bespreek hoe dit komt en wat daaraan gedaan kan worden.
Leerlingen signaleren in het vakspecifieke groepsoverzicht
De (vak)docent signaleert in het groepsoverzicht van zijn vak het volgende:
- Leerlingen die achterblijven en extra instructie, begeleiding en/of ondersteuning nodig hebben. Signaleer ook leerlingen waarbij over meerdere toetsmomenten de resultaten aan het teruglopen zijn en de leerresultaten een neerwaartse tendens vertonen.
- Leerlingen met een grote leervoorsprong die meer uitdaging of verdieping nodig hebben.
- Leerlingen die qua werkhouding, taakaanpak, leerstijl en/of motivatie extra aandacht nodig hebben.
Spreek in de vaksectie duidelijke ijkpunten, mijlpalen of criteria af voor het signaleren van leerlingen die extra aandacht nodig hebben.
Preventief signaleren
Door systematisch en vroegtijdig leerlingen die in hun ontwikkeling of in hun leren achterblijven te signaleren en adequaat te begeleiden, kunnen vaak ernstige leerachterstanden en (gedrags)problemen voorkomen worden.
Dit preventief signaleren heeft een reactief karakter. De mentor en/of docenten kijken terug naar de afgelopen periode en stellen op basis daarvan vast welke leerlingen de komende periode extra aandacht nodig hebben. Er wordt reactief gesignaleerd op basis van een achterstand in het leren of in de ontwikkeling.
Proactief signaleren
Naast reactief signaleren is ook proactief signaleren mogelijk. Bij proactief signaleren kijken de mentor en/of de docenten niet terug naar de afgelopen periode, maar vooruit. Welke cruciale leermomenten in de leerlijn van het vakgebied komen de komende periode in de groep aan bod en welke leerlingen hebben bij het passeren van deze cruciale leermomenten extra instructie, begeleiding of ondersteuning nodig? Cruciale leermomenten in een leerlijn zijn drempels of mijlpalen in het leerproces die de leerling moet nemen om voortgang te kunnen blijven boeken.
Het is belangrijk dat de (vak)docent zicht heeft op wat de cruciale leermomenten in de leerlijn zijn en weet welke extra instructie, leerstof, begeleiding of ondersteuning hierbij aan leerlingen geboden kunnen worden.
De mentor kan wanneer in de komende periode situaties veranderen of zich nieuwe situaties voordoen proactief leerlingen signaleren die hierbij extra begeleiding nodig hebben. Denk bijvoorbeeld aan een stage die de komende periode plaatsvindt, het (samen) maken van een werkstuk, beroepsoriëntatie, de keuze van een vervolgopleiding of een examen.
Niet alleen leerlingen met een achterstand
Het is een hardnekkig misverstand dat alleen leerlingen gesignaleerd worden die problemen of een leerachterstand hebben. Ook leerlingen met een grote leer- of ontwikkelingsvoorsprong (bijvoorbeeld hoogbegaafde leerlingen) en leerlingen met een heel eigen leerstijl worden in het groepsoverzicht gesignaleerd. Deze leerlingen hebben ook specifieke onderwijsbehoeften, waarop het onderwijs moet aansluiten.
Onder hoogbegaafde leerlingen treft men relatief veel 'onderpresteerders' aan. Het is belangrijk dat deze leerlingen tijdig gesignaleerd worden. Er zijn diverse signaleringslijsten voor hoogbegaafdheid en onderpresteren (zie www.infohoogbegaafdheid.nl).
Leerlingen met een eigen leerstijl hebben een persoonlijke manier van omgaan met de leerstof en met leeractiviteiten. Deze voorkeurstijl (bijvoorbeeld 'doener' of 'denker') kan soms zeer pregnant zijn. Het is goed dat de docent hiermee rekening houdt zodat het leerproces effectief verloopt.
Dikwijls zien we leerlingen alleen les krijgen in de voorkeurstijl van de docent.
Aan het afstemmen van het onderwijs op de 'meervoudige intelligentie' van leerlingen wordt aandacht besteed in het draaiboek invoering onderwijszorgroutes in het voortgezet onderwijs. MIDAS is een instrument om een profiel van meervoudige intelligenties in kaart te brengen.
Aandachtspunten bij het signaleren van leerlingen die extra aandacht nodig hebben
|
Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!
Gerelateerd
Wij-leren.online Academie
Medilex Onderwijs
Wij-leren.nl Academie
