Versterking van burgerschap en gemeenschapsverbondenheid in het mbo: effectieve interventies

Geplaatst op 22 augustus 2024

In het Middelbaar Beroepsonderwijs (MBO) speelt de ontwikkeling van burgerschap en betrokkenheid bij de wijk een steeds belangrijkere rol. Met de nadruk op zowel vaktechnische vaardigheden als sociale en maatschappelijke betrokkenheid, zoeken onderwijsinstellingen naar manieren om studenten niet alleen voor te bereiden op hun toekomstige carrière, maar ook als actieve en betrokken burgers in de samenleving te laten functioneren. Dit artikel verkent effectieve interventies die gericht zijn op het versterken van de verbinding tussen MBO-studenten en hun wijk, en hoe deze bijdragen aan een breder begrip van burgerschap.

Het Belang van Burgerschap in het MBO

Burgerschap in het MBO omvat meer dan alleen de voorbereiding op een beroep; het betreft ook het ontwikkelen van vaardigheden en kennis die nodig zijn om een actieve en verantwoordelijke rol in de samenleving te vervullen. Dit omvat onder andere:

1. Verantwoordelijkheidsbesef: Studenten leren hoe ze verantwoordelijke beslissingen kunnen nemen en hoe hun handelen invloed heeft op anderen en op de gemeenschap.

2. Participatie en Betrokkenheid: Studenten worden aangemoedigd om deel te nemen aan maatschappelijke activiteiten en projecten, wat hen helpt om een gevoel van betrokkenheid bij hun wijk te ontwikkelen.

3. Sociale Vaardigheden: Door interactie met diverse groepen en betrokkenheid bij lokale initiatieven ontwikkelen studenten belangrijke sociale vaardigheden, zoals communicatie, samenwerking en empathie.

Interventies voor Verbetering van de Verbinding met de Wijk

Om de verbinding tussen MBO-studenten en hun wijk te versterken, kunnen onderwijsinstellingen verschillende interventies en strategieën toepassen. Deze interventies zijn gericht op het bevorderen van actieve deelname aan de gemeenschap en het ontwikkelen van een breder besef van burgerschap.

1. Community Service en Vrijwilligerswerk:

   Het betrekken van studenten bij community service en vrijwilligerswerk is een effectieve manier om hen in contact te brengen met hun wijk. Deze activiteiten bieden praktische ervaringen waarbij studenten direct bijdragen aan hun omgeving, en helpen hen om de impact van hun betrokkenheid te zien.

   Voorbeeld: Studenten kunnen deelnemen aan lokale schoonmaakacties, helpen bij voedselbanken of deelnemen aan mentorprogramma’s voor jongeren in hun wijk. Dit type betrokkenheid bevordert niet alleen sociale verantwoordelijkheid maar ook persoonlijke ontwikkeling.

2. Leerwerkprojecten in de Wijk:

   Leerwerkprojecten waarbij studenten samenwerken met lokale organisaties en bedrijven kunnen de verbinding met de wijk versterken. Deze projecten bieden studenten de mogelijkheid om hun vaktechnische vaardigheden toe te passen in een praktische context, terwijl ze tegelijkertijd bijdragen aan lokale initiatieven.

   Voorbeeld: Studenten in een bouwopleiding kunnen deelnemen aan een project waarbij ze helpen bij het renoveren van openbare ruimtes in hun wijk, zoals speeltuinen of gemeenschapscentra. Dit soort projecten biedt waardevolle praktijkervaring en versterkt de band met de gemeenschap.

3. Burgerparticipatie en Beleidsbeïnvloeding:

   Het betrekken van studenten bij lokale beleidsvorming en burgerparticipatie kan hen een beter begrip geven van hoe beslissingen worden genomen en hoe ze invloed kunnen uitoefenen op hun omgeving.

   Voorbeeld: Studenten kunnen deelnemen aan lokale gemeenteraadsvergaderingen, jongerenpanels of adviescommissies waar ze hun stem kunnen laten horen over onderwerpen die hen aangaan. Dit bevordert een gevoel van verantwoordelijkheid en betrokkenheid bij lokale besluitvorming.

4. Samenwerking met Lokale Bedrijven en Instellingen:

   Samenwerkingen tussen MBO-instellingen en lokale bedrijven of maatschappelijke instellingen kunnen studenten helpen om een netwerk op te bouwen en meer te leren over de behoeften en kansen in hun wijk.

   Voorbeeld: Organiseer netwerkevenementen, stages of bedrijfsbezoeken waarbij studenten in contact komen met lokale ondernemers en professionals. Dit kan hen helpen om een beter begrip te krijgen van de lokale economie en de rol die zij daarin kunnen spelen.

5. Educatieve Workshops en Gastcolleges:

   Workshops en gastcolleges die gericht zijn op maatschappelijke thema’s en lokale vraagstukken kunnen studenten bewust maken van de uitdagingen en kansen in hun wijk. Dit kan ook helpen bij het ontwikkelen van kritische denkvaardigheden en een dieper begrip van sociale vraagstukken.

   Voorbeeld: Nodig lokale experts en maatschappelijke leiders uit om te spreken over onderwerpen zoals duurzaamheid, sociale rechtvaardigheid of ondernemerschap. Dit kan studenten inspireren en hen aanzetten tot actieve deelname aan oplossingen voor lokale problemen.

Implementatie en Uitdagingen

Het succesvol implementeren van deze interventies vereist een doordachte aanpak en samenwerking tussen onderwijsinstellingen, lokale gemeenschappen en andere stakeholders.

1. Betrokkenheid van Onderwijsinstellingen:

   Scholen moeten een cultuur van burgerschap en community engagement bevorderen door deze waarden te integreren in hun curriculum en dagelijkse praktijk. Dit omvat het bieden van de nodige ondersteuning en middelen voor studenten om betrokken te raken bij wijkgerichte activiteiten.

   Voorbeeld: Ontwikkel een beleidsplan dat burgerschap en wijkbetrokkenheid opneemt als kerncomponenten van de onderwijsdoelen en zorg voor voldoende begeleiding en middelen voor studenten die aan deze activiteiten deelnemen.

2. Samenwerking met Gemeenschapsleden:

   Effectieve samenwerking met gemeenschapsleden en lokale organisaties is cruciaal voor het succes van deze interventies. Dit vereist het opbouwen van sterke relaties en partnerschappen die voordelen opleveren voor zowel studenten als de gemeenschap.

   Voorbeeld: Organiseer regelmatige overlegmomenten met lokale organisaties en bedrijven om gezamenlijke projecten en initiatieven te plannen en te evalueren.

3. Beheer van Verwachtingen en Middelen:

   Het beheren van de verwachtingen van studenten, ouders en andere stakeholders, evenals het inzetten van middelen voor buitenschoolse projecten, kan een uitdaging zijn. Het is belangrijk om realistische doelen te stellen en de beschikbare middelen effectief te benutten.

   Voorbeeld: Zorg voor een duidelijke communicatie over de doelstellingen en verwachte uitkomsten van betrokkenheidsprojecten en plan de inzet van middelen zorgvuldig om de activiteiten succesvol te laten verlopen.

4. Evaluatie en Feedback:

   Regelmatige evaluatie van de impact van de interventies is essentieel om te begrijpen hoe effectief ze zijn en waar verbeteringen mogelijk zijn. Het verzamelen van feedback van studenten, docenten en gemeenschapsleden kan waardevolle inzichten bieden.

   Voorbeeld: Voer evaluaties uit door middel van enquêtes, interviews en focusgroepen om de ervaringen en resultaten van de betrokkenheid van studenten bij wijkprojecten te meten en aan te passen op basis van de feedback.

Conclusie

Het versterken van de verbinding tussen MBO-studenten en hun wijk door middel van doeltreffende interventies biedt aanzienlijke voordelen voor zowel de studenten als de gemeenschap. Door studenten te betrekken bij community service, leerwerkprojecten, burgerparticipatie en samenwerkingen met lokale bedrijven, kunnen scholen hen helpen om verantwoordelijkheidsbesef en sociale betrokkenheid te ontwikkelen. Het succes van deze interventies hangt af van een sterke samenwerking tussen onderwijsinstellingen, gemeenschapsleden en andere stakeholders, evenals een zorgvuldige planning en evaluatie. Door deze aanpak kunnen MBO-studenten niet alleen goed voorbereide vaktechnische professionals worden, maar ook actieve, betrokken en verantwoorde burgers die bijdragen aan hun gemeenschap.

Geraadpleegde bronnen 

• Bekkers, R. H. F. P., Spenkelink, S., Ooms, M., & Immerzeel, T. (2010). Maatschappelijke Stage en Burgerschap: Rapportage Schooljaar 2008/2009. Utrecht: Universiteit Utrecht.
• Bronkhorst, L.H. & Akkerman, S.F. (2016). Continuities and discontinuities in learning across school and out-of-school contexts. Educational Research Review, 19, 18-35.
• Hands, C. M. (2008). Circles of influence: The role of school–community partnerships in the character formation and citizenship of secondary school students. Alberta Journal of Educational Research, 54(1), 50-64.
• Hogeboom, B.; Koch, J.; Potiek, S.; van Veldhuizen, S. (2012a). De kracht van samenwerking. Vormen van samenwerking tussen scholen en partners. Amersfoort: CPS., in opdracht van het ministerie van OCW.
• Hogeboom, B. & van Veldhuizen, S. (2012b). Binnen en buiten de kom. Deel 2: Interventies. Onderzoek naar sturen op het verbinden van binnen- en buitenschools leren. Amersfoort: CPS.
• Hogeboom, B. & van Veldhuizen, S. (2013). Binnen en buiten de kom. Deel 3: meer profijt van buitenschools leren. Amersfoort: CPS.
• Inspectie van het Onderwijs (2016). Burgerschap op school. Een beschrijving van burgerschapsonderwijs en maatschappelijke stage.
• Inspectie van het Onderwijs (2020). Themaonderzoek Burgerschapsonderwijs en het omgaan met verschil in morele opvattingen.
• Kennisrotonde (2017). Hoe kunnen scholen en educatieve partners effectief samenwerken op het gebied van gezondheid en sport, techniek, cultuur en natuur? (KR. 99). Den Haag: Kennisrotonde.
• Klomp, M. (2010). Buitenschools leren en burgerschapsvorming. Hoe wordt hierover gedacht binnen het onderwijs. Zwolle: Windesheim
• Munniksma, A.; Dijkstra, A.B.; van der Veen, I.; Ledoux, G.; van de Werfhorst, H.; ten Dam, G. (2017.). Burgerschap in het voortgezet onderwijs. Nederland in vergelijkend perspectief. Amsterdam: Amsterdam University Press.
• Sales, Auxiliadora; Moliner, Odet y Lozano, Josefina (2017). Strategies to link schools to their territories. A survey study, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 237, 692-697.
• Sanders, M. G. (2001). A study of the role of “community” in comprehensive school, family, and community partnership programs. The Elementary School Journal, 102, 19–34.
• Smeets, E., & Van Veen, D. (2018). Samenwerking tussen onderwijs, gemeenten en jeugdhulp. Onderzoek naar succesfactoren in praktijkvoorbeelden. Nijmegen/Zwolle: KBA Nijmegen / Hogeschool Windesheim / NCOJ.
• Valli, L., Stefanski, A., & Jacobson, R. (2014). Typologizing school–community partnerships: A framework for analysis and action. Urban Education, 2, 19–31.
• Van Genugten, M., de Kruijff, J., Zwaan, P., & van Thiel, S. (2017). Samenwerken aan effectieve regionale samenwerking. Radboud University: Nijmegen.
• Verhoeven, S. c.s. (2012) Opvoeden en ontwikkelen doen we samen! Praktijkgericht onderzoek naar de manier waarop scholen in primair en voortgezet onderwijs hun maatschappelijke opdracht praktisch kunnen vormgeven. Den Bosch, KPC groep.
• Wienke, D. (2014). School en wijk verbonden Aansluiting van het onderwijs op een wijk-, gebieds- of stedelijke aanpak voor opvoeden en opgroeien. Wetenschappelijke reflectie op do’s en dont’s in vernieuwen, verbinden en implementeren. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut.