Van individueel naar inclusief onderwijs

Machiel Karels

Directeur Wij-leren.nl | onderwijsadviseur bij Wij-leren.nl

Geplaatst op 10 juni 2024

>> Van individueel naar inclusief onderwijs direct bestellen.

Samenvatting en recensie

Inleiding

Het boek "Van individueel naar inclusief onderwijs" van Bert Wienen is het resultaat van uitgebreid onderzoek, gesprekken en participatie binnen de onderwijspraktijk. Het doel is om een beter begrip te krijgen van inclusief onderwijs en hoe dit zich verhoudt tot maatschappelijke trends en de rol van kinderen in de samenleving.

Hoofdstuk 1: Kind in de samenleving

Inclusief onderwijs kan niet los worden gezien van maatschappelijke ontwikkelingen. Het eerste hoofdstuk onderzoekt daarom de rol van kinderen in de huidige samenleving en hoe normen en verwachtingen aan hen worden opgelegd. Kinderen leren al vroeg hun mening te geven en assertief te zijn, vaak via sociale media. Het lichaam van het kind wordt gezien als een podium voor identiteit, zichtbaar op social media.

In dit hoofdstuk benadrukt Wienen de druk die kinderen voelen om te voldoen aan maatschappelijke normen. De samenleving moedigt kinderen aan om hun mening te uiten en assertief te zijn, maar dit kan leiden tot een gevoel van prestatiedruk en angst om niet te voldoen. Sociale media spelen een grote rol in hoe kinderen hun identiteit vormgeven en presenteren.

Kernpunten

Kinderen worden voortdurend gevraagd hun mening te geven en assertief te zijn.
Kinderen fungeren vaker als zenders van informatie in plaats van luisteraars.
Het lichaam is een middel om te presteren en identiteit te tonen.
Normen worden vaak opgedrongen vanuit een idee van vrijheid, maar dit leidt tot sociale en morele normen die kinderen moeten nastreven. Kinderen die niet presteren of zich niet goed presenteren worden als problematisch gezien.

Dit hoofdstuk roept op om te reflecteren op hoe scholen in deze context functioneren en waar hun prioriteiten liggen.

Hoofdstuk 2: Kind in het onderwijs

Het tweede hoofdstuk bouwt voort op de inzichten uit hoofdstuk 1 en richt zich op kinderen die niet aan de normen voldoen. Deze kinderen presteren niet, zijn niet zichtbaar of halen niet het maximale uit zichzelf. Het hoofdstuk bespreekt de aanpak voor inclusief onderwijs en de vraag hoe we omgaan met 'niet normale' kinderen.

Wienen bespreekt de uitdagingen voor kinderen die niet binnen de norm passen. Hij stelt dat scholen vaak gefocust zijn op prestaties en zichtbaarheid, wat ten koste kan gaan van kinderen die moeite hebben om aan deze verwachtingen te voldoen. Inclusief onderwijs moet ruimte bieden voor alle vormen van diversiteit en afwijking van de norm.

Belangrijke vragen en uitdagingen

Hoe verhoudt de school zich tot de eisen van de prestatiesamenleving?
Moet alles adaptief en afgestemd zijn of is weerstand ook belangrijk?
Wat is de rol van data en cijfers in het onderwijs? Is er ruimte voor falen en niet-weten?
Kan de school een plek zijn van onvoorwaardelijkheid waar fouten maken mag?

Deze vragen zijn cruciaal voor het vormgeven van een inclusief onderwijsbeleid dat ruimte biedt voor diversiteit en afwijking van de norm.

Hoofdstuk 3: Medisch-individueel model

Het derde hoofdstuk bespreekt het medisch-individuele model van inclusiviteit, waar de nadruk ligt op het individu. Dit model bekijkt kinderen door de lens van hun behoeften en problemen. Specialisten binnen dit model richten zich op het herkennen en aanpassen aan individuele ondersteuningsbehoeften.

Dit hoofdstuk bekritiseert het medisch-individuele model waarin kinderen worden gezien als problemen die moeten worden opgelost. Wienen pleit voor een verschuiving naar een contextueel model, waar de nadruk ligt op het aanpassen van de omgeving aan de behoeften van het kind in plaats van andersom.

Praktische voorbeelden

Een leerling wiens cijfers achteruitgaan en waarvoor een intelligentietest wordt voorgesteld om te bepalen of hij op het juiste niveau zit.
Een leerling in vwo-3 die dichtklapt voor een toets waarvoor de leraar en leerlingbegeleider verschillende interventies proberen.

Hoofdstuk 4: Inclusief beleid en praktijk

Het vierde hoofdstuk gaat dieper in op hoe scholen inclusief beleid kunnen implementeren. Het benadrukt het belang van goede zorgstructuren en het continue verbeteren van leraren in het herkennen en inspelen op individuele behoeften. Dit hoofdstuk onderstreept de noodzaak van een systematische aanpak waarbij specialisten effectief samenwerken binnen de schoolomgeving.

Hoofdstuk 5: Democratisch onderwijs en kinderrechten

Het vijfde hoofdstuk behandelt de rol van kinderen in een democratische samenleving en hun rechten. Het bespreekt historische ontwikkelingen en hedendaagse uitdagingen in het serieus nemen van kinderen als volwaardige deelnemers aan de samenleving. Voorbeelden zoals kinder- en jongerenraden en experimenten met kinderparlementen illustreren deze ontwikkelingen.

Hoofdstuk 6: Reflectie en toekomst

Het laatste hoofdstuk biedt een reflectie op de besproken thema's en kijkt naar de toekomst van inclusief onderwijs. Het benadrukt de noodzaak van een balans tussen prestatiegerichtheid en ruimte voor persoonlijke groei en falen. Het roept op tot een inclusieve benadering die kinderen niet alleen voorbereidt op academisch succes, maar ook op het leven in een diverse en veeleisende samenleving.

Samenvatting van kernpunten

Maatschappelijke druk: Kinderen staan onder druk om te voldoen aan maatschappelijke normen en verwachtingen.
Diversiteit en inclusie: Inclusief onderwijs moet ruimte bieden voor diversiteit en afwijking van de norm.
Medisch-Individualistisch vs. Contextueel Model: Er is een verschuiving nodig van een medisch-individualistisch model naar een contextueel model van inclusiviteit.
Beleid en praktijk: Scholen moeten inclusief beleid implementeren door zorgstructuren te verbeteren en leraren te trainen.
Democratische opvoeding: Kinderen moeten serieus worden genomen als volwaardige deelnemers aan de samenleving.
Toekomst van inclusief onderwijs: Een balans tussen prestatiegerichtheid en persoonlijke groei is essentieel voor de toekomst van inclusief onderwijs.

Recensie

"Van individueel naar inclusief onderwijs" van Bert Wienen biedt de lezer een uitgebreide verkenning van inclusief onderwijs. De auteur plaatst dit thema zeer terecht in de brede context van maatschappelijke trends en de rol van kinderen.

Het boek pleit voor een inclusieve benadering die ruimte biedt voor diversiteit, persoonlijke groei en falen en roept scholen op om kritisch te reflecteren op hun rol in het vormgeven van de samenleving van de toekomst.

Wienen's werk roept belangrijke vragen op over de huidige staat van het onderwijs en de druk die wordt uitgeoefend op kinderen. Hij daagt de lezer uit om na te denken over hoe inclusief onderwijs kan worden gerealiseerd in een samenleving die steeds meer gericht is op prestaties en individualiteit. Zijn pleidooi voor een contextueel model van inclusiviteit geeft een waardevol perspectief op hoe scholen kunnen bijdragen aan het welzijn en de ontwikkeling van alle leerlingen.

"Van individueel naar inclusief onderwijs" levert een waardevolle bijdrage aan het debat over inclusief onderwijs.

Het boek combineert theoretische inzichten met praktische voorbeelden en reflecties, wat het tot een onmisbare bron maakt voor iedereen die betrokken is bij het onderwijs en de opvoeding van kinderen.

Zo staan er veel bespreekpunten in het boek om het gesprek met het schoolteam te voeren over inclusief onderwijs. Wienen geeft ook lijsten met '10 punten die je morgen anders kunt doen'. Dat maakt het boek erg praktisch.

Wienen biedt met zijn kritische perspectief en zijn pleidooi voor een contextuele benadering van inclusiviteit een helder en overtuigend kader voor het realiseren van inclusief onderwijs in de 21e eeuw. Van harte aanbevolen!

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!