Peuters en kleuters die nét iets meer kunnen

Annemarie Brouwer

bij

Geplaatst op 7 november 2020

>> Peuters en kleuters die net iets meer kunnen direct bestellen.

Voor iedereen die denkt: “Oh nee, hoogbegaafd!” hebben Ann Meersman & Kristin Stroobandt Peuters die nét iets meer kunnen en Kleuters die nét iets meer kunnen geschreven. Aan de titels is al te zien dat ze een ontwikkelingsvoorsprong niet als een probleem zien, maar als een uitdaging. De vraag die ze stellen is: Hoe blijf je deze kinderen prikkelen en inspireren zodat ze zin krijgen, hebben of houden in leren en leven?

De twee Vlaamse auteurs geven in deze boeken talloze antwoorden op deze vraag. Als ervaringsdeskundigen weten ze waar ze het over hebben. Ze helpen kleuterleiders, opvoeders en ouders om een speelse, krachtige en uitdagende leeromgeving te creëren.

Deze boeken geven samen bijna 1000 ideeën en tips voor het werken met peuters en kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong. De auteurs hadden eerst het boek voor kleuters geschreven, maar kregen vaak de vraag of je een ontwikkelingsvoorsprong al op jongere leeftijd vast kunt stellen. Vanuit die vraag is daarna het boek voor peuters ontstaan. Achterin de boeken staat een uitgebreide bibliografie, waar je kunt zien uit welke boeken ze hun inspiratie en kennis gehaald hebben.

De boeken beginnen allebei met in deel 1 te schetsen wat een ontwikkelingsvoorsprong bij peuters en kleuters inhoudt en hoe je die herkent.

Bij het boek over peuters worden eerst wat algemene kenmerken genoemd zoals:

Een hoog energieniveau
Weinig slaapbehoefte
Vroege taalvaardigheid en uitgebreide woordenschat
Grote leerhonger
Prima geheugen
Snel begrip van abstractie
Goed ontwikkeld tijdsbesef
Sterk rechtvaardigheidsgevoel
Goede concentratie
Oog voor detail
Creatief denkvermogen
Hoogsensitiviteit

Vervolgens gaan ze uitgebreid in op de cognitieve, motorische, sociaal- emotionele en taalontwikkeling aan de hand van voorbeelden.

Een voorbeeld dat genoemd wordt van een peuter is:

Vic (3 jaar) zit in de peuterklas. De kinderen leren over kleuren en krijgen de opdracht om de volgende dag een kledingstuk aan te doen dat blauw is. Vic zoekt ’s avonds met zijn moeder in de kledingkast naar een blauwe trui of broek. Hij heeft een probleem: zijn blauwe broek is vuil en ligt in de wasmand. De enige trui die in aanmerking komt, is volgens hem “appelblauwzeegroen”

Signalen

Bij het boek over kleuters bespreken ze cognitieve, niet-cognitieve (het zijnsluik noemen ze dat) en sociaal-emotionele signalen.

Als cognitieve signalen worden besproken:

de taalvaardigheid,;
grote woordenschat;
interesse in cijfers,;
de grote leerhonger
en wat er in kleutertekeningen verborgen zit aan cognitieve signalen.

Als niet-cognitieve signalen noemen ze:

Een sterk ontwikkeld geheugen
Het stellen van waarom- vragen
Het hebben van veel energie
Een sterk ontwikkeld rechtvaardigheidsgevoel
Perfectionisme
Het hebben van apart soort humor
Hoogsensitiviteit

Aan de hand van voorbeelden werken ze deze signalen uit en laten ze zien dat signalen zowel productief als destructief kunnen zijn bij kinderen.

Een voorbeeld van destructief perfectionisme: de kleuter heeft een prachtig beeld in zijn gedachten van iets wat hij wil tekenen, maar kan dit niet bevredigend op papier krijgen. Mogelijke frustrerende reacties: tekening verscheuren, weigeren om verder te tekenen, steeds opnieuw beginnen, prop maken van de tekening…

Als sociaal-emotionele signalen worden genoemd: afgenomen betrokkenheid in de klas, psychosomatische klachten, slaapstoornissen en dominantie.

Praktijkvoorbeelden

In deel 2 over peuters wordt de peuterpuberteit besproken en hoe die verloopt bij een peuter met een ontwikkelingsvoorsprong.

In deel 2 over kleuters wordt uitgelegd hoe je kunt signaleren of de begaafdheid in harmonie dan wel in disharmonie is. Dit alles wordt beschreven aan de hand van voorbeelden. Tegelijk worden er tips gegeven hoe je om kunt gaan met disharmonie als daar sprake van is.

Deel 3 is in beide boeken het meest uitgebreid. Er staan vooral heel veel praktijkvoorbeelden, tips en ideeën in beschreven om peuters en kleuters uitdaging te geven.

In het boek over peuters komen taal, beweging, natuur, puzzels en spellen aan de orde. In het boek over kleuters komen de voorbeelden en tips vooral langs aan de hand van de -meest voorkomende- hoeken in een kleuterklas zoals de bouwhoek, de huis- en poppenhoek, de boekenhoek, de schrijfhoek enz. Ook zijn er hoofdstukken over ontdekkisten en filosoferen. Dit alles is omlijst met veel foto’s van de genoemde voorbeelden en ideeën. Er komt van alles langs: smartgames, denksleutels, coöperatieve spellen en handige websites.

Een greep uit de vele ideeën, die in het boek uitgewerkt worden:

Maak een sommenmachine (met beschrijving hoe);
Opruimen: we noteren gedurende een week op een blad hoe lang het duurt voordat de klas opgeruimd is. Op welke dag hebben we het snelst opgeruimd? Op welke dag hadden we er de meeste tijd voor nodig? Hoe verklaar je dat?
Bij veel thema’s zijn grafieken te maken;
Gebruik sudoku’s, bijvoorbeeld in combinatie met duplo;
Differentieer bij puzzelen: laat de puzzel geblinddoekt maken, breng tijd aan door middel van een zandloper, maak een combinatie van memory en puzzelen enz.
Maak een kompas, een waterorkest, zeepbellenblazers enz.(met beschrijving hoe)

In beide boeken staan om de paar bladzijden pictogrammen. Voorin het boek wordt uitgelegd wat deze picto's betekenen:

bij de picto van een appel op boeken staat een tip
bij de picto van het lampje staat een gedachte, die je laat nadenken/ stilstaan.

Bij een picto met een lampje kun je bijvoorbeeld lezen: (n.a.v. een voorbeeldverhaal)

“Oma geeft beide meisjes een compliment: Hazel omdat ze haar best deed om het ei te pellen en Merle omdat ze doorzettingsvermogen toonde ondanks haar frustratie. De meiden krijgen het compliment niet voor het resultaat, maar voor hun inzet! Wat een super oma!”

Bij een picto met een appel op boeken staat:“Merk op dat we het kind zelf een oplossing laten zoeken. Dit stimuleert het creatief en oplossingsgericht denken. Als opvoeder kun je ook duidelijk maken dat onvoorziene omstandigheden niet altijd leuk zijn, maar dat dat nu eenmaal gebeurt. Op die manier geven we een levenswijsheid mee.”

Recensie

Dit boek is vooral een heel praktisch boek. Als je de eerste hoofdstukken gelezen hebt over signalering en de problemen waar je tegen aan loopt in het werken met deze kinderen, dan kun je er voor kiezen om de rest van het boek er steeds bij te pakken als ideeënboek. Als je het namelijk allemaal achter elkaar leest, duizelt het je op een gegeven moment wel een beetje.

Aan de manier waarop de auteurs deze kinderen beschrijven, kun je merken dat ze veel kennis van zaken hebben en ook veel praktijkervaring. Tussen de regels door lees je dat ze grip op de materie hebben en kennis van de nieuwste ontwikkelingen op onderwijsgebied.

De auteurs hebben een prettige, gemakkelijk leesbare schrijfstijl. Ze benaderen de materie vanuit een positieve invalshoek. Ze dramatiseren of problematiseren niet maar geven op een evenwichtige manier leiding. Zo kun je bijvoorbeeld lezen in het gedeelte dat gaat over psychosomatische klachten bij kleuters: “Het is hartverscheurend om als ouder je kleuter te zien “lijden” omdat die niet graag naar school gaat. Probeer echter het evenwicht te zoeken tussen het ernstig nemen van de psychosomatische klachten en het negeren ervan. Beloof je kind dat je iets zult veranderen aan de situatie, maar leg ook uit dat je dit niet van de ene op de andere dag kunt bereiken”.

De vele voorbeelden en tips zijn aan de ene kant verrijkend, maar soms wel erg uitgebreid. Sommige voorbeelden en tips zijn erg vanzelfsprekend. Omdat de bruikbare en minder bruikbare voorbeelden en tips door elkaar heen staan, kost het wel wat tijd om uit te zoeken waar je wat mee kunt.

Dit heeft ook te maken met de structuur van de boeken. De boeken lezen aan de ene kant gemakkelijk en zijn vlot geschreven, maar de opzet zou praktischer kunnen. Het is nu wat rommelig. Er worden veel voorbeelden gegeven van kinderen zelf, hoe ze iets creatief en origineel aanpakken. Je kunt aan die voorbeelden dan herkennen of je zelf ook met dit soort kinderen te maken hebt. Soms staan de tips er achter, soms ertussen. Dit loopt vaak door elkaar heen, waardoor je veel moet lezen voordat je bij de praktische ideeën komt.

Het punt met de praktijkvoorbeelden is namelijk ook dat ze wel bruikbaar zijn als signalering, maar dat ze eenmalig zijn. Wat dat ene creatieve kind uit een bepaalde klas bedacht, dat kun jij je leerling niet laten doen, want het is iets eenmaligs dat een origineel kind bedacht. Je kunt het als tip dus niet gebruiken.

Dit boek zou bruikbaarder zijn als de auteurs het steeds volgens een vast stramien hadden beschreven. Bijvoorbeeld eerst het punt dat ze willen maken, dan wat voorbeelden uit de praktijk en tenslotte wat praktische tips. Dan kun je wat sneller leuke interessante tips opzoeken zonder dat je gelijk de vele voorbeelden hoeft te lezen.

Dit neemt niet weg dat beide boeken ontzettend veel te bieden hebben aan iedereen die graag wil dat kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong uitgedaagd worden en opbloeien, zowel op school als thuis. Het deel voor kleuters is met name heel handig voor kleuterleerkrachten die het moeilijk vinden om deze kinderen te herkennen en te begeleiden. Voor hen staat er ontzettend veel waardevols in, zeker als het gaat om verrijking van de hoeken. Een echte aanrader dus!

N.a.v. Meersman, A. & Stroobandt, K. (2019) Peuters die nét iets meer kunnen. Acco uitgeverij, ISBN 9789463793391, 248 pagina's. Het boek is te bestellen bij:
N.a.v. Meersman, A. & Stroobandt, K. (2017) Kleuters die nét iets meer kunnen. Acco uitgeverij ISBN, 9789463441230, 228 pagina's. Het boek is te bestellen bij:

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!