Wat is de toegevoegde waarde van intelligentietests om het leerpotentieel van leerlingen te meten, ten opzichte van methodeonafhankelijke toetsen?
Geplaatst op 30 november 2021
Intelligentietests worden als goede voorspeller voor schoolresultaten van leerlingen gezien. Echter, leerpotentieel richt zich op groei en ontwikkeling in een bepaalde tijd, waardoor er meerdere factoren van invloed zijn op schoolresultaten. Daarom is een methodeonafhankelijke dynamische test nodig om leerpotentieel te meten. Dynamische tests geven betere inzichten in het leerpotentieel van leerlingen dan alleen intelligentietests. Intelligentietests hebben dus geen toegevoegde waarde hierbij.
De wetenschappelijke definitie van leerpotentieel is ‘de maximale vooruitgang die een leerling in een ideale leersituatie en binnen een bepaalde tijd kan boeken’. De feitelijke vooruitgang (het waarmaken van het potentieel) wordt voornamelijk beïnvloed door cognitieve factoren zoals intelligentie, en het goed kunnen verwerken van feedback. Maar ook persoonlijke factoren als motivatie, spelen een rol. Verder zijn externe factoren van invloed op het leerpotentieel, bijvoorbeeld de leeromgeving.
Intelligentie minder vaststaand, meer dynamisch
Uit verschillende internationale studies blijkt dat intelligentietests de schoolresultaten van basisschoolleerlingen kunnen voorspellen. Intelligentietests meten het cognitief vermogen van leerlingen door de testscore te vergelijken met de norm. De veronderstelling is dat intelligentie een vaststaand persoonskenmerk is en de testscore niet verandert bij een eventuele volgende meting. Een eenmalige afname van de statische intelligentietest zou dan voldoen.
Recente inzichten zien intelligentie bij leerlingen als een meer dynamisch concept. Naast intelligentie spelen ook persoonlijke en omgevingsfactoren een rol. Dit sluit tevens beter aan bij het begrip leerpotentieel, dat verwijst naar vooruitgang. Om het dynamisch concept intelligentie te meten kan de school ervoor kiezen intelligentietests daarom op meerdere momenten af te nemen. Hierdoor wordt intelligentie op een dynamische wijze getest.
Dynamische test richt zich op de ontwikkeling van leerlingen
Een dynamische test wordt vaker afgenomen en doet recht aan persoonlijke factoren die het leerpotentieel van leerlingen beïnvloeden. Een dynamische test geeft ook een indicatie van de zone van naaste ontwikkeling. Dergelijke tests richten zich op de ontwikkeling van leerlingen over een bepaalde tijd, wat een beter beeld geeft van het leerpotentieel en de ondersteuning die ze nodig hebben.
Intelligentietests kunnen het leerpotentieel van leerlingen redelijk voorspellen, maar dynamische tests doen dat veel beter. Een dynamische test biedt bijvoorbeeld betere inzichten in het leerpotentieel van leerlingen op het gebied van rekenen en technisch lezen dan een intelligentietest. Uitkomsten van dynamische tests zijn bovendien een goede voorspeller voor het leerpotentieel van leerlingen uit een etnische minderheidsgroep.
Om te focussen op de leerpotentie van leerlingen raden onderzoekers aan om een intelligentietest aan te vullen met methodeonafhankelijke dynamische tests. Daarnaast zien ze een toegevoegde waarde van tests die meten in welke mate een leerling in staat is om te leren van fouten en feedback. Dergelijke tests vergroten namelijk de voorspellende waarde van een dynamische test voor het leerpotentieel.
Vormgeving dynamische test
Er zijn twee manieren om dynamische tests vorm te geven. De ene manier kent een voormeting, een korte trainingsoefening en een nameting. De andere wijze is het toevoegen van hulp tijdens het maken van de test. Beide manieren geven een beeld van het leerpotentieel van leerlingen en van de hulp die ze nodig hebben bij het maken van de opdracht.
Uitgebreide beantwoording
Opgesteld door: Marco Bril (Expert toetsing en onderwijs) en Sandra Beekhoven (Kennismakelaar Kennisrotonde)
Vraagsteller: Groepsleerkracht primair onderwijs
Vraag
Wat is de toegevoegde waarde van intelligentietests om het leerpotentieel van leerlingen te meten, ten opzichte van methodeonafhankelijke toetsen binnen een leerlingvolgsysteem?
Kort antwoord
Intelligentietests worden in verschillend onderzoek als goede voorspeller voor schoolresultaten van leerlingen gezien. Echter, leerpotentieel is een begrip dat zich richt op groei en ontwikkeling in een bepaalde tijd, waardoor er ook veel andere factoren van invloed zijn op schoolresultaten. Om echt leerpotentieel te meten dient een (methodeonafhankelijke) dynamische test afgenomen te worden. Dynamische tests blijken namelijk betere inzichten in het leerpotentieel van leerlingen te geven dan alleen intelligentietests. Intelligentietests hebben dus geen toegevoegde waarde hierbij.
Toelichting antwoord
Leerpotentieel wordt in de wetenschappelijke literatuur gedefinieerd als de maximale vooruitgang die een leerling in een ideale leersituatie en binnen een bepaalde tijd kan boeken (Resing, 2006). De feitelijke vooruitgang (het waarmaken van het potentieel) wordt voornamelijk beïnvloed door cognitieve factoren zoals intelligentie en het goed kunnen verwerken van feedback (Stad et al., 2018), maar ook door andere persoonlijke factoren zoals motivatie (Steinmayr & Spinath, 2009). Naast deze persoonsfactoren, zijn er ook externe factoren die van invloed zijn op het leerpotentieel zoals de leeromgeving (Hanrahan, 1998).
Intelligentietest en schoolresultaten
Intelligentietests meten het cognitief vermogen van leerlingen door de behaalde testscore te vergelijken met de norm. Van oudsher wordt verondersteld dat intelligentie een vaststaand persoonskenmerk is en dat daarom de testscore niet verandert als er later nog een keer wordt gemeten. Intelligentietests worden middels een eenmalige meting afgenomen en worden daarom statische tests genoemd.
Uit verschillende studies blijkt dat intelligentietests de leerprestaties van leerlingen kunnen voorspellen. Zo toont een Chinese studie (Lu et al., 2011) onder 179 basisschoolleerlingen dat intelligentie een goede voorspeller is van de prestaties van deze leerlingen. Specifiek voorspelde het intelligentieniveau het meest de prestaties op het gebied van taal en in mindere mate op het gebied van rekenen. De link tussen intelligentie en resultaten wordt ook ondersteund door een studie onder 210 Slowaakse basisschoolleerlingen (Filiaková et al., 2015). Uit een studie onder 70.000 Britse middelbare scholieren (Deary et al., 2007) blijkt verder dat intelligentie een sterke voorspeller is voor prestaties bij zowel rekenen en taal als kunstzinnige ontwikkeling.
Waar voorheen intelligentie werd gezien als een vaststaand persoonskenmerk, wordt in recentere literatuur (bv. Makharia et al., 2016) intelligentie bij kinderen als een meer dynamisch concept gezien dat te beïnvloeden is door de omgeving. Dit sluit ook beter aan bij het begrip ‘leerpotentieel’ dat immers verwijst naar vooruitgang. Om het dynamisch concept intelligentie te meten kan er gekozen worden om intelligentietests daarom op meerdere momenten af te nemen. Hierdoor wordt intelligentie op een dynamische wijze getest.
Dynamisch toetsen en leerpotentieel
Vanuit het idee dat leerpotentieel bij kinderen een meer dynamisch concept is waarin bovendien naast alleen intelligentie ook andere (persoonlijke en omgevings-)factoren een rol spelen, bestaan er naast intelligentietests ook zogenaamde (methodeonafhankelijke) dynamische tests om leerpotentieel te meten. Een dynamische test houdt niet alleen in dat er vaker een test afgenomen wordt (zoals een intelligentietest op meerdere momenten), maar ook dat er recht gedaan wordt aan de persoonlijke factoren die het leerpotentieel beïnvloeden (Resing, 2000). Het gaat dus om meer dan een dynamische afname van een intelligentietest.
Een dynamische test geeft namelijk ook een indicatie van de zogenaamde zone van naaste ontwikkeling (Vygotsky, 1978). Dit houdt in dat dergelijke tests zich richten op de ontwikkeling van leerlingen over een bepaalde tijd, wat een beter beeld geeft van het leerpotentieel en de ondersteuning die leerlingen nodig hebben. In lijn met Meijer et al. (2002), laat de studie van De Beer en Van der Merwe (2006) zien dat intelligentietests het leerpotentieel van leerlingen redelijk voorspellen, maar dat dynamische tests het leerpotentieel veel beter voorspellen. Zij tonen ook dat uitkomsten van dynamische tests een goede voorspeller zijn voor het leerpotentieel van leerlingen uit een etnische minderheidsgroep. Deze resultaten worden ondersteund door onderzoek van Touw en collega’s (2019) onder 164 Nederlandse basisschoolleerlingen. Deze studie laat zien dat een - specifiek voor deze studie ontwikkelde - dynamische toetsvorm betere inzichten biedt in het leerpotentieel van leerlingen op het gebied van rekenen en technisch lezen dan een intelligentietest.
Dynamische tests
Dynamische tests kunnen op twee manieren vormgegeven worden (bijvoorbeeld Resing, 2000; Meijer et al., 2002): middels een voormeting, een korte trainingsoefening en een nameting, of door het toevoegen van hulp tijdens het maken van de test. Via beide manieren wordt een beeld gevormd van het leerpotentieel van de leerlingen en van de hoeveelheid hulp die leerlingen nodig hebben bij het maken van de opdracht. Dergelijke tests zijn digitaal ontwikkeld en getest door onder meer Meijer et al. (2002). De resultaten uit hun studie lieten zien dat de mate waarin een leerling kan profiteren van feedback een betere voorspelling van het leerpotentieel van leerlingen oplevert dan het aantal correct gemaakte opdrachten uit de test. Hieruit blijken dynamische tests dus een betere voorspelling van het leerpotentieel te geven dan een statische test.
Het testen van leerpotentieel
Om een zo goed mogelijk beeld te krijgen van het leerpotentieel van leerlingen, wordt in de literatuur aangeraden om een intelligentietest aan te vullen met methodeonafhankelijke dynamische toetsen om echt te focussen op de potentie om te leren en vooruitgang te boeken (bijvoorbeeld Stad et al., 2018; Caffrey et al., 2008). Naast een aanvulling met dynamische tests raden Stad en collega’s (2018) aan om ook een test af te nemen die meet in welke mate een leerling in staat is om te leren van fouten en feedback (bv. Wisconsin Card Sorting Test (WCST) van Nelson, 1976).
Deze studie onder 152 basisschoolleerlingen toont namelijk dat een test die de capaciteit meet om te leren van fouten en feedback, de voorspellende waarde van een dynamische test voor het leerpotentieel vergroot. Volgens de onderzoekers dient een dergelijke test altijd toegevoegd te worden aan een dynamische test. De combinatie van tests lijken een zeer goede voorspelling te geven van het leerpotentieel van leerlingen, ten opzichte van een enkele of herhaalde intelligentiemaat.
Geraadpleegde bronnen
- De Beer, M., & Van der Merwe, D. (2006). Challenges of student selection: Predicting academic performance. South African Journal of Higher Education, 20(4), 547-562.
- Caffrey, E., Fuchs, D., & Fuchs, L. S. (2008). The predictive validity of dynamic assessment: A review. The Journal of Special Education, 41(4), 254-270.
- Deary, I. J., Strand, S., Smith, P., & Fernandes, C. (2007). Intelligence and educational achievement. Intelligence, 35(1), 13-21.
- Filicková, M., Ropovik, I., Bobaková, M., & KovalÄÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂíková, I. (2015). The relationship between fluid intelligence and learning potential: Is there an interaction with attentional control?. Journal of Pedagogy, 6(1), 25-41.
- Hanrahan, M. (1998). The effect of learning environment factors on students’ motivation and learning. International Journal of Science Education, 20(6), 737-753.
- Lu, L., Weber, H. S., Spinath, F. M., & Shi, J. (2011). Predicting school achievement from cognitive and non-cognitive variables in a Chinese sample of elementary school children. Intelligence, 39(2-3), 130-140.
- Makharia, A., Nagarajan, A., Mishra, A., Peddisetty, S., Chahal, D., & Singh, Y. (2016). Effect of environmental factors on intelligence quotient of children. Industrial Psychiatry Journal, 25(2), 189.
- Meijer, J., Oostdam, R., & Van der Sluis, S. (2002). A feasibility study into incremental predictive validity of dynamic assessment of verbal reasoning ability. Learning potential assessment and cognitive training: actual research and perspectives in theory building and methodology, 7, 273-291.
- Nelson, H. E. (1976). A modified card sorting test sensitive to frontal lobe defects. Cortex, 12(4), 313–324.
- Resing, W. (2000). Assessing the learning potential for inductive reasoning in young children, in: C. S. Lidz & J. G. Elliott (eds.), Dynamic Assessment: Prevailing models and applications, pp. 229–262, New York, Elsevier.
- Resing, W. C. M. (2006). Zicht op potentieel. Over dynamisch testen, variabiliteit in oplossingsgedrag en leerpotentieel van kinderen (Oratie). Leiden: Universiteit Leiden.
- Stad, F. E., Van Heijningen, C. J., Wiedl, K. H., & Resing, W. C. (2018). Predicting school achievement: differential effects of dynamic testing measures and cognitive flexibility for math performance. Learning and Individual Differences, 67, 117-125.
- Steinmayr, R., & Spinath, B. (2009). The importance of motivation as a predictor of school achievement. Learning and Individual Differences, 19(1), 80-90.
- Touw, K. W., Vogelaar, B., Bakker, M., & Resing, W. C. (2019). Using electronic technology in the dynamic testing of young primary school children: predicting school achievement. Educational Technology Research and Development, 67(2), 443-465.
- Vygotsky, L. S. (1978). Mind in Society: the Development of Higher Psychological Processes. Cambridge, Harvard University Press.
Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!
Gerelateerd
Wij-leren.nl Academie
Medilex Onderwijs
oo.nl
