Training helpt leraren vmbo-leerlingen te motiveren

Annemieke Top

Kwaliteitszorgmedewerker / beleidsondersteuner bij Hoornbeeck College

 

  Geplaatst op 3 april 2017

Leerlingen zijn gemotiveerder als leraren weten hoe ze hen tegelijkertijd autonomie én structuur moeten bieden. Een korte training helpt docenten in het vmbo om autonomie en structuur te combineren en zodoende motiverender les te geven. Dit blijkt uit onderzoek van de Universiteit Utrecht, het Kohnstamm Instituut en de Universiteit van Amsterdam. In het basisonderwijs lijkt de training minder effectief te zijn.

De motivatie van leerlingen wordt gestimuleerd als je autonomie én structuur biedt, zo stelt eerder onderzoek. “Die twee lijken op gespannen voet met elkaar te staan: leerlingen zelf keuzes laten maken en zorgen voor structuur”, zegt onderzoeker Lisette Hornstra. “Maar ze gaan juist heel goed samen.” Een training leert hoe leraren beide wel kunnen combineren en hoe ze hierbij rekening kunnen houden met verschillen tussen leerlingen. Deze training is ontwikkeld door de onderzoekers samen met leraren uit het primair onderwijs en het vmbo.

Motivatie vasthouden

In de vmbo-klassen waar docenten de training hadden gevolgd (de interventiegroep), bleken de leerlingen meer intrinsiek gemotiveerd dan in de controlegroep waar de leraren geen training kregen. Hornstra: “We zagen dat de vmbo-leerlingen hun motivatie in het eerste leerjaar wisten vast te houden. Dat is bijzonder, want we weten dat veel middelbare scholieren al snel hun motivatie verliezen. In de controlegroep nam die motivatie dan ook af.”

Ook in een ander onderzoek is dit verschijnsel zichtbaar: jongeren zijn weinig intrinsiek gemotiveerd. Een verklaring hiervoor is dat jongeren moeten ontdekken wat bij hen past. Hiervoor hebben ze ruimte nodig, begeleiding en inspiratie. Het boek Motivatie binnenstebuiten gaat in op tien praktische inzichten voor onderwijsprofessionals. De opvallendste inzichten zijn: ‘Laat jongeren ervaren dat ze groeien’ en ‘Geef keuzes en ruimte’. Deze inzichten komen terug in het onderzoek van Hornstra.

Profijt

Naast een verhoogde motivatie toonden de leerlingen van getrainde docenten meer inzet, ervoeren ze meer autonomie en hadden ze een positievere relatie met de docent. Alle leerlingen profiteren van de training die hun docenten hebben gevolgd, er zijn geen verschillen tussen leerlingen met verschillende sociaal-economische of etnische herkomst. Dit bevestigt eerder literatuuronderzoek van Hornstra en collega’s.

In het primair onderwijs werden deze effecten niet gevonden. Hornstra vermoedt dat leerkrachten in het primair onderwijs al voor de training meer autonomie en structuur boden. Dus was er in het vmbo mogelijk meer ruimte voor verbetering. Een andere verklaring kan zijn dat leerlingen in het basisonderwijs autonomie minder nodig hebben voor hun ontwikkeling. Wel is het zo dat zowel basisschoolleerlingen als vmbo-leerlingen gebaat zijn bij structuur.

De training

De leraren leerden tijdens de training dat drie elementen bijdragen aan de motivatie van leerlingen:

  • een leergerichte aanpak – niet focussen op cijfers, maar toetsen zien als middel om te leren. Feedback is hierbij onmisbaar. De nuttigste vormen van feedback zijn hierbij de feedback op de kwaliteit van het werk en de feedback op het leerproces of de leerstrategie. Door deze feedback positief te formuleren wordt de intrinsieke motivatie van de leerling gestimuleerd. Dit wordt bevestigd in een artikel van de Kennisrotonde.
  • autonomie – leerlingen betekenisvolle keuzes bieden, hen het gevoel geven inspraak te hebben en negatieve gevoelens erkennen (luisteren naar waarom een leerling iets niet wil doen).
  • structuur bieden die de autonomie ondersteunt – orde in de klas, samen duidelijke regels afspreken, hulp en begeleiding bij het leerproces. De leerling wordt dan niet aan zijn eigen lot overgelaten en heeft door goede begeleiding het gevoel dat zijn keuzes legitiem zijn. Dit kan het zelfvertrouwen van de leerling stimuleren.

Keuzes

Hornstra: “Leraren kunnen de kinderen bijvoorbeeld laten kiezen hoe ze willen werken, maar hen tegelijkertijd helpen keuzes te maken. Vooral leerlingen die dat lastig vinden (vaak de minder goed presterende leerlingen) hebben hier wat aan. Of help leerlingen door hun een stappenplan te geven en hen vervolgens zelf laten bepalen of ze dat stappenplan gebruiken. Leraren kunnen goed bedoeld soms te sturend zijn, ze willen leerlingen er doorheen slepen. Maar leerlingen meer ruimte of keuzes bieden, blijkt op de lange termijn veel effectiever te zijn.”

Externe motivatie

In het aanbieden van keuzes aan de leerling komt de te bieden autonomie terug. Pas wanneer de leerling het gevoel heeft zijn eigen gedrag te kunnen bepalen, zal hij taken uit willen voeren zonder dat hier een externe beloning tegenover staat. De motivatie wordt dan intrinsiek. Wanneer het onderscheid gemaakt wordt tussen extrinsieke en intrinsieke motivatie, wordt vaak de zelfdeterminatietheorie aangehaald. Deze theorie onderscheidt verschillende vormen van externe motivatie:

  • externe regulatie (minst autonoom)
  • geïntrojecteerde regulatie (iets meer autonoom)
  • geïdentificeerde regulatie (meest autonoom)

Wanneer de leerling autonomie aangeboden krijgt, kan de extrinsieke motivatie ontwikkelen naar een intrinsieke motivatie: de wil om te leren komt uit de student zelf.

Taalgebruik

Naast het bieden van autonomie en structuur is het letten op taalgebruik van groot belang voor leraren: “Taalgebruik is ook heel belangrijk. Docenten gebruiken vaak het woord ‘moeten’. Maar je kunt beter uitleggen waarom iets bijvoorbeeld handig is om te doen. Leerlingen denken dan: ‘Oh, dat is misschien een goed idee’.”

Bronnen

  • Hornstra, L., Weijers, D., Van der Veen, I. & Peetsma, T. (2016). Het motiveren van leerlingen met verschillende achtergrondkenmerken en prestatieniveaus. Een docententraining in autonomie-ondersteuning en structuurdifferentiatie. Universiteit Utrecht, Kohnstamm Instituut, Universiteit van Amsterdam.
  • Kennisrotonde (2016). Wat is het effect van cijfers (of studiepunten) op de motivatie van studenten? Kan het geven van feedback de motivatie en leerresultaten van studenten positief beïnvloeden en wat is effectieve feedback? (KR.089).
  • Sark, Y. van, (2016). Hoe help je leerlingen om gemotiveerd te raken? – 10 praktische inzichten voor onderwijsprofessionals. Verkregen op 03-04-2017 van https://wij-leren.nl/intrinsieke-motivatie-tips-jongeren.php
  • Verdoorn, M. (2014). Hoger leerrendement door autonome motivatie. Verkregen op 03-04-2017 van https://wij-leren.nl/motivatie-autonoom.php
  • Bij dit artikel is gebruik gemaakt van het persbericht van NRO.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Gerelateerd

Professionalisering
Cursussen, congressen en opleidingen
Cursussen, congressen en opleidingen
Gemiddeld beoordelen deelnemers ons met een 8,4
Medilex Onderwijs 
Motivatie meten
Motivatie meten en verbeteren - De motivatiespiegel
Ton van der Valk
Gerichte feedback
Leer van een 3 een 8 te maken!
Marjoke Hinnen
Zelf gereguleerd leren
Hoe laat je intrinsieke motivatie groeien?
Dirk van der Wulp
Autonomie en motivatie
Meer motivatie door meer autonomie
Dirk van der Wulp
Motivatie door feedback
Meer motivatie door oplossingsgerichte feedback
Dirk van der Wulp
benchmark motivatie
Benchmarks voor motivatie
Ton van der Valk
10 vragen over autonomie
10 vragen over autonomie
Machiel Karels


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

Autonomie-ondersteunend lesgeven in een video van één minuut uitgelegd
Autonomie-ondersteunend lesgeven in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Autonome motivatie in een video van één minuut uitgelegd
Autonome motivatie in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Maarten van Buuren over autonomie en zelfsturing volgens Spinoza
Maarten van Buuren over autonomie en zelfsturing volgens Spinoza
redactie
Hoeveel eigenaarschap kunnen professionals aan? Tjipcast 0012
Hoeveel eigenaarschap kunnen professionals aan? Tjipcast 0012
redactie
Het belang van autonomie en zelfsturing: Tjipcast 002
Het belang van autonomie en zelfsturing: Tjipcast 002
redactie
[extra-breed-algemeen-kolom2]



autonome motivatie
autonomie
autonomie-ondersteunend lesgeven

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest