Van ambitie naar uitvoer in de lespraktijk

Jaap Versfelt

Initiatiefnemer en leider van stichting leerKRACHT bij stichting leerKRACHT

Geplaatst op 30 mei 2022

Als schoolteam heb je ambities. Bijvoorbeeld rond kansengelijkheid, onderwijskwaliteit of digitalisering. Maar hoe zorgen jullie ervoor dat je ambities werkelijkheid worden? Want er moet al zoveel. Terwijl je het belang ervan inziet, voor de leerlingen, je collega’s en de hele school. Hoe creëer je dan toch draagvlak voor schoolontwikkeling? Hoe zet je de eerste stappen? Hoe doe je dat op zo’n manier dat wat je gaat doen duurzaam is? Effectief werken aan duurzame schoolontwikkeling vraagt de inzet van het hele team, met een cultuur van ‘elke dag samen een beetje beter’. In dit artikel vertellen we je waarom dat zo is en hoe je daar stappen in kunt zetten.

Wat is schoolontwikkeling?

Schoolontwikkeling is een continu proces om te werken aan het verbeteren van onderwijskwaliteit en het leren van jullie leerlingen. Daarbij gaat het niet alleen om wat je doet voor de leerlingen, maar ook om de manier waarop je samenwerkt als team. Het één heeft namelijk invloed op het ander: geen beter onderwijs zonder een sterker team. De kwaliteit van onderwijs wordt immers bepaald door de kwaliteit van het lerarenteam.

Schoolontwikkeling is inhoudelijk voor elke school anders. Wát jullie willen bereiken hangt af van leerling- en leraarpopulatie, jullie visie op onderwijs en waar je nu staat. Maar hóe je op succesvolle wijze komt tot duurzame schoolontwikkeling, daar is veel over bekend. Dat is door te zorgen voor een verbetercultuur.

Waarom is een verbetercultuur een voorwaarde voor schoolontwikkeling?

De verbetering of vernieuwing die jullie willen realiseren in het onderwijs vergt samenwerking met het hele team. Een leerling heeft immers niets aan een onderwijsverbetering die alleen in groep 3 of bij het vak Economie plaatsvindt. Samen bepalen jullie de uitkomst voor jullie leerlingen.

Het is daarom logisch dat uit onderzoek van zowel McKinsey als de Onderwijsinspectie blijkt dat scholen die méér bereiken met hun leerlingen een verbetercultuur hebben. In zo’n verbetercultuur (ook wel ‘professionele’ cultuur genoemd) maken leraren het onderwijs doelgericht en in kleine stapjes steeds beter. Behalve doelgericht samenwerken, leren de leraren van elkaar. Want heel veel kennis en vaardigheden zijn al op school aanwezig.
Met een verbetercultuur heb je een voedingsbodem waarop gewenste schoolontwikkelingen duurzaam vorm krijgen. Dit voorkomt dat schoolontwikkeling zich niet beperkt tot losse projecten of een paar enthousiastelingen.

Hoe ziet zo’n verbetercultuur eruit?

Het begint bij ambitie en eindigt in de les. Als een verbetercultuur een voorwaarde is voor schoolontwikkeling, dan is de vraag ‘hoe ziet zo’n verbetercultuur er in de praktijk uit?’
Kort samengevat: jullie zetten als team je ambitie om naar een beperkt aantal doelen voor dit schooljaar, waar je vervolgens wekelijks in kleine teams aan werkt in een vaste structuur. Voor die structuur kun je gebruik maken van instrumenten (zie afbeelding) zoals de bordsessie om jullie voortgang te bewaken, gezamenlijk lesontwerp/ onderling lesbezoek en feedback om te werken aan de lespraktijk, en de stem van de leerling om feedback te krijgen op wat werkt.

Figuur 1: De voorwaarden en instrumenten van leerkracht

Met wat jullie zien in de les en met wat jullie horen van leerlingen, kunnen jullie evalueren, bijsturen en borgen wat tot een verbetering blijkt te leiden.
Door op deze manier doelgericht, wekelijks en gestructureerd samen te werken gaan jullie en je leerlingen snel het effect van schoolontwikkeling in de les ervaren.
Bekijk deze korte video om meer te horen over de instrumenten.

Wat is er nodig om met zo’n verbetercultuur aan de slag te gaan?

De verbetercultuur met de bijbehorende doelen, ritmiek en structuur is eenvoudig te begrijpen maar in de schoolpraktijk best lastig te realiseren. Daar zijn meerdere redenen voor. Niet iedereen is direct overtuigd dat op deze manier samenwerken wat oplevert. Er moet tijd voor vrijgemaakt worden. Teamleden moeten leren bordsessies te leiden of hun feedbackvaardigheid te vergroten. De schoolleider moet het goede voorbeeld geven en doet daarom mee. Kortom, er is veel voor nodig. Hoe krijg je dit dan toch voor elkaar?

Het goede nieuws is: het kan. In één jaar tijd. Er werken ondertussen 1.000 scholen met de leerKRACHT-aanpak, een aanpak die als stichting leerKRACHT samen met deze scholen is ontwikkeld, uitgeprobeerd en verbeterd. En dat werkt. Onderzoek van de Universiteit Utrecht op 231 scholen die deelnemen aan het leerKRACHT-programma laat zien: binnen één jaar een lerende cultuur op school. En leraren die dan aantoonbaar beter zijn in hun vak.

Hoe kun jij een verbetercultuur bij jullie op school realiseren? Dat gaat in drie stappen

Creëer overtuiging en draagvlak bij het team dat een verbetercultuur jullie gaat helpen in de ontwikkeling van het onderwijs op school, in jullie gevoel voor werkplezier en dat de leerlingen hierbij gebaat zijn.
Ga met een groepje leraren en de schoolleiding vervolgstappen voorbereiden: hoe te starten met het hele team, in welke ritmiek en hoe je hen daarbij begeleidt.
Ga aan de slag gaat met het hele team. Je creëert zo’n verbetercultuur niet door erover te praten, maar door het te gaan doen. Dit betekent dat jullie gaan nadenken over jullie ambitie en doelen voor dit schooljaar en daarna – in kleinere teams van 6 tot 8 leraren – met die doelen aan de slag te gaan: bordsessies houden, lessen ontwerpen of verbeteren, die lessen bij elkaar bekijken, feedback geven en de leerlingen erbij betrekken.

En nu?

Wil jij aan de slag met schoolontwikkeling? Proef je ambitie bij jullie team? Hebben jullie concrete ideeën waar je een stap mee wilt zetten? Wil je dat samen met het hele team doen? Niet in losse projecten, maar op een duurzame manier?
Ga dan in gesprek met je collega’s. Wat hebben zij nodig om enthousiast te worden voor deze manier van werken? Willen ze voorbeelden zien en horen van andere scholen? Snuffel rond op https://stichting-leerkracht.nl/ of kijk op YouTube. Is er behoefte aan meer details over de aanpak van leerKRACHT? Laat collega’s zich dan inschrijven voor een informatiewebinar.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!