Kennisplatform
Kindgesprekken voeren - hoe doe je dat? Gratis leermodules van Noëlle Pameijer en Karen van Kooten.

Het gewenste resultaat schema - onderwijs en ICT

Geplaatst op 1 juni 2014

Onderwijs en ICT

Het gewenste resultaatschema is een handig hulpmiddel om de onderwijskundige meerwaarde van ICT te versterken.

Onderwijs met ICT

ICT is niet meer weg te denken uit ons onderwijs. Steeds meer onderwijskundige processen worden ondersteund door nieuwe ICT-toepassingen. Er verschijnen methodes met digitale software, digitale leerlingvolgsystemen en tal van webtoepassingen die het gemakkelijker maken om de mogelijkheden van multimediale kennisbronnen te benutten. Maar hoe zet je ICT nu zo in dat het daadwerkelijk bijdraagt aan de verbetering van de leeropbrengsten? De sleutel tot succesvolle implementatie van ICT is starten met het benoemen van het gewenste onderwijskundig resultaat. In dit artikel wordt een kader beschreven dat scholen helpt in dit proces verantwoorde keuzes te maken.

ICT-monitor Stichting Kennisnet

Jaarlijks publiceert Stichting Kennisnet de ICT-monitor. Daarin wordt de stand van zaken geschetst m.b.t. het gebruik van ICT in de onderwijspraktijk. Schoolleiders zijn van mening zijn dat er op schoolniveau een visie op het gebruik van ICT is vastgelegd; leerkrachten daarentegen vinden dat het gebruik van ICT voor onderwijsdoeleinden dikwijls wordt overgelaten aan hun persoonlijke voorkeur (ICT-monitor 2010). Volgens het onderzoek ontbreken op de meeste scholen inhoudelijke afspraken over de didactische inzet van ICT. De monitor leert ons dat er nog veel (leer)winst te behalen valt door het beter organiseren van de koppeling tussen de onderwijskundige meerwaarde en nieuwe ICT-toepassingen. De ICT-coördinator is de aangewezen persoon om deze koppeling tot stand te brengen. In de praktijk richt deze zich echter meer op de infrastructurele zaken, zoals defecte computers en beamers dan op de didactische mogelijkheden van ICT. Ook zijn er grote verschillen in het mandaat en toerusting in tijd en geld van de ICT-coördinator.

Het gewenste resultaatschema

De kwaliteit van het succesvol tot stand komen van de koppeling tussen de onderwijsopbrengsten en ICT-gebruik ligt in het starten met het benoemen van het gewenste onderwijskundig resultaat. Dit lijkt eenvoudig en voor de hand te liggen, maar blijkt in de praktijk lastig. Om scholen bij dit proces te ondersteunen heeft O21 een handig hulpmiddel ontwikkeld: het ‘gewenste resultaatschema’.

Dit kader bevat de drie componenten van ICT:

• I - informatie (onderwijsinhoud)
• C - (ouder)communicatie/administratie (ondersteunend aan het onderwijsproces)
• T - techniek/infrastructuur (technische eisen)


Aan de hand van het gewenste onderwijskundig resultaat - zo concreet mogelijk beschreven - worden ICT-middelen benoemd om vervolgens de didactische vaardigheden te formuleren die leerkrachten nodig hebben om de ICT-middelen toe te passen.
Pas na deze stap bekijkt de school welke administratieve ICT-toepassingen de eerder genoemde middelen kunnen ondersteunen en welke instrumentele vaardigheden daarbij passen. Tot slot bekijkt de school welke infrastructuur nodig is om deze onderwijskundige ambitie te realiseren. 


Wanneer het schema correct wordt gehanteerd, heeft dit de volgende effecten:
- De infrastructuur sluit beter aan op het behalen van de onderwijskundige doelen.
- De ICT-coördinator wordt direct betrokken bij het primaire onderwijsproces.
- De ICT-coördinator wordt een sparringpartner van de directie en intern begeleider,
- Leerkrachten worden zich meer bewust van de noodzaak van ICT-vaardigheden en de didactische toepassing.
- De meerwaarde van de investering kan beter worden verantwoord naar het bestuur.
- Het ICT-beleidsplan is overbodig, omdat de toepassingen zijn gekoppeld aan de onderwijskundige doelen van het schoolplan. 

We bespreken de werking van het schema aan de hand van een voorbeeld:

Stap een: Onderwijsinhoud

De eerste stap, het benoemen van het onderwijskundig gewenste resultaat, is de belangrijkste maar vaak ook lastigste fase Wanneer het doel namelijk is “ons leesonderwijs verbeteren”, dan geeft dit nauwelijks richting aan de middelen die hiervoor nodig zijn. Door het doel zo concreet mogelijk te benoemen, zijn ook de middelen beter in beeld te brengen. 

Een voorbeeld:

U bent niet tevreden met het niveau van Begrijpend Lezen. Een doel kan dan zijn: Wij willen ons begrijpend leesniveau verbeteren met 20% over een periode van 2 jaar. Wanneer u vervolgens gaat zoeken naar middelen die deze doelstelling helpen te behalen, dan komt u wellicht uit op Nieuwsbegrip XL (CED-Groep)  en vult u dit aan met de Lezen=Weten (Bazalt).  Zo combineert u  digitaal lesmateriaal (digibord) met schriftelijke informatie (boek). Tot slot kijkt u welke vaardigheden leerkrachten nodig hebben om met deze middelen te komen tot het behalen van de doelstelling. In het voorbeeld zullen ze het stappenplan moeten leren hanteren, het klassenmanagement afstemmen op de digitale verwerkingsoefeningen van XL en kennis opdoen over effectieve leesstrategieën.

Stap twee: Administratief proces

Nadat de school benoemd heeft welke digitale toepassingen moeten leiden tot het behalen van de onderwijskundige doelen kunnen de administratieve doelen worden benoemd. Dit zijn alle doelen om de onderwijskundige doelen te verwerken, te analyseren en te delen met ouders en andere betrokkenen, zoals de inspectie. We blijven bij ons eerder genoemde voorbeeld: Het met 20% verbeteren van het begrijpend leesresultaat.  Als doel benoemt de school dat ze de leeropbrengsten zo willen analyseren dat deze kunnen worden afgezet tegen de landelijke normen.  Deze doelstelling zegt iets over de keuze voor een digitaal leerlingvolgsysteem. Dit moet vaardigheidscores kunnen vergelijken. Uit deze keuze komt naar voren welke vaardigheden de leerkrachten op administratief gebied dienen te beheersen, bijvoorbeeld het kunnen invoeren van de toetsresultaten of het uitdraaien van een groepsoverzicht.

Stap drie: Infrastructuur

Pas in laatste instantie kijkt de school naar de infrastructuur die nodig is om de onderwijskundige en administratieve doelen te kunnen behalen. In het voorbeeld heeft de school een snelle, stabiele internetverbinding nodig die toelaat dat beeldmateriaal door grote groepen leerlingen tegelijkertijd wordt bekeken. Ook hier is het belangrijk te bepalen over welke vaardigheden leerkrachten dienen te beschikken. Bij deze stap passen bijvoorbeeld de instrumentele vaardigheden om met een digibord om te kunnen gaan.

Veranderende rollen

Wanneer een school de stappen van het gewenste resultaatschema gebruikt om onderwijs met ICT te verbinden, verandert ook de rol van de ICT-coördinator. Deze zal zich minder met de techniek en meer met onderwijskundige ondersteuning van collega’s bezig gaan houden. Een heroverweging van de taakuren die beschikbaar worden gesteld is nodig, omdat ook de taak verandert. Het schema toepassen, zonder steun van de directie is daarom onverstandig. Het kan alleen succesvol zijn, wanneer de schoolleider of het MT in samenspraak met de ICT-coördinator tot deze keuze komt.  Daarvoor is een schoolleider die de onderwijskundige meerwaarde van ICT (h)erkent een voorwaarde.

Kostenbesparing

Werken met het gewenste resultaatschema leidt niet alleen tot onderwijs waarbij ICT een meer vanzelfsprekende plek inneemt. Doordat er heel bewust wordt gekeken naar effecten van de ICT-middelen, zal de school in de regel met minder software meer resultaat bereiken. Onze ervaring wijst uit dat dit vaak dure licentiekosten bespaart.

Tot slot

Elke school maakt ieder jaar weer keuzes hoe het onderwijs vorm te geven. ICT is hierbij niet meer weg te denken. Wil de school de meerwaarde van alle nieuwe technieken en digitale leermiddelen zo optimaal mogelijk benutten, dan is bedenken welke onderwijskundige doelen bereikt moeten worden de eerste stap. Het schema is een hulpmiddel om verantwoorde keuzes te maken. Uiteindelijk zijn het de teamleden die de belangrijkste bijdrage leveren. Het gewenste resultaatschema helpt de school een belangrijke koppeling tot stand te brengen en een noodzakelijke brug te slaan tussen onderwijs en ICT. En daar profiteren uiteindelijk alle leerlingen van.

Gewenste resultaatschema

Het gewenste resultaatschema is ontwikkeld door Menno van Hasselt en Dieter Möckelmann. 

Gewenste resultaat schema - onderwijs en ICT

Lees op de site van Kennisnet meer over de samenhang tussen de onderwijsleersituatie en ICT.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Dossiers

Uw onderwijskundige kennis blijft op peil door 3500+ artikelen.