Zeven manieren om over kunst te praten

Vera Meewis

Medewerker kennisinstituut bij LKCA

Geplaatst op 1 juni 2016

Jonge kinderen kunnen leren door kunst te maken, maar ook door erover te praten.

Waarom is leren over kunst belangrijk voor leerlingen?
En hoe kun je hen als leerkracht begeleiden in het praten over werk van kunstenaars of van andere kinderen?

David Bell onderscheidt zeven type vragen om met leerlingen in gesprek te raken over kunstwerken.

Het zien van kunst - uit andere culturen of tijden - biedt kinderen mogelijkheden om nieuwe werelden te onderzoeken, voortbouwend op persoonlijke ervaringen. Door op interactieve wijze kunst te ervaren vormen kinderen blijvende, complexe en persoonlijk betekenisvolle herinneringen.

Praten over kunst zet aan tot vragen stellen, inleven en verbeelding. Het laat kinderen verschillen herkennen en nadenken over esthetische keuzes. Het kijken, bevragen en praten over kunst verrijkt de communicatievaardigheid van kinderen.

In gesprek over kunst: zeven vragen

Hoe start je als leerkracht een gesprek met kinderen over kunst dat hen een waardevolle leerervaring biedt? Volgens Bell zijn er zeven soorten vragen om een rijk gesprek te voeren.

1. Kijkvragen
Deze vragen zorgen voor gedetailleerde inspectie van een kunstwerk. Op de vraag ‘Wat zie je?’ komen antwoorden die voer zijn voor doorvragen (‘Hoe weet je dat?’).

Ook kun je inzoomen op verschillende onderdelen van een werk of op details. Observaties kunnen ook gaan over textuur of materiaalgebruik.

2. Beschrijvende vragen
Kijkvragen zijn de grondstof voor meer beschrijvende vragen als ‘Wat gebeurt er op het werk?’. Via deze vragen worden eerste indrukken vertaald in een meer conceptuele, kwalitatieve beschrijvingen. Antwoorden van verschillende kinderen zorgen voor een totaalplaatje.

3. Analytische vragen
De beschrijvingen zetten aan tot vragen over kenmerken van ruimte, diepte, kleur en beweging.

‘Waar heeft de kunstenaar de felste kleuren gebruikt in het werk?’.

Analytische vragen gaan over techniek en proces.

‘Hoe heeft de kunstenaar ervoor gezorgd dat iets dichtbij of veraf staat?’

Met een set vragen over hoe de kunstenaar te werk is gegaan bevorder je probleemoplossend vermogen.

4. Narratieve vragen
Deze vragen moedigen kinderen aan om verhalen te vertellen vanuit hun onderzoek van het kunstwerk. Ze ontwikkelen een eigen waardering gebaseerd op observaties in combinatie met ervaringen uit hun eigen leven of culturele kennis.

Via vragen die beginnen met ‘Wat als…’, ‘Waarom’ of ‘Wat betekent…’ stimuleer je ideeën, interpretaties en associaties. Ook kun je vragen naar gevoelens om begrip en empathie op te wekken.

5. Contextvragen
Omdat niet elk verhaal even geldig is, moet een verhaal ondersteund worden door relevante kennis en consistent zijn met ‘bewijs’ vanuit het werk zelf.

Contextvragen gaan bijvoorbeeld over de omstandigheden waaronder het werk gemaakt is, of de manier waarop het publiek er toentertijd op reageerde. Deze vragen goed beantwoorden vereist research van de leerkracht.

6. Interactieve doe-vragen
Taal is niet het enige medium voor een gesprek over kunst. Kinderen kunnen hun verbeeldingskracht en het verhaal over een werk uitbreiden en testen door hands-on ervaringen met zelf maken en experimenteren, of museumbezoek, dans en rollenspel.

7. Evaluatievragen
Evalueren vraagt een kritisch oordeel van kinderen over een kunstwerk en hun eigen reactie erop. Ze laten kinderen denken over hoe zij zelf en anderen op het werk reageren.

Deze vragen kunnen ook discussie oproepen over de sociale, culturele, monetaire of artistieke waarde van een werk, ‘Wat is een kunstwerk eigenlijk?’

Aanbevelingen in het kort

Je kunt bij iedere vraag het gesprek starten, zeker als je gebruik maakt van de interesses van kinderen. Plan een open gesprekroute vanuit de betrokkenheid van kinderen en laat hen participeren door vragen te stellen, te luisteren, te discussiëren en te onderzoeken.

Breng zelf actief kennis in over het kunstwerk, de kunstenaar en de socioculturele context van het werk. Creëer een veilige sfeer waarin ruimte is voor verschil in ervaringen, gevoeligheden en waarden.

Keer op een later moment nog eens terug bij een werk. Als je dit doet zijn gesprekken over kunst een krachtig medium voor leren dat rekening houdt met de diversiteit in kennis van leerlingen.

Dit artikel is gebaseerd op Bell, D. (2011). Seven ways to talk about art: One conversation and seven questions for talking about art in early childhood settings. International Journal of Education through Art, Volume 7, Number 1, p. 41-54.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!