Kunstintegratie: opbrengst en veranderproces

Wat leren leerlingen én leraren wanneer Visual Thinking Strategies (VTS) worden geïntegreerd in het curriculum van een basisschool? En wat is een goede aanpak om een met kunst geïntegreerd onderwijsprogramma te introduceren en te borgen? De onderzoeker William Charland beschreef de ervaringen met het proces van vakintegratie op een Amerikaanse kunstmagneetschool. Met de bril van een cultureel antropoloog volgde hij de invoering van VTS vanuit een ecologisch model. Om te slagen vereist zo’n interventie een verandering in de schoolcultuur.

Integratie van Visual Thinking Strategies

VTS is een pedagogische interventie die ingrijpt op de lespraktijk en de manier waarop een leraar omgaat met leerlingen. Omdat onderlinge groepsdiscussie tussen leerlingen over kunstwerken de kern is van VTS wordt de leraar facilitator. Omdat leerlingen op elkaars kennis voortbouwen in een open onderzoeksproces verandert ook hun rol. Zij worden gestimuleerd om meervoudige, variable en subjectieve interpretaties van een kunstwerk te geven.

VTS werd stapsgewijs ingevoerd op de school, vergezeld door scholing en peer-coaching. De VTS-oefeningen werden uiteindelijk een cross-curriculair middel om denk- en redeneervaardigheden van kinderen te stimuleren via discussies en individuele schrijfopdrachten in alle klassen.

Wat leerden de leerlingen?

Leerkrachten die regelmatig VTS-lessen uitvoerden deelden hun observaties over het leren van hun leerlingen met elkaar en de onderzoeker. Zij vonden dat de communicatievaardigheden van hun leerlingen verbeterden en dat er meer diepgang in gedachten ontstond tijdens discussies. Ook vonden ze dat het vermogen om voort te bouwen op uitspraken van anderen groeide, als ook het respectvol commentaar geven op elkaar. Leerlingen voelden zich meer comfortabel om ideeën te delen, overwogen meerdere interpretaties en durfden risico te nemen.

En de leraren?

De leraren vonden dat ze zelf ook waren gegroeid als professional! De leraren die effecten zagen bij hun leerlingen gingen de VTS-aanpak ook voor andere vakgebieden dan kunst gebruiken en integreerden VTS in hun hele lespraktijk. De positieve resultaten in de klas beïnvloedden de opvattingen van leraren over het leren van leerlingen. De perceptie van leraren bleek een grote rol te spelen in de verandering naar een echte culturele identiteit van de school. 

Barrières en succes

Integratie van kunst in het curriculum gebeurt nooit automatisch, welke doelen je ook nastreeft (zie kolom links). De introductie van een nieuwe manier van werken moet altijd doelbewust geïntroduceerd worden in een lerarenteam dat al veel te doen heeft. Uit het onderzoek kwamen persoonlijke en professionele barrières naar voren om kunst te integreren in het curriculum. Duurzame schoolverandering vereist dat individuele leraren hun waarden en opvattingen veranderen. Dit microsysteem verander niet ineens, maar evolueert / transformeert als respons op sociale invloeden uit het grotere systeem rondom de leraar.  

Succesvolle interventies om kunst te integreren in het curriculum zijn doelgericht ontworpen, en houden rekening met de cultuur van alle betrokkenen, met factoren in de context van de school en de volgorde en timing van verschillende fases bij de invoering van een nieuw programma.

Samenvatting 

Visual Thinking Strategies (VTS), een methode waarbij leerlingen via groepsdiscussies over kunstwerken meervoudige interpretaties onderzoeken, verandert zowel de rol van leraren (als facilitator) als leerlingen (actieve deelnemers). William Charland onderzocht de integratie van VTS in een Amerikaanse basisschool vanuit een ecologisch model. Leerlingen ontwikkelden betere communicatievaardigheden, dieper denken, respectvolle interactie en durfden ideeën te delen.

Leraren groeiden professioneel: zij pasten VTS cross-curriculair toe, stimuleerden kritisch denken en herzagen hun opvattingen over leren, wat bijdroeg aan een nieuwe schoolcultuur. Barrières waren tijdgebrek en weerstand tegen verandering; succes vereiste bewuste aanpassing van waarden en opvattingen.

Duurzame implementatie vergt aandacht voor schoolcontext, cultuur en gefaseerde invoering (training, peer-coaching). VTS toont aan dat kunstintegratie niet automatisch verloopt, maar via doelgerichte interventies die zowel micro- (individueel) als macrosystemen (schoolcultuur) beïnvloeden, waardoor een transformatie naar een collaboratieve, onderzoekende leeromgeving mogelijk wordt.