In groep 1 en 2 niet toetsen, maar observeren!
Geplaatst op 1 juni 2014
Bezwaren tegen kleutertoetsen
De bezwaren tegen het toetsen van kleuters (met genormeerde materialen) stapelen zich op. In dit artikel worden enkele aspecten rond toetsen voor jonge kinderen genoemd.
Normeren problematisch
In de groepen 1 en 2 is het werken met genormeerde toetsmaterialen riskant, omdat het groepsgewijs normeren daarvan bij deze jonge kinderen veel problemen geeft.
Afnamecondities waarborgen
Het is al moeilijk bij kinderen van deze leeftijd dezelfde afnamecondities te waarborgen. Bij jonge kinderen is dat nog veel lastiger. Wie laat je bijvoorbeeld bij een afname van het materiaal aan het eind van groep 1 meedoen? Ook de kleuters die pas een maand of drie/vier op school zijn? En zo niet, waar leg je dán de grens?
Verschillen in didactische leeftijd
Met ander woorden:. zolang er bij het normeren wordt voorbijgegaan aan de kalenderleeftijd van de leerling, krijg je een vertekend beeld. Er ontstaat dan namelijk een norm, die op het toetsmoment geldt voor alle deelnemende leerlingen, terwijl de een veel langer ‘onderwijs heeft genoten’ dan de ander (zie de vragen hierboven).
Het ligt voor de hand dat, als de toets klaar is, bij de afname de jongere leerlingen lager zullen scoren dan de oudere … Dat kan tot kwalijke conclusies leiden: ‘Uw dochter heeft het niet zo goed gedaan, ze scoort ver onder het gemiddelde.’ Andersom kan ook voorkomen: ‘lovende kritieken’, omdat de leerling toevallig veel ouder is en meer ‘onderwijs heeft genoten’ dan de gemiddelde leerling. Dat zet niet alleen de school, maar zeker ook de ouders op het verkeerde been!
Na groep 2 ontstaan er meer mogelijkheden voor klassikale/groepsgewijze afname, omdat de leerlingen daar, hoewel ook sterk verschillend in leeftijd, wèl dezelfde onderwijstijd (vanaf begin groep 3) achter de rug hebben en redelijk groepgewijs te toetsen zijn.
Waarom wel observeren?
Voor de groepen 1 en 2 adviseer ik daarom observatie-instrumenten met criteriumvaardigheden: op de aangegeven leeftijd verwacht je dat de leerling de daarbij behorende ‘opdracht’ tot een goed einde weet te brengen. Die te observeren vaardigheden betreffen dan naast die van de motoriek en de werkhouding in elk geval de cruciale voorwaarden op weg naar het met kans op succes leren lezen en rekenen. Ik maakte daarvoor zelf LVS 1-2, met achter de hand het uitgebreider en gedetailleerder OPFO voor de nadere diagnostiek.

Registratiegedeelte op de voorzijde van het opdrachten- en observatieboekje van het Leerlingvolgsysteem voor de groepen 1 en 2.

Opdracht 8 uit het opdrachten- en observatieboekje van LVS 1-2.
Observatieinstrumenten
Er zijn echter vele andere voorbeelden (soms door de school zelf samengesteld). Dit soort instrumenten, waarbij de nauwkeurig omschreven vaardigheden -meestal individueel- worden geobserveerd, kunnen vrij door de school worden gekozen. Dergelijke instrumenten hoeven namelijk niet te voldoen aan de in de nieuwe wet omschreven voorwaarden van validiteit, betrouwbaarheid en methode-onafhankelijkheid.
Dat is bij genormeerde instrumenten wel het geval. Het zijn immers (observatie)instrumenten in handen van vakkundige leerkrachten, die met kennis van zaken rekening houden met de geaardheid van de individuele leerling. In interactie mèt die leerling proberen zij te achterhalen in hoeverre de vaardigheid wordt beheerst op de daarbij aangegeven leeftijd.
Overigens is de school onder de nieuwe wet sowieso vrij in het kiezen van haar middelen, zeker voor de groepen 1 en 2.
Aanleg en potentie onderzoeken
Als het gaat om middelen waarmee men de aanleg/potentie van de leerling wil onderzoeken, liggen de zaken iets anders dan hierboven aangegeven. Bij die middelen wordt altijd rekening gehouden met de kalenderleeftijd en worden de testen doorgaans individueel afgenomen. Overigens is ook in dat geval een afname voor het eerst pas aan het eind van groep 2 aan te bevelen.
Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!
Gerelateerd
Lespakket

Veilig van A naar B met Streetwise Digitaal
Probeer de nieuwe digitale leerlijn van de ANWB schooljaar 2023-2024 gratis uit. Meld je nu aan!
ANWB
ANWB

Webinar

Wat kun je wel en niet met toetsen in het onderwijs?
Gratis webinar met Karen Heij
Wij-leren.nl Academie
Wij-leren.nl Academie

Scholing

Ontwikkeling
Van kind naar volwassene, van beginner naar expert
oo.nl
oo.nl



Leesrijpheid moet je toetsen! Maar op welke manier?.
Ewald Vervaet

Betekenisvolle opbrengsten voor jonge kinderen
Bea Pompert

Je zal maar kleuter mogen zijn!
Dolf Janson

Kleuters in de hoek - haal meer uit je rekenhoek
Aafke Bouwman

Basisonderwijs zonder basis / Basisonderwijs met basis
Helèn de Jong

Stapsgewijze educatie Praktijk en theorie over kinderen van 0-4 jaar
Lianne Jongsma

Ik in de Wij
Niels de Jong

Stop het testen van peuters en kleuters. Ervaren leerkrachten zijn deskundig.
Dick van der Wateren

Standaardtesten in het onderwijs. Moet dat nou?
Dick van der Wateren

Peuters en kleuters zijn niet toetsbaar
Sieneke Goorhuis

Eisen inspectie strijdig met eigen visie op kleuters
Ewald Vervaet

Een sober leerling- en onderwijsvolgsysteem, dat kan en mag!
Teije de Vos

Toetsen in een video van één minuut uitgelegd
redactie

Is het tijd om ons onderwijs anders vorm te geven? Tjipcast 011
redactie

Wat is het effect van vooraf toetsen?

Leerlingen met een onvoldoende taalbasis: hoe toets je rekenvaardigheden?

Schriftelijke toetsen: helpend voor een goed examenresultaat havo/vwo?

Zijn de Cito-LVS woordenschattoetsen geschikt voor taalzwakke leerlingen?

Herkansen: leidt dit tot betere leerresultaten en een beter leergedrag?

Welke invloed heeft het hergebruiken van vragen in een toets?

Succesvol opstromen naar vwo-niveau van leerlingen met een havo-advies.

Hoe is formatieve evaluatie helpend in het vso-praktijkonderwijs?

Hoe neem je effectief een vragenlijst af?

Geeft lange toetstijd eerlijk beeld van rekenvaardigheid?

Gebruik van toetsen bij het plannen van leertrajecten

Selfassessment voor formatief toetsen van basisschoolleerlingen

Beter begrip van informatie in teksten door zelftoetsen

Samenhang expertiseniveau leerling bij leren met zelftoetsen

Zelftoetsen voor het effectiever leren van teksten
[extra-breed-algemeen-kolom2]