Hoe creëer je met leerKRACHT échte inhoudelijke samenwerking binnen een IKC?
Geplaatst op 10 februari 2022
Wat is een IKC?
Een Integraal Kind Centrum (IKC) is een voorziening waarin organisaties als onderwijs, kinderdagverblijf, buitenschoolse opvang, peuterspeelzaal en welzijnsactiviteiten voor kinderen zijn samengevoegd. (bron: wij-leren.nl)
Hoe gebruik je als IKC de methodiek van leerKRACHT om inhoudelijke samenwerking op te zetten?
Veel IKC’s hebben de wens om nog meer te halen uit de samenwerking tussen kinderopvang, voor- tussen- en naschoolse opvang, peuterspeelzaal en school. Denk aan minder ‘schotten’ tussen de verschillende voorzieningen zodat je kinderen een doorlopende pedagogische- en didactische lijn biedt. Hoe doe je dat? In dit artikel wordt verteld hoe je als IKC de methodiek van leerKRACHT gebruikt om inhoudelijke samenwerking op te zetten.
Iedereen die met kinderen werkt is het erover eens: we willen elk kind een goede basis meegeven. Of je nu wel of geen hoogopgeleide ouders hebt, een leerachterstand hebt of juist een heel snelle leerling bent. Onderwijs en goede begeleiding zijn daarbij sleutelwoorden. En daar ligt een kans voor IKC’s. Als de verschillende voorzieningen écht gaan samenwerken dan kun je stap voor stap een afgestemde pedagogische- en didactische lijn neerzetten. Maar hoe? Leraren en pedagogisch medewerkers binnen een IKC hebben andere verantwoordelijkheden, verschillende arbeidsvoorwaarden en zien zichzelf meestal niet als één team. De afgelopen jaren zijn steeds meer IKC’s gaan werken met de methodiek van leerKRACHT. Juist om met alle voorzieningen binnen het IKC samen meerwaarde te creëren voor leerlingen. De instrumenten van leerKRACHT werken niet heel anders bij een IKC dan bij een ‘gewone’ school, maar er zijn wel extra aandachtspunten voordat je start én tijdens de uitvoering.
Linda Verbeek is Expertcoach bij stichting leerKRACHT. Zij heeft verschillende IKC’s ondersteund bij de inzet van de leerKRACHT-methodiek: “Bij een IKC heb je verschillende bloedgroepen. Het is heel belangrijk dat je bij de voorbereiding zorgt dat alle partijen met elkaar in gesprek gaan en samen bepalen hoe ze het willen inrichten. Het moet geen feestje van de school worden waar de pedagogisch medewerkers ook aan meedoen. Of andersom. Of wel ‘ja’ zeggen, maar vervolgens geen tijd vrijmaken om op deze manier te gaan samenwerken. De randvoorwaarden om te kunnen starten met leerKRACHT zijn altijd belangrijk, maar bij een wat complexere situatie zoals bij een IKC al helemaal. Als het eenmaal loopt, is het fantastisch om te zien wat het oplevert.”
1. Voordat je begint: check en creëer de juiste voorwaarden
Bij elke school die start met leerKRACHT, wordt een intakegesprek gevoerd om de startsituatie en de voorwaarden voor een goede deelname te bespreken. Bij een IKC zijn onderstaande punten daarbij extra belangrijk:
Voldoende draagvlak
Zien alle betrokken voorzieningen meerwaarde in het samenwerken als IKC? En hoe ziet wat hen betreft die meerwaarde er dan uit? Maak dit met elkaar zo concreet mogelijk. Bij elke betrokken voorziening binnen het IKC moet er uiteindelijk voldoende draagvlak zijn. Dat wil zeggen dat een meerderheid van elke voorziening enthousiast is.
Bespreek de huidige samenwerking
Besteed specifiek aandacht aan hoe de pedagogisch medewerkers en de leerkrachten nu al samenwerken. Wat, op welk vlak dan ook, doen jullie al samen? Hoe loopt dat? Welke beelden hebben we van elkaar? Door dit eerst met elkaar te bespreken, voorkom je dat je uitgaat van allerlei aannames die wellicht niet kloppen en later in het proces gaan spelen. De huidige stand van zaken is je vertrekpunt, dus die moet helder en gedeeld zijn.
Inzet en facilitering van eigen coaches
In het leerKRACHT-programma wordt gewerkt met coaches die teams begeleiden in het werken met de leerKRACHT-methodiek. Deze coaches komen uit de eigen organisatie. Zorg er bij een IKC voor dat zowel de leraren als de pedagogisch medewerkers een eigen collega als coach hebben. Dit zorgt voor gelijkwaardigheid. Want stel je laat een leerkracht het team van pedagogisch medewerkers coachen, dan kan dat leiden tot een gevoel van ‘we moeten mee met het proces van de school’. Deze verschillende coaches (afhankelijk van grootte van IKC en het aantal teams daarbinnen) vormen samen ook weer een team dat regelmatig het proces met elkaar bespreekt en van elkaar leert. Goede facilitering is hierbij echt belangrijk. De uren die de coaches hiervoor nodig hebben (ca. 4 uur per week), haal je niet uit het taakbeleid.
2. Aandachtspunten tijdens de uitvoering van de leerKRACHT-methodiek
De leerKRACHT-methodiek is in eerste instantie bedacht voor scholen. Dat betekent dat de instrumenten en de aanpak daarop zijn ingericht. Zolang je voor ogen houdt wat het doel is van de methodiek (van elkaar leren zodat je samen kinderen steeds een beetje beter kunt begeleiden en onderwijzen), is deze vrij makkelijk te vertalen naar de context van een IKC. Neem onderstaande aandachtspunten daarin vooral mee:
Kies gezamenlijke thema’s
Standaard wordt het leerKRACHT-schooljaar begonnen met een startdag met het hele team waarin er een jaarbord gemaakt wordt met een planning van de inhoudelijke verbeterthema’s waar het team dat schooljaar aan wil werken. Bij een IKC is dat nog net wat uitdagender, maar juist heel waardevol. Zorg ervoor dat je zoveel mogelijk gezamenlijke thema’s formuleert waar elke voorziening zich in kan vinden en dat schooljaar mee aan de slag kan. Dus als je 6 thema’s hebt (waar je per thema zo’n 6 tot 8 weken aan werkt), zijn er bijvoorbeeld minimaal 4 thema’s waar iedereen mee uit de voeten kan en eventueel 1 of 2 specifieke thema’s voor een bepaalde voorziening. Denk bij gezamenlijke verbeterthema’s aan onderwerpen zoals: stimuleren van lezen, didactisch handelen, welbevinden van kinderen, samenwerkend leren. Vaak blijkt bij het doorpraten over thema’s, dat iedereen er iets mee kan, op maat gemaakt voor de eigen doelgroep.
Samenstelling teams
Maak kleine, logische teams (6 tot 8 mensen). Sluit aan bij wat er is en wie er met wie te maken heeft als rechtstreekse collega’s. Dus ga geen pedagogische medewerkers van de crèche mixen met leerkrachten uit de bovenbouw. De verbinding tussen de voorzieningen en het leren van elkaar gaat komen door de gezamenlijke thema’s waaraan jullie werken en de uitwisseling daarover, niet door de samenstelling van de teams. Elk team gaat in een periode van zo’n 6 tot 8 weken aan de slag met het verbeterthema van die periode en zet deze om naar doelen en acties op het verbeterbord.
Foto 1: Verbeterbord
Verbindingssessies om uit te wisselen
De standaard verbeterritmiek is om elke week met je eigen team een bordsessie en aansluitend een werksessie te hebben. Dat blijft onveranderd. Waar je als IKC goed over na moet denken en ook inplannen, is hoe je een aantal keer per jaar een verbindingssessie organiseert om de verschillende teams bij elkaar te brengen en uit te wisselen. Er zijn IKC’s die dat drie keer per jaar met het gehele team doen (waar de startdag er één van is) en daarnaast nog drie keer per jaar met een afvaardiging van elk team (omdat het anders wel lastig kan worden om het ingepland te krijgen gezien alle verschillende roosters). Dus in totaal zo’n zes keer zodat elke themaperiode samen afgerond wordt.
Borgen van verbeteringen
Wat werkt, is dat de geleerde lessen van een bepaald thema (bijvoorbeeld rondom ‘stimuleren van lezen’) in een verbeterkaart beschreven worden. Hierop staat kort en bondig (max. 1 A4) wat voortaan de standaard wordt, indien nodig op maat gemaakt per doelgroep. Een soort ‘zo werken wij’ kaart, specifiek voor een bepaald thema. Denk aan afspraken zoals ‘we starten elke morgen op met stil- of voorlezen’. Deze kaarten kun je bij het jaarbord hangen zodat het onder de aandacht blijft. Volgens een afgesproken ritmiek pak je ze er af en toe weer bij, bespreekt of het nog werkt en wat er eventueel aangepast moet worden.
Op één van de IKC’s waar expertcoach Linda Verbeek actief is, kwam bij de uitwisseling tussen de verschillende teams naar voren hoe de pedagogisch medewerkers elk kind bewust aandacht geven bij binnenkomst. De leraren van de basisschool hebben dat overgenomen. Het is nu een onderdeel van het pedagogisch klimaat binnen het hele IKC. Elk kind wordt elke morgen door de eigen leerkracht of pedagogisch medewerker begroet en daarmee gezien.
Aanpassing leerKRACHT-instrumenten
Sommige leerKRACHT-instrumenten hebben een kleine aanpassing nodig voor de pedagogische medewerkers. Een leerlingarena organiseren met baby’s is niet handig, maar kan makkelijk vervangen worden door een ouderarena. En lesbezoek is anders als je samen op een peutergroep staat, maar daarmee ook juist weer makkelijker te organiseren: je bent toch al tegelijkertijd in de ruimte aanwezig. En lesbezoek en lesontwerp kun je ruim interpreteren: het gaat om het samen nadenken over je pedagogiek en/of didactiek bij een bepaalde activiteit. Dat is toepasbaar en nuttig voor iedereen in een IKC, of je nu met 1-jarigen of met 12-jarigen werkt.
Tot slot: kies je eigen vertrekpunt
Ben je werkzaam binnen een IKC en wil je stappen in deze richting zetten? ‘Elke dag samen een beetje beter’ is een verstandig motto en dat ‘beetje’ houdt ook in dat je soms als IKC andere keuzes maakt en bijvoorbeeld eerst met de basisschool op deze manier gaat werken en dat later andere voorzieningen hierbij aansluiten. Of dat een afgeslankte vorm van de leerKRACHT-methodiek de juiste eerste stap is. Er zijn verschillende mogelijkheden om stap voor stap te werken aan een IKC die door samenwerking meer mogelijk maakt voor kinderen.
Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!
Gerelateerd
Medilex Onderwijs
