Is muziekonderwijs effectief om de onderwijsprestaties van kinderen van laagopgeleide ouders te verbeteren?

Geplaatst op 1 april 2022

Muziekonderwijs bevordert de onderwijsprestaties van leerlingen voor onder meer taal, lezen en rekenen. Er zijn geen studies bekend waarin dit effect specifiek is onderzocht voor leerlingen met laagopgeleide ouders. De verwachting is wel dat het effect sterker is voor hen, omdat ze in muziek mogelijk niet de frustratie van hun achterstand ondervinden en minder faalangst ervaren.

Scholen met relatief veel achterstandsleerlingen besteden minder uren aan cultuureducatie dan scholen met weinig achterstandsleerlingen. Ze nemen ook minder vaak deel aan een scholennetwerk of -overleg over cultuureducatie en werken minder vaak samen met amateurverenigingen. Een argument hiervoor is dat leerlingen met een achterstand zoveel mogelijk tijd en aandacht moeten besteden aan de kernvakken. Sommige onderzoekers denken  echter dat cultuureducatie kinderen met een achterstand kan helpen om hun onderwijsprestaties te verbeteren.

Muziekonderwijs draagt bij aan onderwijsprestaties

Muziekonderwijs kan op verschillende vlakken bijdragen aan de onderwijsprestaties van leerlingen. Voorbeelden zijn taalontwikkeling, luistervermogen en vergroting van de woordenschat. In zowel het basis- als het voortgezet onderwijs heeft muziekonderwijs een positief effect op de lees- en rekenprestaties van leerlingen. Muziekonderwijs helpt leerlingen ook om hun creativiteit te ontwikkelen.
Leerlingen die een muziekprogramma volgen nemen vaker deel aan culturele activiteiten zoals het bezoeken van een voorstelling. Ook lezen ze meer boeken. Deze leerlingen hebben daarnaast een grotere kans om hun school af te maken dan leerlingen die geen muziekprogramma volgen.

Effect van muziekonderwijs mogelijk sterker voor achterstandsleerlingen

Alle leerlingen kunnen profiteren van bovenstaande effecten van muziekonderwijs. Er zijn aanwijzingen dat deze effecten sterker zijn voor leerlingen met een achterstand, omdat deze leerlingen in muziek mogelijk niet de frustratie ondervinden van hun achterstand. Ook menen onderzoekers dat achterstandsleerlingen minder faalangst ervaren bij muziekonderwijs, waardoor zij de lat hoger zullen leggen en grenzen zullen oprekken.

Er is echter geen onderzoek gedaan naar het effect van muziekonderwijs specifiek voor leerlingen van laagopgeleide ouders. Wel is bekend dat leerlingen uit gezinnen met lage inkomens betere leesvaardigheden hebben na een jaar muziekonderwijs, dan leerlingen in vergelijkbare situaties die geen muziekonderwijs volgen. Verder is een positief effect van muziekonderwijs aangetoond op verschillende neurale processen die gerelateerd zijn aan taalvaardigheden voor leerlingen uit achtergestelde wijken; leerlingen die een hoog risico lopen op leer- en sociale problemen.

Zijn bepaalde invullingen van muziekonderwijs effectiever dan andere?

Over de effectiviteit van bepaalde invullingen van muziekonderwijs valt weinig te zeggen. Invullingen van muziekonderwijs die zich richten op het verminderen van frustratie en faalangst zouden kunnen bijdragen aan de verwachte effecten van muziekonderwijs specifiek voor leerlingen met een achterstand. Zo wordt samen leren tijdens muziekonderwijs als mogelijk werkzaam element genoemd. Bijvoorbeeld door leerlingen te stimuleren om medeleerlingen te helpen die een vaardigheid minder snel onder de knie hebben. Of door te benoemen dat leerlingen bij elkaar mogen ‘spieken’ bij het leren bespelen van een instrument.

Een ander element dat mogelijk de effectiviteit van muziekonderwijs bevordert is aandacht voor een plezierige en belonende ervaring. Muziekonderwijs is waarschijnlijk effectiever als leerlingen het als een leuke activiteit ervaren en voelen dat ze er succesvol in zijn.

Uitgebreide beantwoording

Opgesteld door: Marianne Hooijsma (kennismakelaar Kennisrotonde)
Vraagsteller: onderzoeker GGD

Vraag

Is muziekonderwijs effectief om de onderwijsprestaties van kinderen van laagopgeleide[1] ouders te verbeteren? Zo ja, zijn bepaalde invullingen van muziekonderwijs effectiever dan andere?

Kort antwoord

Muziekonderwijs bevordert de onderwijsprestaties van kinderen op verschillende vlakken, zoals taal-, lees- en rekenprestaties. Tot nu toe is geen onderzoek bekend waarin dit effect specifiek is onderzocht voor kinderen met laagopgeleide ouders. De verwachting is dat het effect sterker is voor kinderen van laagopgeleide ouders omdat ze in muziek mogelijk niet de frustratie van hun achterstand ondervinden en in muziek minder faalangst ervaren. Ook weten we niet welke invullingen van muziekonderwijs effectief zijn.

Toelichting antwoord

Scholen met relatief veel achterstandsleerlingen besteden minder uren aan cultuureducatie dan scholen met weinig achterstandsleerlingen (Van Essen, Termorshuizen & Van den Broek, 2019). Ze nemen ook minder vaak deel aan een scholennetwerk of -overleg over cultuureducatie en werken minder vaak samen met amateurverenigingen. Een argument hiervoor is dat het voor achterstandsleerlingen van belang is dat zoveel mogelijk tijd en aandacht wordt gestoken in het op orde brengen of houden van de kernvakken.

Sommige onderzoekers denken echter dat cultuureducatie kinderen met een achterstand kan helpen om hun onderwijsprestaties te verbeteren (zie bijvoorbeeld Mieras, 2011a) en dat scholen de taak hebben om deze kinderen in aanraking te brengen met kunst en cultuur. Muziekonderwijs zou bijvoorbeeld ingezet kunnen worden om de onderwijsprestaties van kinderen van laagopgeleide ouders te verbeteren. Wat weten we hierover uit onderzoek? Hoe kunnen scholen hier op inzetten? Zijn bepaalde invullingen van muziekonderwijs effectiever dan andere?

Muziekonderwijs en onderwijsprestaties

Over muziekonderwijs is bekend dat het op verschillende vlakken bij kan dragen aan de onderwijsprestaties van kinderen. In antwoorden op eerdere vragen aan de Kennisrotonde (2017, 2020) wordt beschreven hoe muziekonderwijs bijdraagt aan de taalontwikkeling en het luistervermogen van kinderen. Deelname aan muziekonderwijs vergroot onder andere de woordenschat, blijkt uit experimenteel onderzoek (Linavalli, et al, 2018). Ander onderzoek laat zien dat muziekonderwijs zowel in het basis- als voortgezet onderwijs een positief effect heeft op de lees- en rekenprestaties van kinderen (Egana-delSol, Contreras & Valenzuela, 2019; Southgate & Roscigno, 2009).

Kinderen die op school muziekonderwijs volgen ontwikkelen ook hun creativiteit (Kennisrotonde, 2020). Zo liet een onderzoek over het effect van een muziekprogramma in Colombia zien dat kinderen die dit programma volgden vaker deelnamen aan culturele activiteiten zoals het bezoeken van een voorstelling en dat ze meer boeken lazen (Gómez-Zapata et al., 2021). In hetzelfde onderzoek is gevonden dat kinderen die het muziekprogramma hadden gevolgd een grotere kans hadden om hun school af te maken dan kinderen die het programma niet hadden gevolgd (Gómez-Zapata et al., 2021).

Het effect van muziekonderwijs op de onderwijsprestaties van kinderen van laagopgeleide ouders

Hoewel alle kinderen kunnen profiteren van bovenstaande effecten van muziekonderwijs worden er in de literatuur argumenten gegeven op basis waarvan verwacht kan worden dat deze effecten sterker zijn voor kinderen met een achterstand, zoals kinderen van laagopgeleide ouders. Vanuit onderzoek naar kinderen met dyslexie wordt beargumenteerd dat muziekonderwijs kinderen met een achterstand kan helpen omdat ze in muziek niet de frustratie ondervinden van hun achterstand (Przybylski et al., 2013). Ook wordt gedacht dat kinderen minder faalangst ervaren bij muziekonderwijs, waardoor zij de lat hoger zullen leggen en grenzen zullen oprekken (Mieras, 2021b).

Tot nu toe is geen onderzoek bekend waarin het effect van muziekonderwijs onderzocht wordt specifiek voor kinderen van laagopgeleide ouders. Laat staan onderzoek waarin dit effect vergeleken wordt met het effect van muziekonderwijs voor kinderen van hoogopgeleide ouders. Uit onderzoek naar andere vormen van achterstand bij kinderen is bekend dat kinderen uit gezinnen met lage inkomens betere leesvaardigheden behaalden na een jaar muziekonderwijs dan kinderen in vergelijkbare situaties die geen muziekonderwijs volgden (Slater et al., 2014). Een andere studie vond een positief effect van muziekonderwijs op verschillende neurale processen die gerelateerd zijn aan taalvaardigheden voor kinderen uit achtergestelde wijken die een hoog risico lopen op leer- en sociale problemen (Kraus et al., 2014). 

Zijn bepaalde invullingen van muziekonderwijs effectiever dan andere?

Uit eerder onderzoek is niet bekend welke invullingen van muziekonderwijs specifiek voor kinderen van laagopgeleide ouders effectief zijn. Ook over de effectiviteit van invullingen van muziekonderwijs in het algemeen is weinig bekend vanuit experimentele onderzoeken. In antwoorden op eerdere vragen aan de Kennisrotonde (2019, 2020) worden mogelijke werkzame elementen van muziekonderwijs genoemd. Een aantal van deze elementen relateren aan de verwachte effecten van muziekonderwijs specifiek voor kinderen met een achterstand, namelijk het verminderen van frustratie en faalangst. Zo wordt samen leren als werkzaam element genoemd (Kennisrotonde, 2019). Bijvoorbeeld door tijdens muziekonderwijs kinderen te stimuleren om medeleerlingen te helpen die het minder snel onder de knie hebben, of door te benoemen dat kinderen bij elkaar mogen ‘spieken’ bij het leren spelen van een instrument.

Een ander element wat mogelijk de effectiviteit van muziekonderwijs bevordert is aandacht voor een plezierige en belonende ervaring. Muziekonderwijs is waarschijnlijk effectiever als kinderen het als een leuke activiteit ervaren en voelen dat ze er succesvol in zijn (Kennisrotonde, 2020).

Geraadpleegde bronnen 


[1] In dit antwoord gebruiken we de termen ‘hoog-’ en ‘laagopgeleid’ om het verschil in opleidingsachtergrond van ouders aan te geven. We zijn ons ervan bewust dat het onderscheiden van opleidingen met behulp van de termen ‘hoog-’ en ‘laagopgeleid’ een hiërarchie in opleidingen suggereert, terwijl het eigenlijk gaat over andersoortige opleidingen.

 

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Gerelateerd

Professionalisering
Cursussen, congressen en opleidingen
Cursussen, congressen en opleidingen
Gemiddeld beoordelen deelnemers ons met een 8,4
Medilex Onderwijs 
Muziekeducatie
Iedereen kan muzikant zijn
Vera Meewis
Kunst in curriculum
Kunst integreren in het curriculum
Vera Meewis
Componeren
Componeren in de klas
Vera Meewis
Kunstintegratie als betekenisgeving
Kunstintegratie als betekenisgeving
Vera Meewis
kunst integreren in je lessen
Waarderen van kunst door connectie met het curriculum
Vera Meewis
Tien effecten van kunst
Wat leer je van kunst? - Tien positieve effecten
Vera Meewis
Kunst in de les
Hoe kunst helpt leren
Vera Meewis


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

Hoe maak je van een schoolplein een aantrekkelijke, groene speelomgeving?
Hoe maak je van een schoolplein een aantrekkelijke, groene speelomgeving?
redactie
Omix Webtalks met Sjef Drummen - De match tussen kunst en onderwijs
Omix Webtalks met Sjef Drummen - De match tussen kunst en onderwijs
redactie
Het belang van maakonderwijs op de basisschool. Tjipcast 020
Het belang van maakonderwijs op de basisschool. Tjipcast 020
redactie
Wat is een lerende organisatie? En hoe word je het? Tjipcast 019
Wat is een lerende organisatie? En hoe word je het? Tjipcast 019
redactie
Wat zijn de meest hardnekkige onderwijsmythes? Tjipcast 030
Wat zijn de meest hardnekkige onderwijsmythes? Tjipcast 030
redactie
[extra-breed-algemeen-kolom2]



achterstandsleerlingen
bewegend leren
creatieve therapie
curriculum
kunstonderwijs

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest