Hoe kunst helpt leren

Vera Meewis

Medewerker kennisinstituut bij LKCA

Geplaatst op 11 januari 2017

Pleitbezorgers van kunsteducatie willen nog wel eens beweren dat kunst zorgt voor betere onderwijsresultaten, ook in andere vakken. Definitief bewijs voor deze claim is er echter niet. Er zijn onderzoeken die een relatie suggereren, maar dé verklaring hiervoor is nog niet gevonden. Dit inspireerde Karen DeMoss en Terry Morris tot verder onderzoek onder leerlingen, met interessante inzichten.

Het onderzoek vond plaats in Chicago op acht - zowel etnisch als sociaal-economisch diverse - scholen die al sinds 1992 met culturele partners werken aan de integratie van kunst in het curriculum. Leraren op deze scholen combineren kunst met alle andere vakken, in samenwerking met kunstdocenten. DeMoss en Morris wilden niet weten of kunst van invloed is op het leren van leerlingen, maar hoe kunst leerlingen zou kunnen helpen om te leren. Over welke kwaliteiten of cognitieve processen van bezig zijn met kunst hebben we het dan eigenlijk? Uitgangspunt was een theorie dat goede leerprestaties te maken hebben met leerervaringen die diepe kennis van een onderwerp opleveren, die een analytische beoordeling vereisen en waar leerlingen een persoonlijke connectie mee hebben.

Leerervaringen

De onderzoekers besloten om wel-kunst- en niet-kunst-geïntegreerde leerervaringen in vergelijkbare lessen (taal, geschiedenis en ‘science’) van 30 leerlingen te volgen om te kunnen vergelijken. Deze leerlingen zijn geselecteerd door hun leraar. De gevolgde leerlingen verschilden in leeftijd (8-14 jaar) en ‘academisch’ prestatieniveau. De leerlingen beschreven en beoordeelden zelf hun leren via interviews en schrijfopdrachten. Ook observeerden de onderzoekers leraren en kunstexperts om de link te leggen tussen de leerervaringen en de leeromgeving.

Analyse en relaties leggen

Voor de groei in inhoudelijke kennis maakte het niet uit of er sprake was van integratie met kunst. De leerlingen die de met kunst geïntegreerde lessen (drama werd het meest gebruikt, maar ook andere kunstvormen) volgden, bleken wel duidelijk meer en beter te analyseren. Zij legden relaties tussen de behandelde vakinhoud en de echte wereld of hun eigen leven. Leerlingen die deze lessen volgden, keken ook anders tegen leren aan. Zij drukten zich positiever en persoonlijker uit over de geleerde inhoud, terwijl leerlingen na de niet-kunstlessen vaak ontmoedigd leken.

Actief leren

Leerlingen willen plezier aan leren beleven, ze leren graag via hands-on activiteiten. Maar ook puur de mogelijkheid tot leren vinden ze ‘leuk’, zo bleek uit de interviews. Na de kunst-geïntegreerde lessen waren leerlingen goed in staat om te beschrijven waarom deze hen plezier opleverde. Ze houden van actief leren, leren waarin ze kunnen participeren. Leerlingen gebruikten termen als denken, beoordelen en dingen combineren, die gaan over complexe leerprocessen en conceptueel begrip, niet slechts het onthouden van informatie.

"Leerlingen willen plezier aan leren beleven"

Stellen van doelen

Het traditionele leren vonden leerlingen moeilijk omdat het saai was, en frustrerend wanneer het hen niet lukte en ze het gevoel hadden er alleen voor te staan. De kunstlessen waren ook moeilijk, maar om een andere reden. Namelijk omdat de opdracht moeilijk was en ze die toch wilden volbrengen. Die uitdaging en het kunnen stellen van eigen doelen bleken motiverend. Leerlingen zochten zelfs buiten les en school naar mogelijkheden om over een onderwerp te leren.

Disclaimer

Voor het lezen van de conclusies is het belangrijk om te weten dat de onderzoekers onderscheid maakten tussen lessen met een sterke, naadloze integratie van kunst met andere vakinhoud, en lessen met een lossere koppeling waar kunst niet gelijk was aan de andere inhoud. Wanneer het duo leraar en kunstenaar samen, ieder vanuit de eigen expertise, de inhoud vormgaven was er sprake van sterk kunst-geïntegreerd lesgeven. Bij sterke integratie blijft de integriteit van alle vakinhouden behouden.

Conclusies

Door te luisteren naar de leerlingen ontdekten de onderzoekers dat een sterke, effectieve integratie met kunst zorgde voor:

een meer intrinsieke, onafhankelijke motivatie om te leren;
echt begrip van de stof in plaats van het onthouden van feitjes;
het zien van leren als uitdaging in plaats van als barrière;
inspiratie om ook buiten de klas te zoeken naar mogelijkheden om te leren.

Dit gold ook – soms zelfs meer! – voor de leerlingen die normaal minder presteerden. Kunst kan dus volgens de onderzoekers een positieve rol spelen in de cultuur van leren van kinderen als kunstvormen betekenisvol gecombineerd worden met andere vakgebieden.

Wat vooral van belang lijkt, is het inrichten van een leeromgeving die kinderen medeverantwoordelijk laat zijn voor hun leren. Een omgeving die hun natuurlijke plezier in leren aanwakkert in plaats van dooft. Kunst kan daarbij helpen, maar alleen als de artistieke inhoud volledig gelijkwaardig behandeld wordt.