Effectieve instructie en begeleiding bij begrijpend luisteren en lezen bij kleuters

Geplaatst op 13 augustus 2024

In het kleuteronderwijs is het ontwikkelen van begrijpend luisteren en lezen cruciaal voor de taalontwikkeling en toekomstige academische prestaties van kinderen. Begrijpend luisteren legt de basis voor begrijpend lezen, en beide vaardigheden vormen de kern van effectieve communicatie en leren. Dit artikel verkent effectieve instructie- en begeleidingsstrategieën voor het bevorderen van begrijpend luisteren en lezen bij kleuters en biedt praktische richtlijnen voor leerkrachten om deze vaardigheden te ontwikkelen.

Het Belang van Begrijpend Luisteren en Lezen

Begrijpend luisteren is de vaardigheid om gesproken informatie te begrijpen en te interpreteren, terwijl begrijpend lezen gaat over het begrijpen van geschreven teksten. Beide vaardigheden zijn nauw met elkaar verbonden en dragen bij aan de algehele taalontwikkeling van kinderen. Hier zijn enkele redenen waarom deze vaardigheden belangrijk zijn:

• Basis voor Academisch Succes: Begrijpend luisteren en lezen vormen de basis voor het leren van nieuwe informatie en concepten. Het helpt kleuters om instructies te volgen, verhalen te begrijpen en informatie te verwerken.

• Verbetering van Woordenschat: Door actief te luisteren naar verhalen en teksten ontwikkelen kinderen hun woordenschat en begrijpen ze de betekenis van woorden in verschillende contexten.

• Ontwikkeling van Cognitieve Vaardigheden: Beide vaardigheden stimuleren cognitieve processen zoals geheugen, aandacht en probleemoplossend vermogen. Dit ondersteunt de algehele cognitieve ontwikkeling van kleuters.

Effectieve Instructie voor Begrijpend Luisteren

Een gestructureerde aanpak van begrijpend luisteren kan kleuters helpen om deze vaardigheid te ontwikkelen. Hier zijn enkele effectieve instructiemethoden:

• Voorlezen met Interactie: Voorlezen is een krachtige manier om begrijpend luisteren te bevorderen. Tijdens het voorlezen, stel vragen over de inhoud van het verhaal, moedig kleuters aan om hun gedachten te delen en laat hen voorspellingen doen over wat er zal gebeuren. Dit bevordert actieve betrokkenheid en begrip.

• Gebruik van Visualisaties: Visualisaties zoals afbeeldingen en schema's kunnen helpen om de inhoud van een verhaal of instructie te verduidelijken. Dit maakt het gemakkelijker voor kleuters om de informatie te begrijpen en te onthouden.

• Herhaling en Samenvatting: Herhaal belangrijke punten en vraag kleuters om samen te vatten wat ze hebben gehoord. Dit helpt hen om de kernideeën te onthouden en te begrijpen.

• Rollenspellen en Drama: Laat kleuters rollenspellen en drama-activiteiten uitvoeren op basis van verhalen of instructies die ze hebben gehoord. Dit helpt hen om de inhoud op een dieper niveau te begrijpen en te internaliseren.

Effectieve Begeleiding voor Begrijpend Lezen

Begrijpend lezen kan worden bevorderd door gerichte begeleiding en oefening. Enkele effectieve strategieën zijn:

• Instructie in Leestechnieken: Leer kleuters eenvoudige leestechnieken zoals het volgen van woorden met hun vinger of het gebruik van een leesliniaal. Dit helpt hen om de tekst visueel te volgen en zich beter te concentreren op de inhoud.

• Visuele Hulpmiddelen en Kaarten: Gebruik visuele hulpmiddelen zoals klankkaarten en woordkaarten om de relatie tussen letters en klanken te verduidelijken. Dit helpt bij het decoderen van woorden en het begrijpen van de tekst.

• Interactie met de Tekst: Moedig kleuters aan om vragen te stellen over de tekst, belangrijke woorden te markeren en aantekeningen te maken. Dit bevordert actief lezen en helpt hen om de inhoud beter te begrijpen.

• Voorleesstrategieën: Gebruik strategische voorleesmethoden zoals het herhalen van moeilijke woorden, het uitleggen van onbekende woorden en het bespreken van de structuur van de tekst. Dit helpt kleuters om de tekst te begrijpen en te verwerken.

Differentiatie en Aanpassing aan Individuele Behoeften

Elke kleuter heeft unieke behoeften en leert op zijn eigen manier. Differentiatie is essentieel om tegemoet te komen aan deze variëteit:

• Gepersonaliseerde Instructie: Pas de instructie aan op basis van de individuele behoeften en niveaus van kleuters. Dit kan door het aanbieden van extra ondersteuning aan kinderen die moeite hebben met begrijpend luisteren of lezen.

• Flexibele Groepsindeling: Werk met kleine groepen of één-op-één sessies om gerichte begeleiding te bieden. Dit maakt het mogelijk om specifieke aandacht te geven aan de behoeften van elke kleuter.

• Gebruik van Technologie: Overweeg het gebruik van educatieve apps en digitale tools die zijn ontworpen om begrijpend luisteren en lezen te bevorderen. Deze tools kunnen interactieve en op maat gemaakte leerervaringen bieden.

Evaluatie en Monitoring van Vooruitgang

Regelmatige evaluatie en monitoring zijn cruciaal om te bepalen of de instructie en begeleiding effectief zijn. Hier zijn enkele methoden om de voortgang te volgen:

• Observaties: Observeer de betrokkenheid en prestaties van kleuters tijdens luister- en leesactiviteiten. Let op hun vermogen om informatie te begrijpen, vragen te beantwoorden en teksten te volgen.

• Begrijpend Lezen Toetsen: Gebruik toetsen en evaluaties om de voortgang in begrijpend lezen te meten. Dit kan helpen om te identificeren welke gebieden extra aandacht nodig hebben.

• Feedback van Kleuters: Vraag kleuters naar hun ervaringen met begrijpend luisteren en lezen. Dit kan waardevolle inzichten opleveren over hoe goed ze de instructie begrijpen en waar ze extra ondersteuning nodig hebben.

Betrekken van Ouders bij Begrijpend Luisteren en Lezen

Ouders spelen een belangrijke rol in de taalontwikkeling van hun kinderen. Hier zijn enkele manieren om ouders te betrekken:

• Informatie en Training: Voorzie ouders van informatie over het belang van begrijpend luisteren en lezen, en geef hen tips over hoe ze deze vaardigheden thuis kunnen ondersteunen.

• Thuisleestijd: Moedig ouders aan om regelmatig voor te lezen aan hun kinderen en samen boeken te lezen. Dit versterkt de vaardigheden die op school worden aangeleerd en bevordert de leesontwikkeling.

• Communicatie en Samenwerking: Onderhoud open communicatielijnen met ouders om hen op de hoogte te houden van de voortgang van hun kinderen en om hen te betrekken bij het leerproces.

Conclusie

Effectieve instructie en begeleiding bij begrijpend luisteren en lezen zijn cruciaal voor de taalontwikkeling van kleuters. Door interactieve voorleesstrategieën, gerichte leestechnieken en gepersonaliseerde begeleiding kunnen leerkrachten kleuters helpen om deze belangrijke vaardigheden te ontwikkelen. Differentiatie en regelmatige evaluatie zijn essentieel om tegemoet te komen aan de diverse behoeften van leerlingen en om hun voortgang te monitoren. Het betrekken van ouders en het gebruiken van ondersteunende middelen kan verder bijdragen aan een succesvolle ontwikkeling van begrijpend luisteren en lezen. Door een systematische en holistische benadering te hanteren, kunnen we kleuters voorbereiden op een succesvolle taalontwikkeling en een solide basis leggen voor hun toekomstige academische succes.

Geraadpleegde bronnen

• Bowyer-Crane, C., Snowling, M. J., Duff, F. J., Fieldsend, E., Carroll, J. M., Miles, J., & Hulme, C. (2008). Improving early language and literacy skills: Differential effects of an oral language versus a phonol- ogy with reading intervention. Journal of Child Psychology and Psychi- atry, 49, 422–432. doi:10.1111/j.1469-7610.2007.01849.x
• Hogan, T. P., Bridges, M. S., Justice, L., M., & Cain, K. (2011). Increasing higher level language skills to improve reading comprehension. Focus on Exceptional Children, 44(3), 1-19.
• Hoover, W. A., & Gough, P. B. (1990). The Simple View of Reading. Reading and Writing: An Interdisciplinary Journal, 2, 127-160.
• Foorman, B. R., Petscher, Y., & Herrera, S. (2018). Unique and common effects of decoding and language factors in predicting reading comprehension in grades 1-10. Learning and Individual Differences, 63, 12–23.
• Kendeou, P., Bohn-Gettler, C., White, M. J., & van den Broek, P. (2008). Children’s inference generation across different media. Journal of Research in Reading, 31, 259–272.
• Kendeou, P., Savage, R., & Van den Broek, P. (2009). Revisiting the simple view of reading. British Journal of Educational Psychology, 79, 353–370.
• Kendeou, P., van den Broek, P., White, M., & Lynch, J. S. (2009). Predicting reading comprehension in early elementary school: the independent contributions of oral language and decoding skills. Journal of Educational Psychology, 101, 765-778.
• Kim, Y. G., & Pilcher, H. (2016). What is listening comprehension and what does it take to improve listening comprehension? In R. Schiff & M. Joshi (Eds.). Handbook of interventions in learning disabilities (pp. 159-174). New York: Springer.
• Lepola, J., Lynch, J. S., Kiuru, N., Laakkonen, E., & Niemi, P. (2016). Early oral language comprehension, task orientation, and foundational reading skills as predictors of grade 3 reading comprehension. Reading Research Quarterly, 51, 373-390.
• Silva, M., & Cain, K. (2015). The relations between lower and higher level comprehension skills and their role in prediction of early reading comprehension. Journal of Educational Psychology, 107, 321–331.
• Van den Broek, P. (1990). Causal inferences and the comprehension of narrative texts. In Graesser, A. C, & Bower, G. (Eds.), The psychology of learning and motivation: Inferences and text comprehension (Vol. 25, pp. 175-196). San Diego, CA: Academic Press.
• Van den Broek, P. W., Kendeou, P., Lousberg, S., & Visser, G. (2011). Preparing for reading comprehension: Fostering text comprehension skills in preschool and early elementary school children. International Electronic Journal of Elementary Education, 4, 259-268.
• Van Kleeck, A. (2008). Providing preschool foundations for later reading comprehension: The importance of and ideas for targeting inferencing in storybook-sharing interventions. Psychology in the Schools, 45, 627– 643.
• Verhoeven, L., T. W. & Van Leeuwe, J. (2008). Prediction of the development of reading comprehension: A longitudinal study. Applied Cognitive Psychology, 22, 407–423.
• Verhoeven, L. T.W., Voeten, M. J. M., & Vermeer, A. R. (2019).  Beyond the simple view of early first and second language reading. Journal of Neurolinguistics, 50, 28 - 36.