Wat zijn de effecten van ervaringsgericht leren op de cognitieve en sociale ontwikkeling van zml-leerlingen?

Geplaatst op 22 oktober 2021

Onderwijs dat bestaat uit een combinatie van ervaringsgericht leren en regulier onderwijs heeft een licht positief effect op aspecten van cognitieve en sociale ontwikkeling. Deze bevinding valt op te maken uit voornamelijk buitenlands onderzoek dat niet gericht is op zeer moeilijk lerende leerlingen in het voortgezet speciaal onderwijs. Desondanks zijn er voldoende aanwijzingen om ook voor deze groep leerlingen dezelfde effecten te verwachten.

Mensen leren door ervaringen op te doen en door te reflecteren op die ervaringen. In het onderwijs is vooral aandacht voor kennisoverdracht, oefening van vaardigheden en reproductie. Het inzetten van eigen ervaringen van de leerlingen en hen daarop (laten) reflecteren, is geen gemeengoed. Toch laat onderzoek zien dat een combinatie van ervaringsgericht leren en/of leren buiten de schoolmuren enerzijds en traditionele lessen anderzijds neutraal tot positief uitwerkt op leerprestaties. Tevens worden positieve effecten gevonden op niet-cognitieve vaardigheden.

Ervaringsgericht leren is ook voor zml-leerlingen passend

De term ‘zeer moeilijk lerende’ leerlingen verwijst naar leerlingen met een verstandelijke handicap of met ernstige leerproblemen. Deze leerlingen zitten veelal in het (voortgezet) speciaal onderwijs, waar ze met extra aandacht en begeleiding aangepast onderwijs volgen. Er zijn aanwijzingen dat het inzetten van ervaringsgericht onderwijs ook voor hen een passende manier is om kennis en vaardigheden over te brengen.

Zo helpt het zml-leerlingen wanneer ze reken- en wiskundeonderwijs aangeboden krijgen in een betekenisvolle context. Dat betekent dat leerlingen rekenvaardigheden aanleren in de levensechte setting waarin ze de vaardigheden moeten gaan toepassen. Dit draagt bij aan het kunnen gebruiken van de kennis en vaardigheden in hun dagelijkse praktijk. Het nabootsen van situaties helpt de leerlingen om de praktische context fysiek te ervaren en om zich te kunnen inleven.

Leerlingen met leerproblemen hebben – vaker dan andere leerlingen – een voorkeur voor het verwerken van informatie via concrete ervaringen. De leerroute die daar het beste bij aansluit is: nieuwe concepten presenteren en uitleggen door eerst concrete ervaringen te laten opdoen. Een kleinschalig experiment in het primair onderwijs laat een vergelijkbare uitkomst zien. Leerlingen met leerproblemen breiden vooral hun kennis uit en verdiepen deze door hands-on, ervaringsgericht leren in de praktijk.

Uitgebreide beantwoording

Opgesteld door: Sjerp van der Ploeg (kennismakelaar)
Vraagsteller: leraar vso-instelling

Vraag

Wat zijn de effecten van ervaringsgericht onderwijs op de cognitieve en sociale ontwikkeling van zml-leerlingen?

Kort antwoord

Onderzoek laat zien dat onderwijs dat bestaat uit een combinatie van ervaringsleren en regulier onderwijs een (licht) positief effect heeft op aspecten van cognitieve en sociale ontwikkeling. Daarbij gaat het veelal om buitenlands onderzoek dat niet gericht is op zeer moeilijk lerende leerlingen in het vso. Desondanks zijn er voldoende aanwijzingen om te concluderen dat ook voor deze groep dezelfde effecten te verwachten zijn.

Toelichting antwoord

Ervaringsgericht onderwijs neutraal tot positief effect

In de literatuur rondom begrip ervaringsgericht leren of ervaringsgericht onderwijs (experiential learning) komt veelal Dewey naar voren als de grondlegger ervan (Dewey, 1938). Hij veronderstelt dat mensen leren door ervaringen op te doen en door te reflecteren op die ervaringen. Beide elementen, zowel ervaring als reflectie, zijn dus van belang om te leren. In het onderwijs is in de lessen vaak meer aandacht voor kennisoverdracht, oefening van vaardigheden en reproductie. Het inzetten van eigen ervaringen van de leerlingen en hen daarop (laten) reflecteren geen gemeengoed (Kennisrotonde, 2017).

Toch laat onderzoek over het geheel genomen zien dat onderwijs dat bestaat uit een combinatie van ervaringsgericht leren en/of leren buiten de schoolmuren enerzijds en traditionele lessen anderzijds neutraal tot positief uitwerkt op leerprestaties. Ook worden positieve effecten gevonden op niet-cognitieve vaardigheden. Het daarbij om diverse buitenlandse onderzoeken onder leerlingen (12+), studenten en volwassenen (Kennisrotonde, 2017; Sumarmi et. al., 2020). Dat roept de vraag op of dit ook zo geldt voor zeer moeilijk lerende leerlingen in het voorgezet speciaal onderwijs.

Ervaringsgericht onderwijs is ook voor zml-leerlingen passend

De term ‘zeer moeilijk lerende’ leerlingen verwijst naar leerlingen met een verstandelijke handicap of met ernstige leerproblemen. Deze leerlingen zitten veelal in het (voortgezet) speciaal onderwijs waar ze met extra aandacht en begeleiding aangepast onderwijs volgen.
In een recent overzicht van onderzoek naar rekenonderwijs voor zml-leelringen (Kennisrotonde, 2020) wordt geconcludeerd dat het van belang is reken- en wiskundeonderwijs aan te bieden in een zogenaamde ‘betekenisvolle context’. Dat betekent dat rekenvaardigheden worden aangeleerd in de setting waarin leerlingen de vaardigheden moeten gaan gebruiken. Dit draagt bij aan het kunnen gebruiken de van de kennis en vaardigheden in praktische situaties. Die betekenisvolle contexten zijn bij voorkeur levensecht en komen voort uit de dagelijkse praktijk. Het nabootsen van situaties helpt om de praktische context fysiek te ervaren en te kunnen inleven.

Smith & Rayfield (2019) concluderen dat leerlingen met leerproblemen (vaker dan andere leerlingen) een voorkeur hebben voor het verwerken van informatie via concrete ervaringen (apprehension) dan via abstracte concepten (comprehension). Een experiment (met 111 leerlingen in het agrarisch onderwijs) laat vervolgens zien dat wanneer het onderwijsaanbod aansluit op deze voorkeur, de leerlingen met leerproblemen daar profijt van hebben. Dat werd gedaan door het onderwijs aan te bieden via twee routes: de route ene waarin nieuwe concepten gepresenteerd en uitgelegd werden via het eerst opdoen van concrete ervaringen, en de andere route via het eerst presenteren en uitleggen van abstracte concepten en deze later met concrete activiteiten te verbinden. Leerlingen met leerproblemen behaalden betere resultaten wanneer de stof via de eerste route (vorm van ervaringsgericht leren) werd aangeboden.

Eerder concludeerden Filippatou & Kaldi (2010) al op basis van een kleinschalig experiment (24 leerlingen in het primair onderwijs, pre-test-post-test, geen controle group) dat leerlingen met leerproblemen vooral hun kennis uitbreiden en verdiepen door hands-on, ervaringsgericht leren in de praktijk (het ging over zeedieren) omdat deze aanpak beter aansluit bij de manier waarop deze leerlingen informatie verwerken.
Al met al geven bovenstaande studies voldoende aanwijzingen om te concluderen dat ook voor zml-leerlingen het inzetten van ervaringsgericht onderwijs een passende manier is om kennis en vaardigheden over te brengen.

Geraadpleegde bronnen 

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Gerelateerd

Scholing
Onderwijsvormen
Onderwijsvormen
De vele smaken in het onderwijs, op welke richt jij je pijlen?
oo.nl 
Lesprogramma
Duurzaam ondernemen voor kinderen!
Duurzaam ondernemen voor kinderen!
Wil jij op een speelse en toegepaste manier aan de slag met 21e-eeuwse en burgerschapsvaardigheden?
Fawaka Ondernemersschool 
Lespakket
Veilig van A naar B met Streetwise Digitaal
Veilig van A naar B met Streetwise Digitaal
Probeer de nieuwe digitale leerlijn van de ANWB schooljaar 2023-2024 gratis uit. Meld je nu aan!
ANWB 
Congres
Kom naar Onderwijsinzicht - vr. 15 sep 2023
Kom naar Onderwijsinzicht - vr. 15 sep 2023
OnderwijsInzicht is het onderwijscongres voor beslissers & ICT coördinatoren PO-VO rond ICT in het onderwijs.
Kennisnet 
Cursus & Materiaal
Kennis & vaardigheden m.b.t. de meldcode
Kennis & vaardigheden m.b.t. de meldcode
Wil jij als leerkracht het verschil maken bij kinderen die thuis onveilig opgroeien? Kijk hoe Augeo daarbij helpt.
Augeo 
E- learning module
Emotieregulatie uitgelegd
Emotieregulatie uitgelegd
Krijg inzicht in emoties en hoe je emoties reguleert
Medilex Onderwijs 
Duurzaam ondernemen voor kinderen!Ervaringsgericht onderwijs
Ervaringsgericht onderwijs: werkvormen - welbevinden - betrokkenheid
Arja Kerpel
Ervaringsgericht onderwijs
Ervaringsgericht onderwijs: werkvormen - welbevinden - betrokkenheid
Arja Kerpel
Ontwikkelingsgericht onderwijs
Ontwikkelingsgericht onderwijs (OGO): principes - activiteiten
Arja Kerpel
Ervaringsreconstructie
De ervaringsreconstructie; van onmogelijkheid naar kans
Marcel van Herpen
Ontwikkelschool Spring High Amsterdam
En toen vloog er een duif tegen het raam - pilotschool in ontwikkeling
René Leverink
Ervaringsgericht werken in het basisonderwijs met kleuters
Ervaringsgericht werken in het basisonderwijs met kleuters
Marleen Legemaat
Paradigma in het onderwijs: wat komt eerst?
Ontwikkeling en onderwijs: ronddraaiende kip-ei-kwestie of oplosbaar?
Ewald Vervaet


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

Hoe zorgen we er in Nederland voor dat iedereen kan meedoen?
Hoe zorgen we er in Nederland voor dat iedereen kan meedoen?
redactie
Passend onderwijs in een video van één minuut uitgelegd
Passend onderwijs in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Gezinsproblematiek en gedragsontwikkeling
Gezinsproblematiek: wat doet dit met een kind?
Onderwijsbehoeften van sterke rekenaars
Hoe geef je sterke rekenaars wat ze nodig hebben aan uitdaging?
Effect ervaringsgericht leren op ontwikkeling zml-lln
Wat zijn de effecten van ervaringsgericht leren?
Kleuters activiteiten vaardigheden leerkrachten
Kleuters die wel kunnen maar niet willen, hoe ga je daar mee om?
Effect woordbeoordelingen op schoolrapport in plaats van cijfers bo
Wat is het effect van woordbeoordelingen, zoals voldoende?
Interdisciplinair opleiden en samenwerken op het mbo
Hoe geef je gestalte aan interdisciplinair opleiden op het mbo?
Leren met een licht verstandelijke beperking
Hoe bevorder je eigenaarschap bij leerlingen met een licht verstandelijke beperking?
Effect van cijfers op leerlingen
Wat doen hoge of lage cijfers met leerlingen?
Ondersteuning van kleuterspel
Hoe stimuleer je kleuters bij stagnerend spel?
Passend onderwijs op het mbo
Hoe effectief is passend onderwijs op het mbo?
Academische synthesistaken
Verbetering van de prestaties van vwo-leerlingen op academische synthesistaken met ‘Level up Instructions & Feedback Toolâ€...
GAS methodiek
GAS geven: doelgericht werken aan taal en lezen in Passend Onderwijs
Motivationele differentiatie
Invloed van cognitieve en motivationele differentiatie bij hoogbegaafde en getalenteerde leerlingen
Bevorderen intelligentie
Bevorderen van de ontwikkeling van intelligentie in de bovenbouw van de basisschool
Wiskundige denktactiviteit
Wiskundige denkactiviteit in wiskunde op havo en vwo
[extra-breed-algemeen-kolom2]



clusteronderwijs
cognitieve ontwikkeling
ervaringsgericht onderwijs
ondersteuningsprofiel
ontwikkelingspsychologie
passend onderwijs
sociaal-emotionele ontwikkeling
speciaal basisonderwijs
speciaal onderwijs

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest