Wat verdieping in de zorgleerling voor u én de zorgleerling kan betekenen

Joop Stroes

Geplaatst op 1 juni 2016

Kennis is Kracht; Wat is jóuw leerKRACHT?

Stellingen:

“We moeten meer investeren in de relatie met (zorg)leerlingen in plaats van ze alleen maar dingen willen leren”
“Als juf of meester heb je de enorme kracht om een leven voor altijd te vormen”.
“Het is van groot belang dat leerkrachten ervoor zorgen dat kinderen zichzelf niet gaan beschouwen als iemand met een handicap, een stoornis of iemand ´die minder is dan´…. .
“Het is van groot belang dat leerkrachten voor deze kinderen – voor alle kinderen- een veilige omgeving creëren waarin ze fouten mogen maken”.

Passend Onderwijs; is dit het nu of valt er meer uit te halen?

Als ouder, ervaringsdeskundige én ADHD coach word ik dagelijks herinnerd aan de titel van dit schrijven. Het is ook een beetje mijn lijfspreuk geworden. Eigenlijk is het gezegde natuurlijk ‘Kennis is macht’ maar daar vind ik persoonlijk een negatieve klank aan zitten.

Werken vanuit je Kracht, je kwaliteiten, werkt ook veel motiverender dan werken vanuit je macht. Macht gebruik je om anderen de baas te zijn. Kracht gebruik je om het beste in jezelf naar boven te halen én het beste bij anderen. En dat is nu ook net de Kracht van goed onderwijs.

Passend Onderwijs zou een uitstekende manier kunnen zijn om kinderen die extra zorg behoeven gewoon mee te kunnen laten draaien in het huidige onderwijs. Het zijn in de eerste plaats namelijk gewoon kinderen die net als alle andere kinderen recht hebben op goed onderwijs. Die recht hebben om gestimuleerd te worden om zich dingen eigen te maken, om te leren, om te ontdekken, om leren te ontdekken.

Alleen deze kinderen, deze ‘zorgkinderen’ leren op een andere manier, registreren op een andere manier dan dat het onderwijssysteem de stof aanbiedt. En dat gaat botsen. Dat botsen uit zich op verschillende manieren.

Vanuit de leerkracht ervaren praten we al snel over te hoge werkdruk. Er zitten ‘te veel’ zorgleerlingen in de klas waardoor dat ten koste gaat van de andere leerlingen in de klas. Leraren geven aan dat ze wel een paar extra handen in de klas zouden kunnen gebruiken.

Werkdruk

Vóór de invoering van het speciaal onderwijs zaten alle leerlingen ook bij elkaar in de klas. Ook toen zaten er (meerdere) leerlingen in een klas die extra zorg, extra begeleiding nodig hadden. Ook toen waren de klassen ´groot´. In ieder geval groter dan tot voor kort. Maar hadden we het toen ook over de te hoge werkdruk?

"Toegegeven, vroeger waren er minder kinderen met een zogenaamd label. Maar dat betekent niet dat ze er niet waren… ".

Je zou bijna denken dat alleen al het label bij het kind de werkdruk bij de leerkracht doet verhogen.

Laatst bezocht ik een informatieavond over Passend Onderwijs op de middelbare school van mijn oudste zoon. Daar sprak de interim-directeur van de overkoepelende stichting van een aantal middelbare scholen uit de regio. Hij zei onder andere:

“Er is nu veel meer kennis dan vroeger over wat een kind mankeert. Er wordt zoveel beter gediagnosticeerd. We hebben alleen geen diagnose meer nodig als school. We hoeven alleen te weten wat het kind nodig heeft.”

Een uitspraak waar ik lang over na heb moeten denken. Want hoe kan je een kind helpen als je geen kennis hebt over de achtergrond. Als je niks weet over ADHD, autisme, dyslexie etc. Hoe kan je een goed handelingsplan schrijven zonder gedegen kennis over deze onderwerpen.

Het voelt bij mij aan als dat je naar een arts gaat en je klachten omschrijft waarop de arts zonder enig verder vragen of onderzoek besluit tot het voorschrijven van medicatie of een operatie.

Ben ik goed toegerust?

Op een gegeven moment bedacht men dat het beter was dat deze leerlingen met extra zorg naar het speciaal onderwijs konden. In kleinere klassen, met leraren die speciaal opgeleid waren om deze kinderen onderwijs te kunnen bieden en geven. Naast hun onderwijsakte moesten ze een aantekening hebben om deze kinderen les te mogen geven.

Twee vliegen in één klap: de zorgleerling kreeg de zorg die het nodig had, een bevlogen, goed opgeleide leerkracht die het beste uit de kinderen wist te halen. En o ja, eigenlijk ook een derde vlieg, de rust was terug in de klas van het reguliere onderwijs. Maar dat ter zijde.

En daarmee kom ik op een volgend pijnpunt ervaren vanuit de leerkracht. In een enquêtegehouden door het CNV, die bijna een jaar geleden werd gehouden onder ruim 3000 leerkrachten in het basis- en voortgezet onderwijs, gaf 80% (!!) van de leerkrachten aan niet of onvoldoende te zijn toegerust voor het Passend Onderwijs.

Er was, volgens de leerkrachten, veel tijd en geld geïnvesteerd in handelingsgericht werken, maar niet in kennis over wat bij bovengenoemde zorgleerling nu precies bepaald gedrag veroorzaakt. Er was niet of nauwelijks geïnvesteerd in Kennis om juist deze kinderen beter te begrijpen en daarmee ook beter te kunnen helpen. Om het beste in ze naar boven te halen. Zowel bij zichzelf als leerkracht als bij de leerling.

NU, 1,5 later na de invoering van het Passend Onderwijs is het kennisniveau (nog) steeds niet op peil, blijkt uit recente enquêtes. Leerkrachten luiden de massaal de noodklok. Ze kunnen het niet meer aan. Door meer kinderen met extra zorgbehoefte in de klas wordt de werkdruk alsmaar groter.

Daarnaast heeft staatssecretaris Dekker van Onderwijs aangegeven dat er wat hem betreft geen bovengrens is aan de grootte van de klassen. Genoeg ingrediënten voor een flinke burn-out. Of anders gezegd, de leraar heeft er de Kracht (lees Kennis) niet voor… .

Conatieve kwaliteiten

Kennis is kracht schreef ik hier boven al. Naast kennis over de achtergronden van zorgkinderen is ook genoeg zelfkennis belangrijk om goed te kunnen functioneren. Er zijn al heel veel opleidingen en cursussen die je inzicht geven over jezelf. Maar er is nu iets waar ik enorm door gegrepen wordt. Ik kwam er mee in aanraking door een boek van de bekende Amerikaanse psychiater Dr. Hallowell.

In dat boek refereerde hij aan een andere, grote naam in de Amerikaanse psychologie, Kathy Kolbe.

Zij heeft conatie op de kaart gezet. Iemands conatieve talenten bestaan uit de intuïtieve manieren waarop je problemen creatief oplost en beslissingen neemt. Je conatieve talenten zijn aangeboren en onveranderlijk. Ze hebben niets te maken met IQ. Ze zijn niet goed of slecht, hoog of laag etc.

Ze nemen hun eigen, unieke plek in de geest in en vormen samen je natuurlijke MO, of modus operandi, je natuurlijke manier van reageren op de wereld, het oplossen van problemen, het ondernemen van actie. Je conatieve kwaliteiten bepalen wat je van nature spontaan doet, in tegenstelling tot wat je doet omdat iemand dat zegt of omdat je het gevoel hebt dat je het moet doen.

Mensen presteren op hun best als ze de kans krijgen om hun conatieve talenten te gebruiken. Ze raken gefrustreerd en presteren slecht als ze deze niet mogen gebruiken. Zorgleerlingen met bijvoorbeeld ADHD, autisme, hoogbegaafdheid etc. presteren vaak ver onder hun niveau omdat ze hun conatieve talenten niet kunnen inzetten binnen het huidige onderwijs systeem.

Zo zijn kinderen met ADHD vaak beelddenkers, ze zijn visueel ingesteld. Ze hebben een enorme fantasie. Dát wetende wordt ook opeens duidelijk waarom kinderen met ADHD die heel goed zijn in rekenen, met CITO-toetsen ´slecht´ of beter gezegd onderhun niveau scoren.

Waarom? Omdat de afbeeldingen bij deze kinderen veel meer oproept dan het gewenste antwoord.

"Deze kinderen werken met een andere logica dan de CITO, deze leerlingen werken en denken met een andere logica dan hun leerkracht."

In 2006 heeft een onderzoek aan de Arizona State University aangetoond dat de conatieve kwaliteiten van leerkrachten en leerlingen met ADHD zo ongeveer tegenover elkaar staan. Dat betekent in de praktijk dat ze niet op dezelfde golflengte (kunnen) communiceren. Er is een verschil in natuurlijke aanleg.

Als je als leerkracht dat éénmaal weet en inziet kan je al veel beter werken vanuit je Kracht en word je steeds meer een leerKRACHT! Als je weet waar gedrag vandaan komt, bij jezelf en bij deze kinderen kun je er beter mee omgaan en dan ben ik er van overtuigd dat je minder werkdruk ervaart. Het hoeft dan niet meer te ontaarden in een machtsstrijd tussen de leerkracht en de leerling.

Want al vraag je 20 keer op een dag aan een kind met hyperactiviteit en dus niet stil kán zitten om toch stil te zitten, het gaat niet gebeuren. Trouwens, heb je je weleens afgevraagd wat een kind met ADHD er mee wint door zich, gezien door de bril van de leerkracht, zo ´dwars´ op te stellen, niet stil te zitten , niet op te letten etc.?? Hij krijgt alleen maar negatieve feedback. Eerst in de klas en later thuis nog een keer van de ouders omdat de leerkracht heeft geklaagd.

Niet passen binnen het systeem en de gevolgen

Vanuit de leerling ervaren is het Passend Onderwijs minstens net zo frustrerend als voor de leerkracht. Leerlingen die door hun andere, natuurlijke manier van denken en handelen tegen hun grenzen of beter gezegd tegen de grenzen van het onderwijssysteem aan lopen. En uiteindelijk vast lopen. Ze komen niet meer mee.

Deze kinderen worden ´drop-outs´ genoemd.

"In Nederland zijn er op dit moment ongeveer 18.000 (!!) kinderen die thuis zitten."

Die niet (meer) mee kunnen komen. Niet omdat ze er niet intelligent genoeg voor zijn. Maar omdat ze zich niet begrepen voelen, omdat ze binnen het huidige onderwijssysteem niet op hún manier kunnen laten zien wat ze kunnen, waar ze toe in staat zijn. Laatst sprak ik iemand die veel werkt met deze ´drop-outs´. Zij vertelde mij dat ze steeds meer te maken krijgt met jongeren die suïcidaal zijn.

Niet langs elkaar maar met elkaar

Vorig jaar werd ik gevraagd om vanuit mijn rol als ouder deel te nemen aan een studiedag op de basisschool van mijn kinderen.

Het onderwerp was ´Ouders en Passend Onderwijs´. Wat daar uit naar voren kwam was dat leerkrachten en ouders vaak tegenover elkaar komen te staan als het gaat om de beste zorg voor het kind. Om het beste uit het kind te halen. Leerkrachten voelen zich vaak niet serieus genomen vanuit hun expertise of juist door hun houding van ´ik ben de leerkracht dus ik weet het´, terwijl er ook ouders zijn die goedbedoelde feedback over hun kind opvatten als “je moet je niet bemoeien met de opvoeding van mijn kind”.

In veel gevallen wordt dat veroorzaakt doordat we luisteren om te reageren en niet luisteren om te begrijpen.

Zowel door de houding van de leerkracht als de houding van de ouder schiet het kind er uiteindelijk bij in. Door elkaars kennis en kunde te accepteren en te omarmen kunnen we het beste in het kind naar boven halen. De verantwoordelijkheid voor het kind houdt dan ook niet op bij de schooldeur. Zowel niet naar binnen als naar buiten toe.

Samen, leerkrachten, ouders en coaches/experts in de verschillende disciplines moeten we de krachten bundelen en alles op alles zetten om deze kinderen zo goed mogelijk door de schooltijd te loodsen. Alleen samenlukt dit.

De expertise en de professionaliteit van de leerkracht, de ouders als ervaringsdeskundige (wie kent het kind beter dan de ouders?) en de mix van kennis en werken vanuit eigen ervaring van de coach/expert kan deze kinderen net dat duwtje in de rug geven om de dingen te doen die zij zelf, op eigen kracht, niet kunnen.

Aan ons dus om te signaleren, te anticiperen én te leren!

Bron

Opvoedwijzer ADD en ADHD Dr. E. Hallowell en P. Jensen

Boeken over ADHD

Handboek gedrag op school - Complete set

Een uniek en onmisbaar naslagwerk voor leraren. In deze uitgebreide en zeer gedegen onderbouwde gedragsreeks gaat Horeweg in op alle mogelijke vormen en oorzaken van storend gedrag in de klas, en wat de leerkracht eraan kan doen om dit gedrag te voorkomen of te verhelpen.