Leren in verbondenheid

Machiel Karels

Directeur Wij-leren.nl | onderwijsadviseur bij Wij-leren.nl

Geplaatst op 7 maart 2024

>> Leren in verbondenheid direct bestellen.

Professionele Leergemeenschappen in de praktijk

"Leren in verbondenheid" biedt een diepgaande verkenning van de kracht van professionele leergemeenschappen (PLG's) als instrument voor collectieve groei en vernieuwing binnen het onderwijs en daarbuiten. Het boek is geschreven door ervaren professionals in het basisonderwijs en verbonden aan een Pabo en Universiteit. Leren in verbondenheid presenteert een model waarin professionals zich verbinden om elkaar te ondersteunen bij het verbeteren van hun praktijk.

Met de nadruk op gezamenlijk onderzoek naar complexe vraagstukken binnen de eigen praktijk, benadrukt het boek de integratie van professionele ontwikkeling en persoonlijke groei. Het biedt praktische begeleiding voor facilitatoren van PLG's en is ook relevant voor deelnemers die willen begrijpen hoe collectief leren werkt. Bovendien geeft het de schoolleiding inzicht in de potentie van PLG's als middel voor schoolontwikkeling en organisatieverandering.

Door theoretische concepten zoals triple loop learning en kernreflectie te integreren met praktische voorbeelden en werkvormen, biedt "Leren in verbondenheid" een waardevolle bron van inzicht en inspiratie voor iedereen die betrokken is bij onderwijs en professionele ontwikkeling.

Inhoud van het boek:

Inleiding
1 De PLG in de praktijk
2 Een Professionele Leergemeenschap op hoofdlijnen
3 Achtergronden en principes
4 Het organiseren van een PLG
5 De bijeenkomsten van de PLG
6 Leiding geven aan een PLG
7 Onderzoek als onderdeel van het leerproces
8 Van voorbereiding tot afronding
9 De resultaten en verduurzaming
10 Leren in een PLG geeft inzicht en uitzicht
11 De PLG: een waardevolle en blijvende verrijking voor het onderwijs
12 Nawoord in Corona tijd
Biografieën auteurs
Literatuur
Begrippenlijst

Samenvatting in tien vragen en antwoorden

1. Wat is er bijzonder aan dit boek? Wat heeft het wat niet ergens anders al staat?

In dit boek wordt de dilemma’s waar het onderwijs mee worstelt, opgelost door de groep in te zetten. De tegenstellingen tussen product of proces, tussen docent en coach, tussen vakkennis en persoonlijke ontwikkeling zijn onderdeel van het gezamenlijke leerproces. Als dat proces goed ingezet wordt en daarmee gelijkwaardig, persoonlijk en verdiepend is, doet de groep wat een coach of docent alleen nooit kan: elke deelnemer een duurzaam leerproces bezorgen.

2. Als dat de droom, of laten we zeggen de belofte is, wat is dan de realiteit?

De realiteit is dat deze aanpak zijn succes bewezen heeft. Het boek is ontstaan uit de praktijk. Het is geen droom, maar het vraagt wel een enorme inzet en hard werken, omdat niet alle onderdelen vanzelf gaan.

3. Wat zijn de lastigste delen van deze aanpak?

De rol van de facilitator vraagt bereidheid om deelgenoot van de groep te zijn, gelijkwaardigheid voor te doen en tegelijkertijd alle deelnemers bij de stappen van het afgesproken proces te bewaren. Dat proces is in de regel een ontwerponderzoek.

4. Is een PLG niet een veel te omslachtige manier om problemen op te lossen of nieuwe praktijken te ontwikkelen?

Een PLG, zoals die in dit boek beschreven wordt, past bij vraagstukken die hardnekkig zijn en die om veranderingen vragen die niet alleen over kennis of vaardigheid gaan, maar die te maken hebben met de persoon van de professionals.

5. Is een training met de juiste specialistische kennis en een goede trainer niet veel effectiever?

De tegenstelling die gemaakt wordt met een training waarbij kennisoverdracht centraal staat en het inoefenen van vaardigheden, overschat het effect van deze bekende manier van opleiden in de praktijk.

Iedereen weet dat veel cursusinzichten maar zeer kort effect hebben. Juist in tijden van transitie is een langlopend veranderingsproces nodig dat alle deelnemers in staat stelt om onderdeel te zijn van de duurzame verandering die bereikt wordt met leren in een PLG.

6. Loopt een PLG niet het risico om te weinig grondig te werk te gaan? Iedere deelnemer doet een eigen onderzoek en wat betekent dat voor een deelnemer die geen ervaring heeft met onderzoek?

In tegenstelling tot het leren in veel organisaties, wordt er geen onderscheid gemaakt tussen degenen die snel en makkelijk leren en zij die daar meer tijd voor nodig hebben. Dat is een bijdrage aan de organisatie die wezenlijk is, want als alle betrokkenen samenwerken geeft dat een enorme kracht.

Afgezien daarvan zijn het de professionals die op hun plaats in de organisatie het beste willen geven. Deze vorm van PLG is ontwikkeld in het onderwijs waar alle leerkrachten en docenten samen de kwaliteit van het onderwijs uitmaken. Ook andere organisaties kunnen hier voordeel bij hebben.

7. Wordt een deel van de mensen die hiervoor in aanmerking komen niet overschat door hen te vragen om een onderzoek te doen?

In dit boek is onderzoek een methode om te leren. Het onderzoek stelt iedere deelnemer in staat om in de eigen praktijk een verbetering te realiseren die past bij die eigen praktijk. Bovendien iemand die in beweging komt en zelf de regie heeft over de kwaliteit van het eigen werk, pakt zelf weer een volgende ontwikkeling aan. Als het gaat bewegen, blijft het bewegen.

8. Wat is het verschil met coaching en intervisie?

In een PLG is het doel de verbetering van een praktijk. De bezinning start met een hardnekkig probleem. De start ligt daarmee bij de zaken die niet vanzelf beter gaan. De gesprekken raken aan intervisie, maar zijn wel altijd gericht op de volgende stap die er gezet moet worden in het onderzoek. Dit is steeds het proces dat gezamenlijk gegaan wordt.

De meerwaarde ten opzichte van intervisie is dat de situatie deelnemers in een kwetsbare positie brengt, maar wel steeds in het kader van het groepsvertrouwen in de ontwikkeling van elke deelnemer. De keuze voor gelijkwaardigheid en het trainen daarin maakt een PLG een waardevol coachingsinstrument. Deelnemers zijn zelf verantwoordelijk en moeten bewegen om mee te doen.

9. Hoe verhouden persoonlijke ontwikkeling en het opdoen van kennis en vaardigheden zich? Of anders gevraagd: kunnen deelnemers zich onttrekken aan echte veranderingen?

Door de stappen in het onderzoek die als groep worden gezet en onderling worden begeleid onder leiding van een facilitator, ontstaan diepe vormen van leren. Dat start bij het formuleren van de onderzoeksvraag. Daar moeten de deelnemers stappen maken om bij de hardnekkige vragen te komen.

In de regel zijn dat de vragen die raken aan nieuwe kennis en vaardigheden, maar ook aan persoonlijke kanten. Bij de ontwikkeling van een alternatief en het in praktijk uitproberen van de nieuwe praktijk komen opnieuw alle kanten van vernieuwing aan bod. Door die ten slotte te presenteren en er verslag van te doen, ontstaat de definitieve stap naar verduurzaming.

10. Is deze aanpak niet heel kostbaar?

Het kost veel tijd om aan duurzame verandering te werken en die tijdsinvestering moet grondig overwogen worden aan de start van het project. Dit wordt nog bemoeilijkt door de onzekerheid van de uitkomst. Management moet daar erg aan wennen, want een heldere calculatie met een zekere opbrengst is niet volledig te maken.

Eén van de centrale woorden in het boek is Vertrouwen. Dat geldt voor de gesprekken in de PLG, maar ook voor het management aan de start. Vertrouwen is er nodig in de kwaliteit van de mensen die werken in hun organisatie.

Recensie

"Leren in verbondenheid" biedt een diepgaand inzicht in de kracht van professionele leergemeenschappen (PLG's) als motor voor collectieve groei binnen het onderwijs en daarbuiten.

Het boek is erg leesbaar door de vele casussen en ervaringen uit de praktijk.

Ook de overzichtelijke schema's en illustraties maken het boek toegankelijk en handzaam.

Er wordt sterk gewerkt vanuit een gedegen theoretisch kader, zonder dat dit de leesbaarheid schaadt.

De vele praktijkvoorbeelden maken het gemakkelijk voor de lezer om de transfer naar de eigen praktijk te maken.

Persoonlijke ontwikkeling, teamleren en schoolontwikkeling gaan in dit boek hand in hand. Dat maakt het boek bijzonder nuttig in een tijd dat veel scholen zoeken naar een manier om duurzame schoolontwikkeling vorm te geven.

Van harte aanbevolen voor iedere onderwijsprofessional die de eigen persoonlijke ontwikkeling serieus neemt en wil bijdragen aan schoolontwikkeling!

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!