Passend onderwijs vraagt om passende professionalisering

Geplaatst op 1 juni 2016

Passende competenties voor passend onderwijs

Leerkrachten beschikken over voldoende pedagogische en organisatorische competenties om leerlingen met speciale onderwijsbehoeften les te geven in het kader van passend onderwijs.

Toch denkt een kwart deze kinderen niet te kunnen bieden wat ze nodig hebben. Nascholing is vooral gewenst op het gebied van kennis van leerlijnen, differentiatie en omgaan met gedragsproblemen.

De leraren hebben ook genoeg interpersoonlijke competenties en vaardigheden om samen te werken, zo blijkt uit een onderzoek in het primair onderwijs van het ITS van de Radboud Universiteit, het Kohnstamm Instituut en de Hogeschool Leiden. Hierin werd onderzocht welke competenties leraren in het basisonderwijs nodig hebben voor passend onderwijs en hoe deze het beste kunnen worden gerealiseerd.

Behalve basisvaardigheden om goed onderwijs te geven, hebben leraren complexe vaardigheden nodig om maatwerk te leveren aan zorgleerlingen. Zo moeten leerkrachten op pedagogisch gebied bijvoorbeeld niet alleen leerlingen motiveren, maar ook zorgleerlingen eigen verantwoordelijkheid geven. Of op vakinhoudelijk en didactisch gebied niet alleen uitdagend les kunnen geven, maar ook voldoende kennis hebben van remediërende middelen.

Houding

Een positieve houding speelt een belangrijke rol bij de opvang van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. In zes op de tien scholen zijn leraren tamelijk tot zeer positief over het opnemen van deze kinderen op hun school. Bij vier op de tien scholen zijn ze niet meer dan enigszins positief.

Leerkrachten zien het tot op zekere hoogte zelfs als een uitdaging om zorgleerlingen les te geven. Toch denkt een kwart deze kinderen niet te kunnen bieden wat ze nodig hebben. Dit komt overeen met eerder onderzoek: leraren leggen voor zichzelf de lat vrij hoog en vinden soms al gauw dat ze tekortschieten. Een derde voelt zich overbelast door het onderwijs aan zorgleerlingen. Maar werkdrukervaring lijkt daarbij eigenlijk een groter probleem te zijn dan onvoldoende competenties.

Omgaan met gedragsproblemen

Volgens schooldirecteuren en interne begeleiders is reflectievermogen cruciaal. Leerkrachten moeten zich bewust zijn van hun eigen invloed op het handelen en de ontwikkeling van de leerling. Ook moeten zij hun eigen grenzen kennen. Kunnen reflecteren is een voorwaarde voor goede nascholing.

Twee derde van de leerkrachten wil zelf bepaalde competenties verder ontwikkelen, vooral op het gebied van omgaan met gedragsproblemen. Leraren willen zich ook meer bekwamen op vakinhoudelijk en didactisch gebied.

Succesvolle professionalisering

Voor de professionalisering van leerkrachten is scholing nodig die bij de praktijk aansluit en voortkomt uit de behoefte van het team. Daarnaast is interactie tussen leraren onderling essentieel. De scholing moet teamgericht zijn zodat leraren samen dingen kunnen uitwerken en daarover praten.

Een belangrijke randvoorwaarde voor professionalisering is dat schoolleiders betrokken zijn en leerkrachten stimuleren. Zij moeten ervoor zorgen dat leraren de noodzaak ervan inzien. Regelmatige klassenbezoeken en het onderwerp aan de orde stellen tijdens functioneringsgesprekken helpen daarbij. Ook de ondersteuning van interne begeleiders maakt veel uit. Van hen krijgen leraren tips over hoe ze dingen kunnen aanpakken. Tot slot hebben leraren tijd nodig voor nascholing.

Het onderzoeksrapport van Ed Smeets, Guuske Ledoux, Anne Regtvoort, Charles Felix & Annemieke Mol Lous Passende competenties voor passend onderwijs. Onderzoek naar competenties in het basisonderwijs is opgenomen onder de publicaties.

Dit onderzoek werd gefinancierd door de ProBO (voorheen BOPO), de beleidsgerichte programmaraad van het NRO.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Details van het onderzoek

NWO-projectnummer:	413-12-015
Titel onderzoeksproject:	Competenties van leerkrachten in verband met Passend onderwijs
Looptijd:	01-07-2013 tot 31-01-2015