Een warm pedagogisch klimaat voor nieuwkomers

Hélène van Oudheusden

Schoolcoach en trainer bij Hélène van Oudheusden

Geplaatst op 1 december 2018

>> Pedagogisch klimaat nieuwkomers direct bestellen.

Vraag je tijdens het intakegesprek naar de vlucht uit het vaderland?

Hoe zorg je voor een warme overgang van de taalklas naar de reguliere klas?

Waar moet je rekening mee houden bij onderwijs aan vluchtelingkinderen?

Wat pas je aan in het pedagogisch klimaat als je nieuwkomers op school ontvangt?

Welke organisatorische zaken kom je tegen?

Dit zijn actuele vragen waar je mee te maken krijgt als je nieuwkomers ontvangt op jouw school. In dit artikel vertelt de auteur hoe je als schoolleider kunt zorgen voor de sociaal-emotionele begeleiding van leraren, leerlingen en ouders.

Universele kernwaarden

De drie universele waarden Verbinden, Vertrouwen en Compassie vormen de basis van een warm pedagogisch klimaat voor leraar en nieuwkomer. Deze waarden worden ook in het vluchtelingonderwijs op bv Lesbos, Griekenland, gebruikt.

Werken met waarden is een eenvoudige aanpak om te focussen op overeenkomsten tussen mensen. Ieder wil immers gelukkig zijn, zich gehoord voelen en vooruit komen in het leven. Als je deze kernwaarden gebruikt op school overstijg je culturele, sociale, religieuze en politieke verschillen.

Zijn waarden ongrijpbaar? Kost het werken met waarden veel tijd? In de praktijk blijkt dat als directie, teamleden, kinderen en ouders het eens zijn over de kernwaarden lesgeven juist soepeler gaat. Als alle neuzen in dezelfde richting staan dan kun je focussen op je schoolmissie en het realiseren van optimale leerresultaten. Zowel cognitief als sociaal-emotioneel.

Financiën en organisatie
Informatie over de organisatorische en financiële consequenties van de plaatsing van nieuwkomers op school is te vinden op de website van LOWAN. Kijk voor meer informatie op www.lowan.nl

Inburgering

In het Regeerakkoord 2017 wordt meer zelfstandigheid gevraagd van vluchtelingen bij het inburgeren. Tegelijkertijd zijn nieuwkomers afhankelijker van verschillen tussen gemeenten als het gaat om ontvangen van toeslagen en bijstand in natura.

Inburgering geeft altijd druk bij vluchtelingkinderen omdat zij via contact met de leraar de eerste inburgeraars zijn. Ouders kunnen onbedoeld leunen op hun kind bij integratie (als tolk, als bemiddelaar). Dit zijn belangrijke aspecten waar je team in de dagelijkse lespraktijk mee te maken kan krijgen.

Hoe breng je de 3 kernwaarden in praktijk?

Verbinden

Het intakegesprek is de eerste kennismaking met de ouders en de eerste stap in het ‘verbinden’. Vraag bij het gesprek daarom naar zoveel mogelijk achtergrondinformatie, ook over de vlucht en reis naar Nederland.

Dit kan uiteraard alleen als je jezelf daarbij zeker genoeg voelt. Als dat niet het geval is, kun je misschien een collega het intakegesprek laten doen. De ouders van de nieuwkomer geven zelf wel aan wat ze wel of liever niet vertellen. De interesse vanuit school in hun verhaal is de eerste opening naar succesvolle ouderparticipatie!

Vertrouwen

Vraag kinderen en hun ouders wat je voor hen kunt doen qua onderwijs. Nieuwkomers zijn gewend dat anderen voor hen beslissen. Bijvoorbeeld op het gebied van huisvesting, financiën, opvang in de gemeente en schoolkeuze.

Een rustig gesprek – aan de hand van plaatjes of tekeningen als de taal nog een barrière is – over hun behoeften geeft wederzijds vertrouwen en opent deuren. Zo kun je je lesprogramma soms met kleine details aanpassen aan de leerling. Met een hogere lesbetrokkenheid als gevolg.

"De interesse vanuit de school in hun verhaal is de eerste opening naar succesvolle ouderparticipatie."

Praktijkvoorbeeld van juf Saskia

NT2-leraar Saskia merkt dat haar leerlingen bang zijn voor politie en brandweer. In het land van herkomst was er angst voor mensen in uniform. Saskia nodigt in overleg met ouders een politieman met motor uit op het schoolplein. Zo kunnen haar leerlingen op een speelse manier langzaam hun vertrouwen in hulpverleners herwinnen.

Dit is een mooi voorbeeld van passend onderwijs inclusief aandacht voor taalverwerving, inburgering en sociaal-emotioneel leren (SEL).

Compassie

Nieuwkomers hebben op hun reis naar Nederland, naar jullie school, veel meegemaakt. Het is belangrijk dat leraren zich realiseren dat ieder kind een eigen verhaal heeft. De ervaringen verschillen per kind. Denk bijvoorbeeld aan:

Reden voor vertrek uit het land van herkomst
Oorlog, armoede, politieke of religieuze vervolging?
De reis zelf
Hoe zijn de kinderen in Nederland gekomen? Reisden ze zelfstandig of met een smokkelaar? Of kwamen ze per vliegtuig naar Nederland in het kader van gezinshereniging?
Status in Nederland
Hebben de kinderen al een verblijfsvergunning of zitten ze nog in de asielprocedure?

Wat nieuwkomers gemeenschappelijk hebben is dat ze allemaal afscheid hebben moeten nemen van hun vertrouwde thuisomgeving. Voor de kinderen betekent dit dat ze onder meer:

vriendjes en vriendinnetjes kwijt zijn;
familieleden hebben achtergelaten of onderweg van hen zijn gescheiden;
een geliefd huisdier niet konden meenemen op reis;
de geur van de aarde in hun thuisland missen.

Al deze ervaringen én heimwee naar het land van herkomst kunnen kinderen elke dag beïnvloeden op school en thuis. Deze kennis kan leraren helpen om telkens te kijken naar de intentie van het kind in plaats van het leggen van focus op onverwacht gedrag. Als je let op de intentie kun je veel meer compassie opbrengen voor een kind. Dat komt het contact met de leerling en de leerresultaten ten goede.

5 Do’s voor schoolleiders

Zet zelfzorg voor je teamleden op de agenda bij ieder (bouw)overleg. Leraren die weten dat er voldoende oog is voor hun welzijn, letten beter op hun grenzen.
Train je collega’s in multiculturele competenties. Zelfreflectie over lesgeven aan kinderen uit andere culturen is daarbij het vertrekpunt. Wat vinden je leraren van mensen uit andere culturen? Zijn ze ooit begonnen toen de school nog niet multicultureel was en nu meegegroeid of is er onbewuste weerstand? Een vragenlijst voor zelfreflectie vind je in het boek 'Verbindende waarden, multiculturele begeleiding in het basisonderwijs' van Hélène van Oudheusden.
Inspireer je leraren om de actualiteit bij te houden: kennen ze de EU-Turkije afspraak over vluchtelingen? Hebben ze de vluchtelingexperience gedaan in Humanity House in Den Haag? Deze verdieping in de achtergrond van hun leerlingen komt de kwaliteit van hun onderwijs ten goede.
Zorg voor een inspirerend netwerk met collega-schoolleiders in de buurt. (zie ook LOWAN) Dat ondersteunt ook je eigen zelfzorg zodat je telkens met frisse ideeën terugkomt op school.
Bekijk met het team de video The DNA Journey. We hebben meer met elkaar gemeen dan we denken en deze video zegt daarover alles.

"Nieuwkomers hebben gemeen dat ze allemaal afscheid moesten nemen van hun vertrouwde thuisomgeving. Dat geldt dus ook voor de kinderen."

Tip: Neem een kijkje bij het AZC

“Zie het niet zo zwaar als je een nieuwkomer op school krijgt. Ga eens kijken op de AZC-school van het kind, draai een ochtendje mee of kom kijken na schooltijd. Dat maakt de overdracht gemakkelijker en je zult zien dat AZC-scholen ook gewone scholen zijn!”

Jeanne Dingemans (Leraar groep 1-2, AZC-schoolOisterwijk)

De auteur en haar boek

De auteur Hélène van Oudheusden traint leraren en schoolleiders in traumasensitief lesgeven aan nieuwkomers vanuit zelfzorg. In 2017/2018 organiseerde zij de studiereizen Goed onderwijs aan nieuwkomers naar Lesbos, Griekenland.

De informatie in dit artikel komt uit haar nieuwe boek: Teaching Refugee Children – A Hero’s Journey. Dit boek is te bestellen via bol.com: