Kindermishandeling bespreekbaar maken

Anton Horeweg

Leerkracht, gedragsspecialist (M SEN) bij Gedragsproblemenindeklas.nl

Geplaatst op 20 maart 2021

Kindermishandeling en seksueel misbruik. Heftige onderwerpen. Moet je die wel bespreken in je klas? Onder andere Bicanic (2020), zegt in haar video over seksueel misbruik dat kinderen eerder tot disclosure overgaan als het onderwerp bespreekbaar blijkt te zijn. Dat is naar mijn idee een goed argument om het onderwerp bespreekbaar te maken. Datzelfde geldt voor kindermishandeling.

Eerdere rapporten

In het Rapport ‘Systematische review naar effectieve interventies ter preventie van kindermishandeling’[i] staat: ‘Vergroten kennis en vaardigheden met betrekking tot het voorkomen van kindermishandeling bij ouders, kinderen en jeugdwerkers.’

Dit rapport is al uit 2001. Ook toen wist men al dat een deel van de preventie kan liggen in voorlichting aan alle partijen. Dus ook kinderen.
In een recent rapport van ZonMw[ii] staat: ‘Zorg voor blijvende aandacht voor kindermishandeling en in het bijzonder voor seksueel geweld en misbruik.’ En 'Aandacht helpt.’

Hoe maak je het bespreekbaar?

Veel mensen willen niet aan dit onderwerp denken, laat staan bespreekbaar maken. Een argument daarbij is vaak ‘Ja, maar dit boek kan heel veel losmaken! En dan? Ik ben leerkracht, geen hulpverlener.’Klopt. Het boek kan veel losmaken. En inderdaad een leerkracht is geen hulpverlener. Ik ook niet.

Om echter met het eerste te beginnen: ‘Het boek kan veel losmaken.’ Vergeet dan niet dat het ‘probleem’ er al is! Kinderen zitten in deze situatie en kunnen geen kant op. Ze zijn wanhopig en eenzaam. Het verwoest letterlijk hun leven. Je kunt ze dan toch geen steun onthouden omdat het ongemakkelijk is? Bij wie moeten ze dan terecht kunnen? Leerkrachten zijn vaak degenen die ze vertrouwen. Zij zijn ontzettend geholpen met een steunende volwassene. De leraar kan die volwassene zijn.[iii] [iv]

‘Ik ben geen hulpverlener.’ Klopt ook. In stilte lees ik ‘Help!' achter dit zinnetje, want het is ook eng. Wat als een kind iets vertelt, wat als een kind heel verdrietig wordt (of eigenlijk: dat laat zien, want het verdriet is er al), of als een kind erg boos wordt? Tja, daar zijn geen standaardantwoorden op, maar je kunt wel het lezen en bespreken van dit onderwerp goed voorbereiden. Het is niet iets wat je op een middagje besluit te doen omdat je tijd over hebt. Gelukkig bieden alle projecten handreikingen die goed doordacht zijn.

Vergeet de kinderen zelf niet

Aandacht voor dit moeilijke, ongemakkelijke onderwerp is er de laatste jaren gelukkig steeds vaker. Helaas worden in veel campagnes de kinderen zelf vergeten. Denk aan een campagne als 'Geweld hoort nergens thuis’, alle partijen worden in de campagne genoemd, behalve de kinderen om wie het gaat.

Gelukkig zijn er partijen die zich expliciet op kinderen en jongeren richten. De Augeo Jongeren Taskforce, Marietje Kessels-project en Team-Kim zijn initiatieven die zeer goed zijn. Kinderen en jongeren die deze ellende hebben meegemaakt, gaan in de klas in gesprek over dit onderwerp. Eindelijk worden de kinderen en jongeren betrokken.

Geef kinderen een referentiekader

Ook is er sinds kort Schildje, een lespakket voor de onderbouw, om dit onderwerp in de groepen 1,2,3,4 bespreekbaar te maken. En nu is er dus Dit is een verschrikkelijk boek met een gouden boodschap voor groep 7 en 8 en de brugklas.

Alle initiatieven hebben een duidelijk doel: Kinderen leren wat niet ‘normaal ‘ is, kinderen leren dat ze niet alleen staan en dat het nooit hun schuld is.
Projecten als deze geven kinderen een referentiekader. Hoe weet je dat iets niet ‘normaal’ is? Als een volwassene dat aan je uitlegt.

Bovendien, zelfs als je weet dat er iets niet klopt, kun je je als kind vreselijk eenzaam voelen. Ook gaan veel kinderen en jongeren zichzelf de schuld van het gebeurde geven. Hoe belangrijk dat laatste is, blijkt wel uit de reacties van hen die in deze situatie hebben gezeten en misbruikt of mishandeld zijn.

Maak het bespreekbaar met directie en team

Bespreek met je directie en je team de noodzaak van psycho-educatie op dit gebied. Leidraad zou volgens mij moeten zijn, dat kinderen steun en hulp kunnen krijgen als ze dat willen. Dat ze in ieder geval leren dat ze niet alleen zijn, dat er volwassenen zijn die kunnen helpen, dat er sites zijn waar je erover kunt praten (of melden) en dat het nooit hun schuld is.

Dit is een verschrikkelijk boek met een gouden boodschap - een boek om het bespreekbaar te maken

Dit is een serieus boek. Het is ook een belangrijk boek. Durf jij het te lezen? Veel kinderen maken iets ergs mee, zonder dat ze dat doorhebben. Dat komt omdat ze niet weten wat ‘normaal’ is. Ja, ze weten heus wel dat je niet keihard moet boeren door de klas. Of dat het niet normaal is om in de winter in je zwembroek naar school te gaan. Maar is het normaal als je thuis of op school uitgescholden wordt? Of klappen krijgt?

In dit boek lees je wat er kan gebeuren als je iets ergs meemaakt of als je het thuis niet altijd fijn hebt. Meester Anton vertelt hoe je je kunt voelen, met wie je daarover kunt praten, en vooral: dat het niet jouw schuld is! Voor kinderen vanaf 10 jaar.

Online handreiking en uitgebreide lesvoorbereiding per hoofdstuk gratis online beschikbaar.

Ervaringsdeskundigen over het belang van bespreekbaar maken van kindermishandeling op school

Kim van Laar, directeur van Team-Kim, over dit is een verschrikkelijk boek met een gouden boodschap: ‘Dit boek is dan misschien wel een verschrikkelijk boek, maar naar mijn idee een heel belangrijk boek! Ik zelf had in ieder geval dit boek heel graag willen lezen toen ik net zo oud was als jij. Ik heb namelijk heel lang gedacht dat wat ik thuis meemaakt, dat dit mijn schuld was en daar heb ik daar best lang last van gehad.’
Nina Blom, auteur van Je bent een verschrikkelijk kind: ‘Dit is een verschrikkelijk (belangrijk) boek met een gouden boodschap" een boek met heel belangrijke inzichten voor kinderen die iets ergs meemaken zonder dat ze het door hebben. De boodschap(pen) is/zijn zelfs van levensbelang!'
Angélique van Deursen, auteur van Het duivelskind: ’Wat had ik dit graag als kind, tiener, jong volwassene gelezen. Dan was me zoveel duidelijk geworden. Het boek legt in kindertaal uit wat je allemaal als kind kan meemaken en waarom dit niet normaal is en vooral dat HET NIET JOUW SCHULD IS! Dit boek zou in elke klas uitgedeeld moeten worden. Als kind wist ik niet dat ik mishandeld werd, misbruikt werd, verwaarloosd werd, geestelijk mishandeld werd. Voor mij was het gewoon en vooral: ik wist zeker dat het allemaal mijn eigen schuld was.’

Een leerkracht schrijft: ‘Een geweldig goed boek... Een HULP en BEGRIP voor kinderen die geen kant op kunnen... Zo begrijpelijk geschreven en hele goeie tips die er gegeven worden.. Een aanrader voor elke school...’

De reacties kun je afdoen als ‘toevallig, exemplarisch’, maar bespreekbaar maken, je niet zo alleen voelen en weten waar je terecht kan is van levensbelang.

Bestellen

Het boek van Anton Horeweg is te bestellen via bol.com:

Verder kijken

Schildje: https://schildje.nl/

Marietje Kessels Project: https://www.marietjekessels.com/

Augeo Jongeren Taskforce: https://www.augeo.nl/jongerentaskforce

Team-Kim: https://www.team-kim.nl/

[i] [1] Kooijman, K. & van Leerdam, F. (2001). Systematische review naar effectieve interventies ter preventie van kindermishandeling. Deel 3. Verslag van de Expertmeetings. NIZW / Expertisecentrum kindermishandeling en TNO-Preventie en Gezondheid. Datum: 12 en 14 juni 2001.

[ii] Hospers, S. Van der Kamp, J. & Van der Zijden, Q. (2020). Rapportage in het kader van ZonMw Veilig Opgroeien Jeugdhulp bij kindermishandeling en seksueel geweld: doen we de juiste dingen? Onderzoek naar de mogelijkheden van datacollectie over hulp bij kindermishandeling en seksueel geweld. Te vinden via https://jeugdmonitor-prod.cbs.nl/sites/default/files/2020-06/200512%20Mogelijkheden%20seksueel%20misbruik%20uitvragen.pdf

[iii] Coppens, Kregten & Schneijderberg (2015). Lesgeven aan getraumatiseerde kinderen. Amsterdam: SWP.

[iv] Horeweg, A. (2018). De traumasensitieve school. Tielt: Lannoocampus.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!