Welke kenmerken van de leeromgeving en welke aanpakken in een associate degree-opleiding bevorderen studiesucces van studenten afkomstig uit het mbo?

Geplaatst op 1 juli 2020

Pilots van associate degree-opleidingen lijken er op te wijzen dat de samenwerking tussen mbo- en hbo-docenten hen meer zicht geeft op elkaars opleidingen. Dat zou hen bewegen tot aanpassingen in het programma en de aanpak van de opleidingen, om zo een goede pedagogisch-didactische leeromgeving te bieden. De kenmerken van de opleidingen lijken belangrijker voor het studiesucces van studenten dan de locatie van de opleiding.

Mbo’ers die doorstromen naar het hbo vallen relatief vaak uit. Zowel studentkenmerken als verschillen tussen mbo en hbo spelen hierbij een rol. Interventies van mbo en hbo zoals proefstuderen, voorlichting, studieloopbaanbegeleiding en mentoring zorgen voor een betere doorstroom naar het hbo en voor minder uitval.

Tussen mbo en hbo-bachelor

Ook associate degree-opleidingen (ad-opleidingen) kunnen bijdragen aan succesvolle mbo-hbo-loopbanen. Het gaat om tweejarige hbo-opleidingen op niveau 5, vooral bedoeld voor mbo’ers die een korte hbo-opleiding willen volgen. De opleidingen sluiten aan op een vraag uit de arbeidsmarkt naar werknemers met een opleidingsniveau tussen mbo-niveau 4 en een hbo-bachelor. Ook kunnen studenten na een ad-opleiding doorstromen naar een hbo-bacheloropleiding. Overigens bestaat de instroom in ad-opleidingen ook uit afstromers uit het hbo en uit havisten.

Hogescholen kunnen in een ad-opleiding samenwerken met het mbo. Zo kan een opleidingsteam ontstaan uit zowel mbo- als hbo-docenten. Ook medewerkers uit de desbetreffende arbeidsmarktsector kunnen bij opleidingen betrokken zijn, bijvoorbeeld in een beroepenveldcommissie of als werkbegeleider. Deze manier van samenwerking moet bijdragen aan het studiesucces van studenten. Dat houdt in het behalen van een ad-diploma, bij voorkeur zonder vertraging, en doorstroom naar werk (op niveau 5) of naar een hbo-bacheloropleiding.

Bekendheid bij mbo- en hbo-docenten over elkaars opleidingen

Pilots met ad-opleidingen zorgen voor bekendheid bij mbo- en hbo-docenten over elkaars opleidingen, zodat ze het programma aanpassen. Het gaat dan om doorlopende leerlijnen en praktijkgerichtheid. De didactische aanpak ondergaat eveneens verschuivingen, bijvoorbeeld van docent naar coach. Dergelijke aanpassingen dragen bij aan een helder profiel van de opleiding en lijken belangrijker voor het studiesucces te zijn dan de locatie van de opleiding. Een mbo- of een hbo-omgeving maakt weinig uit. Mede door het stoppen van een deel van de pilots valt daar echter niet met zekerheid iets over te zeggen.

Doorstroom

Vanwege het schaarse onderzoek ontbreekt ook zicht op curriculumkenmerken in relatie tot studiesucces. Aanknopingspunten blijven nu beperkt tot die uit meer algemene doorstroomstudies. Succesvolle doorstroom van studenten is gebaat bij een door het hele opleidingsteam gedragen missie en visie. Het hebben van hoge verwachtingen van studenten, met passende begeleiding en mentoring, is eveneens van belang. Dit geldt ook voor extra aandacht voor de start van studenten in het hbo. Andere kenmerken die werken zijn groepsbinding en aandacht voor academische vaardigheden en informatieverwerking in het curriculum.

Uitgebreide beantwoording

Opgesteld door: Niek van den Berg en Maurice de Greef (kennismakelaars Kennisrotonde)

Vraagsteller: onderwijskundige

Vraag

Welke kenmerken van de leeromgeving en van de (pedagogisch-didactische) aanpak van extended teams in een Associate Degree opleiding dragen bij aan het studiesucces van studenten afkomstig uit het mbo?

Kort antwoord

Pilots met samenwerking tussen mbo en hbo in Ad-opleidingen suggereren dat het contact tussen mbo- en hbo-docenten hen meer zicht geeft op elkaars opleidingen en hen aanzet tot aanpassingen in het programma en de aanpak van de Ad-opleidingen om een goede pedagogisch-didactische leeromgeving te bieden. De kenmerken van de opleidingen op dit vlak lijken belangrijker voor het studiesucces van studenten dan de locatie van de opleiding. Nader en actueel onderzoek hiernaar ontbreekt echter. Algemene doorstroomstudies bieden wel aanknopingspunten die in het verlengde liggen van de Ad-pilotervaringen.

Toelichting antwoord

Uit onderzoek naar de doorstroom van mbo naar hbo weten we dat mbo’ers relatief vaak uitvallen in het hbo. Zowel studentkenmerken als verschillen tussen mbo en hbo spelen hierbij een rol (SCP, 2016; Elffers, 2018). Interventies van mbo en hbo zoals proefstuderen, voorlichting, studieloopbaanbegeleiding en mentoring dragen zowel bij aan de doorstroom naar het hbo als aan het voorkomen van uitval (Kennisrotonde, 2016; Sneyers & Witte, 2016).

Ook associate degree (Ad) opleidingen – tweejarige hbo-opleidingen op niveau 5 – kunnen bijdragen aan succesvolle mbo-hbo-loopbanen. Ad-opleidingen zijn vooral bedoeld voor mbo’ers die (direct na hun opleiding of na werkervaring) een korte hbo-opleiding willen volgen (voltijd, deeltijd of duaal). De opleidingen sluiten aan op een vraag uit de arbeidsmarkt naar werknemers met een opleidingsniveau tussen mbo-niveau 4 en een hbo-bachelor. Ook kunnen studenten na een Ad-opleiding doorstromen naar een hbo-bachelor-opleiding. Overigens bestaat de instroom in Ad-opleidingen niet alleen uit afgestudeerden uit het mbo, maar ook uit afstromers uit het hbo en uit havisten.

Ad-opleidingen bieden studenten met een mbo 4 diploma dus in aanzet een relatief laagdrempelige toegang tot het hbo, in sectoren met een expliciete vraag uit de arbeidsmarkt. Hogescholen kunnen (onder de Wet Associate Degree die per 1 januari 2018 in werking is getreden en het convenant van Vereniging Hogescholen en MBO Raad (2018)) in een Ad-opleiding samenwerken met het mbo, waardoor een opleidingsteam uit zowel mbo- als hbo-docenten kan bestaan. Ook medewerkers uit de desbetreffende arbeidsmarktsector kunnen bij opleidingen betrokken zijn, bijvoorbeeld in een beroepenveldcommissie of als werkbegeleider.

Welke leeromgeving en aanpak van een dergelijk ‘extended team’ draagt nu optimaal bij aan het studiesucces van studenten? Onder studiesucces verstaan we het behalen van een Ad-diploma, bij voorkeur zonder vertraging, en doorstroom naar werk (op niveau 5) of naar een hbo-bachelor-opleiding. Pilots met de eerder al beoogde samenwerking tussen mbo en hbo in Ad-opleidingen geven aanwijzingen dat bekendheid bij docenten over elkaars opleidingen aanzetten geeft tot aanpassingen in het programma (denk aan doorlopende leerlijnen, praktijkgerichtheid) en de didactische aanpak (onder meer docent als coach) van de Ad-opleidingen.

Dergelijke aanpassingen dragen bij aan een helder profiel van de opleiding en lijken belangrijker voor het studiesucces te zijn dan de locatie van de opleiding (in mbo- of hbo-omgeving). Mede door het stoppen van een deel van de pilots valt daar niet met zekerheid iets over te zeggen (Mulder, Westerhuis & Imandt, 2016).

Afgezien van het monitoronderzoek bij genoemde eerdere pilots is onderzoek in de context van Ad-opleidingen uitermate schaars. Zicht op curriculumkenmerken in relatie tot studiesucces ontbreekt daardoor. Aanknopingspunten blijven daardoor beperkt tot die uit meer algemene doorstroomstudies, die onder meer de volgende condities voor succesvolle doorstroom benoemen (Commissie Studiesucces, 2019; Elffers, 2018; Hebdon, 2015; In ’t Veld, 2016; Mulder & Baay, 2015; Sneyers & Witte, 2016):

een in het opleidingsteam gedragen en afgestemde missie en visie, als basis voor het bijbehorend curriculum en toetsplan,
het hebben van hoge verwachtingen van studenten, met passende begeleiding en mentoring,
extra aandacht voor de start van studenten in het hbo (bijv. met peercoaching),
werken aan groepsbinding en
aandacht voor academische vaardigheden en informatieverwerking in het curriculum.