Een groepsplan maken: zet eens een andere bril op
Geplaatst op 14 december 2017
Leraren vinden het nogal eens overbodig om op te schrijven wat ze gaan doen: “Ik heb het toch allemaal allang in mijn hoofd?” Het maken van groepsplannen en groepsoverzichten is over het algemeen geen favoriete bezigheid. Leraren schrijven soms vooral zaken op omdat het móet.
Ik sprak eens een leraar die zei dat haar groepsplan zo uitgebreid was dat het onmogelijk uit te voeren viel. Op de vraag wie het groepsplan had gemaakt, antwoordde ze: “Ik.” Maar is dat niet een beetje vreemd, dat je voor jezelf een groepsplan maakt dat je niet kunt uitvoeren? “Ja, eigenlijk wel, maar volgens mij hebben we dit zo afgesproken bij ons op school.”
Het is natuurlijk nooit de bedoeling geweest dat handelingsgericht werken uitmondt in een onwerkbare papierwinkel. Een groepsoverzicht helpt je om kinderen goed in beeld te hebben; een groepsplan is een globale voorbereiding van de lessen voor een langere periode. Als het goed is, helpt dit plan je bij het maken van keuzes. Wat je op papier zet, is niet bedoeld als verantwoording naar anderen (de schoolleiding, de inspectie), maar als handig hulpmiddel voor jezelf. Hoe kan het dan dat leraren groepsplannen vaak niet als functioneel ervaren?
Leerlijnen
Veel groepsplannen worden gemaakt op basis van de didactische leerlijnen van de SLO. De stukjes van een leerlijn komen in lesmethodes terug in een blok voor een bepaalde periode. Dat is handig en overzichtelijk en daarbij is goed oefenmateriaal te maken.
Wanneer je door de bril van de leerstof naar je werk kijkt, lijkt het maken van een groepsplan veel werk waar je weinig aan hebt. Als je een groepsplan maakt op basis van de leerlijnen, krijg je het idee dat je alleen maar overschrijft wat al in de methode staat. Dat is natuurlijk weinig zinvol. Bij zo’n groepsplan is al helder wat er dient te gebeuren: de doelen uit de methode moeten worden bereikt en de activiteiten moeten worden uitgevoerd. Het is jouw taak als leraar om leerlingen daar zo goed mogelijk doorheen te helpen. Hooguit is het groepsplan dan een ingedikt overzicht van wat ook in de methode staat. Zo’n groepsplan, dat weinig toevoegt, gaat vooral over het lesgeven.
Cyclisch
Maar de situatie is anders als je door de bril van je leerlingen naar je werk kijkt. Het leren van kinderen verloopt namelijk niet mooi in stapjes, zoals de vakdidactiek voorschrijft. Kinderen leren veel meer cyclisch. Ze breiden hun kennis over een onderwerp steeds verder uit, er komt steeds iets bij en ze construeren steeds nieuwe betekenissen als ze aan het leren zijn. Zo verbreedt en verdiept hun kennis.
Voor leerlingen is het dus interessant om te weten:
- Wat ben ik aan het leren?
- Wat weet ik al en wat kan ik al?
- Wat moet ik er nog bij leren?
- Wat is de volgende stap die ik ga zetten?
- Wat ga ik samen met de juf doen en wat mag ik zelf - alleen of samen - doen?
- Hoe weet ik of ik het al goed genoeg begrijp?
Als je er zo naar kijkt, gaat een groepsplan vooral over het leren van leerlingen. Dan is het dus belangrijk dat je weet hoe de leerlingen er voorstaan, wat hen helpt in het leren, wat lastig voor hen is en wat ze van jou nodig hebben om lekker te kunnen leren.
Doelen
Als je je werk als leraar vooral ziet als ‘werken met het ontwikkelingspotentieel van kinderen’, kom je eerder bij de vraag wat elke leerling nodig heeft om de doelen (die je samen hebt vastgesteld) te realiseren. De doelen kun je vaak prima uit de methode halen; het gaat dan niet om concrete lesdoelen, maar om wat leerlingen aan het eind van een bepaalde periode weten en kunnen. Heel belangrijk hierbij is dat deze doelen verwoord zijn in de taal van de kinderen. Zo wordt het groepsplan een middel om met leerlingen en ouders te communiceren over leerprocessen.
Door met leerlingen te delen wat ze erbij gaan leren en hoe er gewerkt zal worden om de doelen te bereiken, kun je leerlingen betrekken bij het definitief maken van het groepsplan. Soms maken leerlingen andere keuzes dan jij. Het is belangrijk om dat serieus te nemen. Je wilt tenslotte dat elk kind in toenemende mate eigenaar wordt van zijn eigen leerproces.
Denkproces
Het uiteindelijke groepsplan kan er op verschillende manieren uitzien. Kies voor een vorm die voor jou en je collega’s goed werkbaar is. Via internet zijn tal van formats beschikbaar, die je op maat kunt maken voor je eigen situatie.
Zet vooral geen overbodige zaken in je groepsplan. Een goed groepsplan geeft het door jou gevolgde denkproces weer. Tijdens het denkproces overweeg je welke werkvormen en activiteiten je gaat inzetten voor de hele groep, maar ook voor individuele leerlingen of voor een groepje leerlingen.
Je denkproces leidt tot een beredeneerd aanbod voor alle leerlingen uit je groep, waarmee je de grootste kans hebt dat ieder kind goede vorderingen maakt in zijn leren. In het groepsplan staat dus uiteindelijk:
- Wat voor leerlingen interessant is om te weten over wat ze gaan leren;
- Wat jij gaat doen om dat voor elkaar te krijgen. Hoe je ervoor zorgt dat alle leerlingen hun doelen halen, rekening houdend met hun onderwijsbehoeften;
- Hoe je de kinderen hierbij betrekt;
- Hoe je met elkaar communiceert en een vinger aan de pols houdt of het leren succesvol verloopt.
Evaluatie
In wezen is het maken van je groepsplan het voorbereiden van je lessen voor een langere periode. Je benut het groepsplan vervolgens bij je specifieke voorbereiding per week. Het groepsplan helpt ook bij de evaluatie na een periode. Je bespreekt dan met de kinderen: wat waren we van plan? Hoe hebben we het aangepakt? Hoe is het verlopen? Wat kunnen we hiervan leren voor de volgende periode? Het groepsplan helpt je dus om verantwoord les te geven.
Probeer daarbij de omvang van de ‘papierwinkel’ te beperken. Zorg dat documenten werkbaar blijven voor jezelf. Of het goed gaat met een kind zit uiteindelijk niet in spullen en papieren, maar in mensen en manieren.
Dit artikel is een bewerking van een paragraaf uit het boek Minder onderwijzen, meer leren – Handelingsgericht werken 2.0 van Nico van der Meer.
Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!
Gerelateerd
