De begeleiding van hoogbegaafde kinderen

Arja Kerpel

Redactielid wij-leren.nl l Projectleider bij Wij-spelen.nl

 

  Geplaatst op 1 juni 2014

  >> Begeleiding hoogbegaafden direct bestellen.

Het opvoeden van hoogbegaafden is niet altijd makkelijk. In het boek De begeleiding van hoogbegaafde kinderen van James T. Webb e.a. staan diverse suggesties voor de opvoeding van hoogbegaafde kinderen. Na de bespreking van de kenmerken van hoogbegaafdheid komen verschillende aspecten van de opvoeding aan de orde, zoals communiceren en motiveren.

Kenmerken van hoogbegaafden

De meest voorkomende kenmerken:

  • Sterke verbale begaafdheid.
  • Ongebruikelijk goed geheugen.
  • Intense nieuwsgierigheid.
  • Brede interesse.
  • Interesse in experimenteren.
  • Sterke fantasie en creativiteit.
  • Opmerkelijk gevoel voor humor.
  • Redenen en achtergronden willen begrijpen.
  • Ongeduld jegens zichzelf en anderen.
  • Langere spanningsboog.
  • Complex denken.
  • Bezorgdheid over sociale of politieke problemen en onrecht.
  • Sensitiviteit.
  • Intensiteit. Motto: ‘Alles wat interessant genoeg is om te doen, is het waard om er tot het uiterste voor te gaan.’
  • Dagdromen.

In dit hoofdstuk komt ook de erfelijkheidsfactor van hoogbegaafdheid aan de orde. Een interessante vraag: Zijn intellectuele vermogens erfelijk? Ja, voor circa 50 tot 60%. Daarnaast speelt ook de omgeving een belangrijke rol.

In een cognitief en emotioneel stimulerende omgeving kan bij jonge kinderen tot 8 jaar het IQ toenemen met 10 tot 20 punten, of zelfs nog meer.

Communicatie: de sleutel tot relaties

Enkele do’s en don’ts bij het communiceren

  • Vermijd het om altijd de baas te willen zijn en probeer niet de controle te houden door te commanderen.
  • Generaliseer niet, bijv. dat het kind altijd aan zichzelf denkt.
  • Vermijd sarcastische kritiek.
  • Luister actief. Onderbreek niet als het kind vertelt, maar stel achteraf verhelderingsvragen.
  • Luister reflectief, parafraseer in andere woorden.
  • Weiger geen dingen zonder uitleg.
  • Ontken de emoties van het kind niet en wees uzelf bewust van uw eigen emoties.
  • Gebruik ik-boodschappen.
  • Maak onderscheid tussen het gedrag en de persoon.
  • Zorg dat de lichaamstaal niet in strijd is met de boodschap.

Motivatie, enthousiasme en onderpresteren

Ironisch genoeg is juist de school vaak de plaats waar kinderen leren om onder te presteren. Oorzaken van onderpresteren en geringe motivatie kunnen zijn:

  • De leerling wil niet uit de toon vallen.
  • De taak lijkt niet interessant, relevant of belangrijk genoeg.
  • Het kan aandacht of macht opleveren.
  • De leerling vindt het moeilijk om aan hoge verwachtingen te voldoen of het is bang dat hogere prestaties tot meer druk leiden.
  • De leerling wil geen risico’s nemen.
  • De leerling heeft geen goede studiegewoontes of vaardigheden om te plannen.
  • Het kind heeft een concentratieprobleem, leermoeilijkheid of handicap.
  • Het kind heeft problemen of voelt zich onbegrepen.

Zes principes voor het bevorderen van motivatie

Aan de hand van deze zes principes kunnen kinderen in de goede richting geholpen worden:

  • Creëer een motiverend klimaat.
  • Vermijd een machtsstrijd, want die kan een motiverend klimaat totaal vernietigen.
  • Ontwikkel een positieve relatie, want dit is waarschijnlijk het meest krachtige middel.
  • Daag uit, maar vergeet niet om steun te geven. Voorzie in stimulansen, interessante leerervaringen en uitdagingen.
  • Help geschikte doelen en deelplannen te kiezen.
  • Bouw verder op gemaakte successen.

Grenzen stellen en het aanleren van zelfdiscipline

Zelfdiscipline ontwikkelen kost tijd. Maar het is wél belangrijk. Zelfdiscipline is nodig om groepsdruk te kunnen weerstaan en om te kunnen presteren. Enkele tips:

  • Prijs het gedrag, niet het kind. Focus op inzet, niet alleen op het resultaat.
  • Wees tegelijk sensitief en specifiek. De waardering moet kloppend zijn.
  • Gebruik de sandwichtechniek. Dat wil zeggen: als kritiek ingebed is tussen twee complimenten, is het doorgaans gemakkelijker te accepteren.

Intensiteit, perfectionisme en stress

Hoogbegaafden hebben vaak hoge idealen. In combinatie met sterke betrokkenheid en intensiteit kan dit uitmonden in perfectionisme. Perfectionisme kan een positieve kracht zijn om een doel te bereiken, maar als het leidt tot fanatiek najagen van onrealistisch hoge doelen en intense stress, dan is dat niet gezond. Een aanzienlijk deel van de hoogbegaafden heeft zoveel last van perfectionisme dat het hen in problemen brengt. Het is belangrijk dat een perfectionist een goede houding ontwikkelt tegenover perfectionisme. Dat kan door zichzelf drie vragen te stellen:

  • Is het goed genoeg zoals het is?
  • Is het op de lange termijn echt belangrijk?
  • Wat is het ergste dat kan gebeuren als ik het hierbij laat?

Als deze vragen beantwoordt zijn, staan de dingen meestal in het juiste perspectief.

Idealisme, teleurstelling en depressie

Idealisme in combinatie met een asynchrone ontwikkeling leidt vaak tot onrealistische verwachtingen, die niet waargemaakt kunnen worden. Dat zorgt voor een teleurstelling, die kan leiden tot cynisme en depressie.

De omgang met leeftijdgenoten en vrienden

Hoofbegaafden kunnen het moeilijk vinden om contact te maken en te onderhouden. Enkele tips die je dan kunt geven:

  • Accepteer dat anderen anders denken en anders handelen dan je zelf zou doen.
  • Geef anderen complimenten om te tonen dat je hun kwaliteiten ziet.
  • Wees sportief, ongeacht of je wint of verliest.
  • Vermijdt het om op te scheppen.

Individualiteit en morele ontwikkeling

Als tradities botsen met persoonlijke overtuigingen en wensen, signaleren hoogbegaafden dit al snel. Ze zullen er waarschijnlijk vragen bij stellen: Waarom…? Het kan soms lastig zijn om hiermee om te gaan, maar het helpt wel om hun persoonlijke identiteit te ontwikkelen.

Tot slot

In het boek komen verder de volgende hoofdstukken aan de orde:

  • Uitdagingen van het moderne ouderschap
  • Kinderen met een dubbele last. De auteurs hebben hier een ander boek over geschreven: Misdiagnose van hoogbegaafden.
  • Signalering van hoogbegaafdheid op school.
  • Op zoek naar passend onderwijs.
  • Op zoek naar passende hulp.

Het boek De begeleiding van hoogbegaafde kinderen is een bewerking van het in de Verenigde Staten bekroonde boek Guiding the Gifted Child. Het is wereldwijd het meest gelezen en hoogst gewaardeerde boek over de opvoeding van hoogbegaafde kinderen. Het boek is geschreven vanuit het wetenschappelijk gebaseerde inzicht dat het emotionele welbevinden het meest bepalend is voor de levensloop en het levensgeluk van hoogbegaafde kinderen.

Bestellen

N.a.v. James T. Webb e.a., De begeleiding van hoogbegaafde kinderen, 352 blz, Van Gorcum Assen 2013, ISBN 9789023251262, €39,95. Het boek is te bestellen via

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Bestellen

Het boek Begeleiding hoogbegaafden is te bestellen via:

Gerelateerd

Congres
Grip op stress bij jongeren
Grip op stress bij jongeren
Herkennen, begrijpen en aanpakken van stress bij leerlingen
Medilex Onderwijs 
Webinar
Intrinsieke motivatie en spel: de echte motor onder leren?
Intrinsieke motivatie en spel: de echte motor onder leren?
Gratis webinar met Rob Martens
Wij-leren.nl Academie 
Gedragsproblemen
Indicaties van gedragsproblemen en werkhoudingproblemen.
Machiel Karels
Misverstanden hoogbegaafdheid
Zeven misverstanden rond hoogbegaafdheid.
Arja Kerpel
Plusklas of inclusie onderwijs
Hoe lang blijft de plusklas nog bestaan?.
Martine Blonk - Meulenkamp
Lapbook maken
Lapbook maken - Een creatieve verrijkingsopdracht.
Arja Kerpel
Hoogbegaafdheid
Hoogbegaafdheid - kenmerken - gedrag - tips aanpak
Arja Kerpel
Onderpresteren
Onderpresteren: kenmerken - oorzaken - gevolgen - aanpak
Arja Kerpel
Rekenen hoogbegaafde leerlingen
Altijd de beste in rekenen. Tot nu.
Martine Blonk - Meulenkamp
Hoogbegaafdheid en plannen
Leer hoogbegaafde kinderen zelf te sturen!
Martine Blonk - Meulenkamp
Doorgaande lijn voor hoogbegaafden
Hoogbegaafde leerlingen: het hele team in beweging
Martine Blonk - Meulenkamp
Hoogbegaafdheid normaliseren
Hoogbegaafdheid normaliseren
Lisanne van Nijnatten
Leerhonger bij hoogbegaafden
Honger...! naar leren
Martine Blonk - Meulenkamp
Hoogbegaafd zonder voorsprong
Hoogbegaafd zonder didactische voorsprong?
Lisanne van Nijnatten
Filosoferen met hoogbegaafde kinderen
Filosoferen met hoogbegaafde kinderen
Lisanne van Nijnatten
Hogere orde denken
Hogere orde denkopdrachten - een must voor hoogbegaafde kinderen
Lisanne van Nijnatten
Vakspecifiek verrijken
Uitdagend differentiëren in de les - vakspecifiek verrijken
René Leverink
Leerstof hoogbegaafden
Leerstof hoogbegaafden: moeilijk moet!
Eleonoor van Gerven
Onderpresteerders
Onderpresteerders
Eleonoor van Gerven
Slimme kleuters
Slimme kleuters
Eleonoor van Gerven
Hoogbegaafdheid leerkrachtcompetenties
Zeven domeinen van leerkrachtcompetenties
Eleonoor van Gerven
Leren denken
Leren denken als basis voor succes op school
Dolf Janson
Visies op begaafdheid
Het verschil mag er wezen - Twee visies over begaafdheid
Eleonoor van Gerven
hoogbegaafd overgang po vo
(Hoog)begaafde leerlingen en de overgang van PO naar VO
Martine Blonk - Meulenkamp
Onderwijskwaliteit hoogbegaafde leerlingen
Onderwijskwaliteit, ook voor (hoog)begaafde leerlingen
Ton Mooij
Hindernissen persoonlijkheid hoogbegaafde kinderen deel 1
Interne hindernissen in de persoonlijkheidsontwikkeling van hoogbegaafde kinderen en jongeren (1)
Carl D'hondt
Hindernissen persoonlijkheid hoogbegaafde kinderen deel 1
Interne hindernissen in de persoonlijkheidsontwikkeling van hoogbegaafde kinderen en jongeren (1)
Carl D'hondt
Hindernissen persoonlijkheid hoogbegaafde kinderen deel 2
Interne hindernissen in de persoonlijkheidsontwikkeling van hoogbegaafde kinderen en jongeren (2)
Carl D'hondt
Hindernissen persoonlijkheid hoogbegaafde kinderen deel 1
Interne hindernissen in de persoonlijkheidsontwikkeling van hoogbegaafde kinderen en jongeren (1)
Carl D'hondt
Hindernissen persoonlijkheid hoogbegaafde kinderen deel 2
Interne hindernissen in de persoonlijkheidsontwikkeling van hoogbegaafde kinderen en jongeren (2)
Carl D'hondt
Hindernissen persoonlijkheid hoogbegaafde kinderen deel 2
Interne hindernissen in de persoonlijkheidsontwikkeling van hoogbegaafde kinderen en jongeren (2)
Carl D'hondt
Hindernissen persoonlijkheid hoogbegaafde kinderen deel 2
Interne hindernissen in de persoonlijkheidsontwikkeling van hoogbegaafde kinderen en jongeren (2)
Carl D'hondt
Hindernissen leerprocessen hoogbegaafde leerlingen deel 1
Interne hindernissen in de leerprocessen van hoogbegaafde leerlingen (1)
Carl D'hondt
Hindernissen leerprocessen hoogbegaafde leerlingen deel 2
Interne hindernissen in de leerprocessen van hoogbegaafde leerlingen (2)
Carl D'hondt
Hindernissen leerprocessen hoogbegaafde leerlingen deel 1
Interne hindernissen in de leerprocessen van hoogbegaafde leerlingen (1)
Carl D'hondt
Succesvol begeleiden van hoogbegaafden
Succesvol begeleiden van hoogbegaafde kinderen en jongeren
Arja Kerpel
De Gids
De Gids - Over begaafdheid in het basisonderwijs
Arja Kerpel
Begaafde onderpresteerders
Het begeleiden van begaafde onderpresteerders
Arja Kerpel
Passend onderwijs voor begaafden
Passend onderwijs voor begaafde leerlingen
Arja Kerpel
Beleid hoogbegaafdheid
Slim beleid - Beleid rond hoogbegaafdheid
Arja Kerpel
Onderpresteren
Onderpresteren op de basisschool
Arja Kerpel
Gevoelig hoogbegaafd
Gevoelig hoogbegaafd - hoogsensitiviteit bij hoogbegaafden
Arja Kerpel
Kei in hoogbegaafdheid
Kei in hoogbegaafdheid - Hét praktijkboek voor de leerkracht
Arja Kerpel
Kei in hoogbegaafdheid
Kei in hoogbegaafdheid - Hét praktijkboek voor de leerkracht
Arja Kerpel
Leven met intensiteit
Leven met intensiteit - De gevoeligheid van begaafden
Arja Kerpel
Onderwijs aan zeer makkelijk lerenden of hoogbegaafden
Onderwijs aan zeer makkelijk lerenden of hoogbegaafden
Marleen Legemaat
Hoe dan?! Pakkend onderwijs voor begaafde leerlingen
Hoe dan?! Pakkend onderwijs voor begaafde leerlingen
Marleen Legemaat
Hoogbegaafd of ontwikkelingsvoorsprong
Hoogbegaafd of ontwikkelingsvoorsprong
Marleen Legemaat
Huiswerkbegeleiding
Huiswerkscholen zijn géén oplossing voor onderpresteren
Lisanne van Nijnatten


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

Zelfregulatie in een video van één minuut uitgelegd
Zelfregulatie in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Motivatie in een video van één minuut uitgelegd
Motivatie in een video van één minuut uitgelegd
redactie
IQ test in een video van één minuut uitgelegd
IQ test in een video van één minuut uitgelegd
redactie
[extra-breed-algemeen-kolom2]



iq-test
motivatie
ontwikkelingsvoorsprong
perfectionisme
plusklas

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest