In hoeverre kunnen tieners in gepersonaliseerde leersituaties zelfgestuurd leergedrag laten zien?

Gepersonaliseerd leren kent verschillende varianten waarbij de mate van zelfsturing varieert. Soms ligt de sturing volledig bij de leerlingen, terwijl in andere gevallen de docent een grotere rol speelt. Of leerlingen in staat zijn tot zelfsturing hangt onder andere af van hun kennis, ervaring en leeftijd. Vooral bij tieners is volledig zelfstandig leergedrag vaak nog niet haalbaar, omdat de benodigde hersenfuncties nog in ontwikkeling zijn.

Zelfregulatie Leren

Zelfregulatie is essentieel voor succesvol leren en kan worden ontwikkeld door middel van directe instructie, passende feedback, inspiratie en uitdagingen, en door geleidelijk de sturing aan leerlingen over te dragen. De motiverende rol van de docent is hierbij cruciaal.

In situaties waar leerlingen het leerproces zelf sturen, gebruiken ze verschillende leerstrategieën:

1. Cognitieve strategieën zoals lezen, herhalen en verbanden leggen.
2. Metacognitieve strategieën zoals oriënteren, plannen, proces bewaken, bijsturen en evalueren.
3. Motivationele strategieën zoals zelfmotivatie, concentratie, inspanning en waardering.

Leerlingen die deze strategieën goed beheersen, behalen betere resultaten en hebben een hogere leermotivatie.

Motivatie in Gepersonaliseerd Leren

Onderzoek toont aan dat gepersonaliseerd leren met meer zelfregulerend leren en ICT-gebruik leidt tot betere leerresultaten. Hiervoor is het echter noodzakelijk dat leerlingen over de juiste metacognitieve en regulerende vaardigheden beschikken en deze effectief kunnen inzetten. Volgens de zelfdeterminatietheorie van Deci en Ryan raken leerlingen gemotiveerder als ze autonomie ervaren, het gevoel hebben competent te zijn, en goede relaties onderhouden met hun omgeving. Deze theorie benadrukt dat volledige zelfsturing niet altijd de beste optie is voor motivatie en leren.

Het Tienerbrein

Het tienerbrein is nog volop in ontwikkeling, vooral in de gebieden die verantwoordelijk zijn voor optimaal leergedrag. Cognitieve vaardigheden en executieve functies, die cruciaal zijn voor het reguleren van emoties en gedrag, ontwikkelen zich als laatste. Deze functies zijn nodig voor effectief leerprocesmanagement.

Bevorderen van Zelfregulatie

Verschillende factoren bevorderen effectief zelfgestuurd leren:

1. Expliciete instructie van cognitieve en metacognitieve strategieën geïntegreerd in het curriculum.
2. Geleidelijke overgang van externe naar interne regulatie.
3. Stimuleren van hardop denken en gesprekken over metacognitie.
4. Een emotioneel ondersteunende omgeving die aanmoediging en veiligheid biedt.

Deze factoren zijn ook essentieel voor het ontwerpen van gepersonaliseerde leeromgevingen, waarbij een geleidelijke overgang van externe naar interne sturing plaatsvindt.

Praktische Toepassing en Resultaten

In gepersonaliseerde leersituaties nemen leerlingen hun leerproces zelf in handen. De mate waarin ze dit succesvol kunnen doen, hangt sterk af van hun ontwikkelingsniveau. Terwijl sommige leerlingen goed in staat zijn om zelfgestuurd te leren, hebben anderen nog veel begeleiding nodig. Daarom is een balans tussen docentgestuurde en leerlinggestuurde leeractiviteiten belangrijk.

Het Brein en Zelfgestuurd Leren

Tijdens de adolescentie rijpen de hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor leergedrag. Deze rijping gaat gepaard met het groeien en snoeien van hersencellen en het versterken van verbindingen tussen hersengebieden. Hierdoor worden hersenfuncties efficiënter, maar dit proces is pas na het twintigste levensjaar voltooid. In de tienerjaren zijn de hersenen dus nog volop 'under construction', wat betekent dat leerlingen in deze periode nog niet volledig zelfstandig kunnen leren.

Conclusie

Of tieners zelfgestuurd leergedrag kunnen laten zien in gepersonaliseerde leersituaties, hangt af van hun kennis, ervaring en hersenontwikkeling. Voor veel tieners is volledig zelfstandig leergedrag nog niet haalbaar. Leraren en andere volwassenen spelen een cruciale rol in het stimuleren en faciliteren van deze vaardigheden. Zelfregulatie kan worden aangeleerd door directe instructie, gepaste feedback en een geleidelijke overdracht van de sturing aan de leerlingen. De motiverende rol van de docent is hierbij vaak essentieel.

Gepersonaliseerd leren kan motiverend werken en de leerprestaties verbeteren, mits leerlingen de nodige vaardigheden beheersen en op het juiste moment kunnen inzetten. Het is belangrijk om een balans te vinden tussen externe sturing door de docent en zelfsturing door de leerlingen om zo de ontwikkeling van zelfregulerende vaardigheden optimaal te ondersteunen.