Invloed van digitaal mediagebruik door kinderen op taakgerichtheid, luisterhouding, concentratie en verantwoording voor het eigen leerproces

Geplaatst op 11 juli 2024

Het gebruik van digitale media door kinderen heeft in de afgelopen decennia een exponentiële groei doorgemaakt. Tablets, smartphones, laptops, en digitale televisie zijn nu alledaagse bronnen van vermaak en educatie voor jonge kinderen. Echter, de impact van dit veelvuldige en vroegtijdige mediagebruik op belangrijke aspecten zoals taakgerichtheid, luisterhouding, concentratie en verantwoording voor het eigen leerproces is een punt van zorg geworden onder ouders, opvoeders en onderzoekers.

Digitale Media en Executieve Functies

Executieve functies spelen een cruciale rol in het sturen en controleren van gedrag, waaronder aandacht, werkgeheugen en emotieregulatie. Deze functies zijn essentieel voor effectief leren en academische prestaties bij kinderen. Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat overmatig gebruik van digitale media, vooral in een niet-interactieve vorm, negatieve gevolgen kan hebben voor deze executieve functies (Huber et al., 2018).

Het niet-interactieve karakter van veel mediagebruik kan schadelijk zijn voor de hersenontwikkeling van kinderen, wat vervolgens de ontwikkeling van executieve functies belemmert. Passief kijken naar schermen draagt bij aan verminderde aandacht en concentratie, en kan zelfs leiden tot slaapproblemen en verhoogde angstgevoelens (Nikken, 2013).

Onderzoek naar Mediagebruik en Gedragsproblemen

Studies tonen aan dat er een verband bestaat tussen verhoogde schermtijd en aandachtsproblemen bij jonge kinderen (Tamana et al., 2019). Een meta-analyse van 45 empirische studies bevestigt dit verband, hoewel de exacte richting van de causale relatie nog niet volledig is vastgesteld (Nikkelen et al., 2014). Het kan zowel zijn dat overmatig mediagebruik leidt tot aandachtsproblemen, als andersom.

Causaal Verband en Ontwikkelingsachterstand

Recent onderzoek heeft een causaal verband aangetoond tussen schermtijd en ontwikkelingsachterstand bij jonge kinderen. Madigan et al. (2019) rapporteerden dat meer schermtijd tijdens de peuterjaren leidt tot lagere scores op algemene ontwikkelingsindicatoren in latere jaren. Dit benadrukt de potentiële langetermijneffecten van vroeg en veelvuldig mediagebruik op de ontwikkeling van kinderen.

Rol van Interactief Mediagebruik

Niet alle vormen van mediagebruik hebben echter negatieve effecten. Interactief gebruik van digitale media, zoals educatieve apps die actieve participatie van kinderen vereisen, kan juist positieve effecten hebben op executieve functies. Kinderen kunnen bijvoorbeeld beter beloningen uitstellen na het gebruik van educatieve apps in vergelijking met passief entertainment op een scherm (Huber et al., 2018).

Interactiviteit lijkt daarom een sleutelfactor te zijn in het minimaliseren van de negatieve gevolgen van mediagebruik. Het actief betrekken van kinderen bij digitale inhoud bevordert niet alleen hun cognitieve ontwikkeling, maar versterkt ook hun vermogen om taken aan te pakken en verantwoordelijkheid te nemen voor hun leerproces.

Educatieve Interventies en Richtlijnen

De Amerikaanse Academie van Kindergeneeskunde (AAP) benadrukt al sinds 2001 het belang van beperkt en vooral interactief mediagebruik voor jonge kinderen. Het advies is om schermtijd te beperken en de tijd te maximaliseren die besteed wordt aan interactieve activiteiten die de hersenontwikkeling bevorderen (American Academy of Pediatrics, 2001).

Conclusie

Het veelvuldig en vroegtijdig gebruik van digitale media door kinderen kan significante effecten hebben op hun executieve functies, taakgerichtheid, luisterhouding, concentratie en verantwoording voor het eigen leerproces. Hoewel niet alle vormen van mediagebruik schadelijk zijn, blijkt uit onderzoek dat interactieve digitale media de negatieve effecten kunnen tegengaan. Het is daarom cruciaal dat ouders, opvoeders en beleidsmakers bewust zijn van de manier waarop digitale media worden gebruikt en dat er richtlijnen worden gevolgd om de ontwikkeling van kinderen te ondersteunen en te beschermen in een steeds digitaler wordende wereld.

Geraadpleegde bronnen 

• American Academy of Pediatrics (2001), Committee on Public Education. American Academy of Pediatrics: children, adolescents, and television. Pediatrics, 107(2), 423–426. https://pediatrics.aappublications.org/content/pediatrics/107/2/423.full.pdf
• American College of Pediatricians (2016). The Impact of Media Use and Screen Time on Children, Adolescents, and Families. https://www.acpeds.org/the-college-speaks/position-statements/parenting-issues/the-impact-of-media-use-and-screen-time-on-children-adolescents-and-families
• Beyens, I., Valkenburg, P.M. & Taylor Piotrowski, J. (2018). Screen media use and ADHD-related behaviors: Four decades of research, Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America (PNAS), October 2, 2018 115 (40) 9875-9881 https://doi.org/10.1073/pnas.1611611114
• Ferguson, C.J. (2011). The influence of television and video game use on attention and school problems: A multivariate analysis with other risk factors controlled. Journal of Psychiatric Research, 45(6), 808-13. http://christopherjferguson.com/Video%20Games%20and%20Attention.pdf
• Graauw, L. de (2015). Compulsief gebruik van sociale media en schoolprestaties van jongeren: de rol van concentratieproblemen en hyperactiviteit. Masterthesis Jeugdstudies. Utrecht: Faculteit Sociale Wetenschappen.
• Huber, B., Yeates, M., Meyer, D., Fleckhammer, L. & Kaufman, J. (2018). The effects of screen media content on young children's executive functioning. Journal of experimental child psychology, 170, 72-85. https://www.researchgate.net/publication/323226101-The-effects-of-screen-media-content-on-young-children's-executive-functioning
• Madigan S., Browne D., Racine N., Mori C., Tough S. (2019). Association Between Screen Time and Children’s Performance on a Developmental Screening Test. JAMA Pediatrics. Published online January 28, 2019. https://doi.org/10.1001/jamapediatrics.2018.5056
• Nikken, P. (2013). Mediarisico’s voor kinderen. Een verkenning. Utrecht: NJi.
• Nikkelen, S.W., Valkenburg, P.M., Huizinga, M. & Bushman, B.J. (2014). Media use and ADHD-related behaviors in children and adolescents: A meta-analysis. Developmental Psychology, 50(9), 2228–41. https://www.researchgate.net/publication/263708644-Media-Use-and-ADHD-Related-Behaviors-in-Children-and-Adolescents-A-Meta-Analysis
• Poon K. (2018). Hot and Cool Executive Functions in Adolescence: Development and Contributions to Important Developmental Outcomes. Journal of Experimental Child Psychology,173, 187-204. https://doi.org/10.1016/j.jecp.2018.04.002
• Stavropoulos, V., Alexandraki, K. & Motti-Stefanidi, F. (2013). Recognizing internet addiction: Prevalence and relationship to academic achievement in adolescents enrolled in urban and rural Greek high schools. Journal of Adolescence (36), 565-576. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2013.03.008
• Swanson, S. (2016). Media Use in School-Aged Children and Adolescents. Pediatrics, 138. https://pediatrics.aappublications.org/content/138/5/e20162592 10.1542/peds.2016-2592
• Tamana, S.K., Ezeugwu, V., Chikuma, J., Lefebvre, D.L., Azad, M.B., Moraes, T.J., Subbarao, P., Becker, A.B., Turvey, S.E., Sears, M.R., Dick, B.D., Carson, V., Rasmussen, C., CHILD study Investigators, Pei, J., Mandhane, P.J. (2019). Screen-time is associated with inattention problems in preschoolers: Results from the CHILD birth cohort study. PLoS One (14),4. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0213995
• Twenge, J.M. & Campbell, W.K. (2018). Associations between screen time and lower psychological well-being among children and adolescents: Evidence from a population-based study. Preventive Medicine Reports, 12, 271-283.. https://doi.org/10.1016/j.pmedr.2018.10.003
• Vandewater, E. A., Bickham, D. S., & Lee, J. H. (2006). Time well spent? Relating television use to children's free-time activities. Pediatrics, 117(2). https://pediatrics.aappublications.org/content/117/2/e181