Een kleuter is geen schoolkind

Geplaatst op 26 november 2018

Aan alle pabostudenten: de pabo's in relatie tot de psychologische ontwikkeling van het kind

Dit is een bericht van de Werk- en Steungroep Kleuteronderwijs (WSK)

Beste pabostudent,

In april 2012 werd door een kleine groep de Werk- en Steungroep Kleuteronderwijs (WSK) opgericht omdat we ons grote zorgen maakten over de verschoolsing van het kleuteronderwijs en het gebrek aan kennis en aandacht voor het jonge kind bij de meeste pabo’s, waardoor een hele generatie leerkrachten onvoldoende is opgeleid.(1) Wij waren unaniem in ons standpunt: Een kleuter is een kleuter en geen schoolkind. Onderwijs aan kleuters is significant anders dan het onderwijs aan kinderen vanaf groep 3.

Twee punten verwerkelijkt

Inmiddels telt de WSK meer dan 3050 leden, hebben we meer dan 11.000 volgers op Twitter en Facebook en staan er drie van onze wensen (2) vermeld in het regeerakkoord, waarvan er inmiddels twee verwerkelijkt zijn. (3)

In 2020 zou het zittenblijfpercentage namelijk maximaal 1,5% per school mogen zijn, maar sedert 18 juni 2018 vallen de groepen 1 en 2 daar gelukkig buiten. Een kind dat nog niet schoolrijp is hoeft (om dat percentage te halen) niet geforceerd door naar groep 3, maar mag zich weer in zijn eigen tempo ontwikkelen tot het toe is aan de overstap naar groep 3. (4)
Vóór november 2013 waren tests zoals Cito-toetsen verplicht voor de groepen 1 en 2; in november 2013 heeft de Tweede Kamer al besloten dat ze facultatief werden, maar op 6 juli 2018 heeft de regering alle tests die een kleuter als schoolkind benaderen, in de groepen 1 en 2 verboden. (5)

Met deze twee punten zul jij na je afstuderen ook te maken krijgen, zelfs wanneer je niet in een kleutergroep lesgeeft.
Met het derde punt in het regeerakkoord heb je nú al te maken want dat gaat over de pabo’s.

De pabo’s en de psychologische ontwikkeling van het kind

De actieve psychologische en neurologische ontwikkeling van het jonge kind is intrinsiek en vindt dus plaats van binnenuit. Wetenschappelijk onderzoek levert daarvan het bewijs en kleuterleerkrachten ervaren dit dan ook dagelijks.
Onderwijs dat aansluit bij deze neurologische en psychologische ontwikkeling vraagt van de leerkracht kennis van deze ontwikkeling, zorgvuldige observatie en weten welke middelen je wanneer en hoe kunt inzetten. Kennis en vaardigheden die na het vormen van de basisschool in 1985 en het sluiten van de specifieke opleiding voor kleuterleerkrachten langzaam zijn verminderd en soms zelfs helemaal zijn verdwenen, ook uit het lesaanbod op de pabo’s.
Een van de grootste knelpunten van de huidige opleiding is, dat de meeste pabo’s de kleuter geen aparte plaats geven, waardoor:

De kleuter in didactisch opzicht hetzelfde krijgt aangeboden als het jonge schoolkind, maar dan met een vereenvoudigde inhoud (6) Daar zit een ontkenning of het negeren van de psychologische ontwikkeling van het kind achter. Men spreekt wel van ontwikkeling, maar daarmee bedoelt men helaas niet een actieve psychologische ontwikkeling van binnenuit, die je als leerkracht op school zou dienen te begeleiden, maar een betrekkelijk passief ontwikkeld worden van buitenaf, waarbij voordoen/imiteren, voorzeggen/nazeggen en instructie/herhalen belangrijke interventies zouden zijn.
De onderwijsdoelstellingen en -eisen voor kleuters van bovenaf steeds zwaarder zijn gaan wegen.
Met datgene wat leerlingen in groep 8 moeten weten, alvast begonnen moet worden in de eerste groepen van de basisschool, waardoor kinderen van vier jaar al te maken krijgen met letters en cijfers en allerlei andere verplichte lesjes, waar ze qua ontwikkeling nog niet aan toe zijn, maar die hen wél worden opgedrongen.
Aankomende kleuterleerkrachten in praktisch opzicht door hun stagebegeleiders, die leerkracht zijn van groep 1-2, worden opgeleid en niet, zoals het geval zou moeten zijn, door hun pabodocenten.

De WSK wil dat die neurologische en psychologische ontwikkeling van binnenuit weer aan alle pabo’s wordt onderwezen en dat alle studenten er ook in de praktijk, tijdens stages en door het zelf uitvoeren van opdrachten en proeven, grondig kennis mee maken. De WSK heeft daar in april 2015 een document over aangenomen: ‘Minimale competenties voor de beginnende kleuterleerkracht’ waarin wordt beschreven over welke minimale kennis en vaardigheden een stagiaire of leerkracht die met kleuters werkt, zou moeten beschikken.(7)

Differentiatie ‘Jong Kind’ – ‘Ouder Kind’ aan de pabo’s

De Tweede Kamer (ook de meerderheid van de oppositie) wil dat alle pabo’s weer recht doen aan de actieve psychologische ontwikkeling van binnenuit. (8) De regering gaat daartoe twee afstudeerrichtingen aan de pabo's in het leven roepen (9):

Specialisatie ‘Jong Kind’; waarmee een afgestudeerde bevoegd is om les te geven aan het jonge kind;
Specialisatie ‘Ouder Kind’; waarmee een afgestudeerde bevoegd is om les te geven aan het oudere kind.

Voor wat de invulling betreft, is de WSK vóór (onder meer) de volgende vier punten:

Een ‘jong kind’-specialist mag lesgeven in de groepen 1-3 en een ‘ouder kind’-specialist in de groepen 3-8. Wij zijn dus voor een overlap (wat mooi aansluit bij een duobaan in groep 3 als de ene leerkracht de ene specialist is en de andere de andere).
Iedere student krijgt in het eerste jaar dezelfde stof aangeboden. Het hoofdvak is de psychologische ontwikkeling tussen geboorte en 12, 13 jaar.
De twee specialisaties, ‘Jong Kind’ en ‘Ouder Kind’, duren elk 3 jaar.
Voor afgestudeerden die ook de andere bevoegdheid willen behalen, komt er een bijscholing van 1 tot 1,5 jaar, die ruimhartig wordt gefaciliteerd en vergoed.

Regionale bijeenkomsten voor pabostudenten

Voor de differentiatie ‘Jong Kind’ – ‘Ouder Kind’ is een wetswijziging nodig. Daarom gaat de uitvoering van dit punt ongeveer twee jaar duren. Dat geeft ons tijd voor het volgende.
De WSK wil graag met zoveel mogelijk pabostudenten en onlangs afgestudeerden in contact komen, om onze doelstelling toe te lichten en informatie te verstrekken over goed kleuteronderwijs. We kunnen door het hele land regionale bijeenkomsten, gastlessen, spreekuren, workshops of anderszins verzorgen.
Omgekeerd kunnen jullie je gedachtes en wensen met ons en met elkaar delen.
Ben je geïnteresseerd, heb je vragen, wil je contact, dan kun je je melden bij een van de contactpersonen, graag met je naam, je e-mailadres, je woonplaats, je telefoonnummer en, als je wilt, je pabo. Onze contactpersonen zijn: Elly Dienske ellydienske@wsk-kleuteronderwijs.nl en Esther Meima esthermeima@wsk-kleuteronderwijs.nl.

Geef je in ieder geval op als lid van de WSK www.wsk-kleuteronderwijs.nl (gratis) en kijk op onze website, waar je onder andere artikelen kunt vinden over spel, goed voorbereidend leesonderwijs, rekenen met kleuters, KLOSkennis bijvoorbeeld over bouwen, knippen, schilderen, tekenen en werken met kosteloos materiaal.
We zien je reactie met belangstelling tegemoet.

Met vriendelijke groeten,

De kerngroep van de WSK
(https://www.wsk-kleuteronderwijs.nl/kerngroep/)