Autisme in de klas

Marleen Legemaat

Redactielid bij Kennisplatform Wij-leren.nl

Geplaatst op 2 mei 2018

>> autisme in de klas - tips voor leerkracht en leerling direct bestellen.

Wat betekent het om een leerling met autisme in de klas te hebben? Hoe ga je daarmee om? In het boekje ‘Autisme in de klas’ staat een duidelijk overzicht hoe autisme zich uit met daarbij veel tips in de vorm van steekkaarten hoe leerkrachten hierop in kunnen spelen.

Het boek is verdeeld in vier hoofdstukken. Hoofdstuk 4 bevat 17 steekkaarten met tips en beslaat meer dan de helft van het boekje.
In een voorwoord geven de auteurs aan wie ze zijn – beiden universitair geschoold én moeder van een zoon met autisme - en hoe hun houding ten opzichte van autisme is: zij pleiten niet voor rigide structuren maar voor duidelijkheid. Verder geven zij aan dat het belangrijk is autisme positief te benaderen en niet alleen vanuit de problemen en symptomen.

1. Wat is autisme en hoe uit het zich in de klas?

De diagnose Autismespectrumstoornis (ASS) wordt gesteld bij personen die moeilijkheden hebben met sociale interactie en communicatie, en een beperkte verbeelding hebben.
Tijdens de les reageer je op het zichtbare gedrag van leerlingen. Maar vooral bij leerlingen met autisme is het belangrijk steeds op zoek te gaan naar de onderliggende oorzaak van het gedrag. Bijvoorbeeld: wáárom weigert een leerling plotseling iets?

Mensen met autisme hebben een tekort aan theory of mind: de mogelijkheid om gevoelens en bedoelingen bij andere mensen te herkennen en bij zichzelf. Daardoor komen zij soms weinig empathisch over. Ook in hun executieve functies schieten zij vaak tekort: het plannen en organiseren van werk is moeilijk voor hen.

Een gebrekkige centrale coherentie zorgt er verder voor dat ze focussen op details en de context verliezen. Een term hiervoor is contextblindheid. Hierdoor lijkt het gedrag onaangepast.
Iemand met autisme verwerkt sensorische informatie anders. Daardoor kan hij over- of ongevoelig zijn voor zintuiglijke prikkels.
Het basisstressniveau ligt bij leerlingen met autisme hoger dan bij leerlingen zonder autisme. Zij bereiken eerder het moment dat ze de controle over de situatie verliezen. Ook sluimert hun verhoogde gevoeligheid langer na dan bij anderen.

2. Hoe ga ik om met autisme in de klas?

Het is belangrijk dat leerlingen met autisme de kans krijgen om te leren omgaan met onverwachte en stressvolle situaties. Daarom is het aanleren van vaardigheden dus minstens zo belangrijk als het aanpassen van de omgeving. Ook is het belangrijk dat leerlingen zich niet verliezen in stappenplannen. In dit hoofdstuk staan tips om duidelijkheid te geven over zaken als: lesrooster, dag- of lesplanning, leerinhoud, instructies, opdrachten en examens, huiswerk, groepswerk, presentaties, praktijklessen, stage-en werkplekleren en uitstappen (excursies).

De leerkracht zorgt steeds voor een concrete mondelinge communicatie. Hij spreekt niet te snel en maakt korte zinnen zonder uitweidingen. Hij vermijdt figuurlijk en dubbelzinnig taalgebruik.

3. Wat verandert er nu voor mij?

Bij impulsief gedrag – zoals roepen, weigeren- is het belangrijk eerst op zoek te gaan naar de oorzaak van dit gedrag en niet gelijk te reageren. Door snelle, onverwachte reacties kan het gedrag escaleren. De leerling moet juist zijn basisrust zien terug te vinden.
In dit hoofdstuk staat een schema waaruit blijkt dat alle tips van dit boekje te herleiden zijn tot basis-didactische principes die elke leerkracht al kent.

4. Steekkaarten

Zeventien onderwerpen komen in steekkaarten aan de orde. Deze steekkaarten kun je ook downloaden met de code voorin het boek, zodat je hem voor de leerling bij de hand hebt. De steekkaarten gaan over onderwerpen als: weekstudieplan, hulp vragen, huiswerk maken, een presentatie plannen en stage. Er zijn verschillende formulieren/overzichten die samen met leerlingen ingevuld kunnen worden.

We dagen leerkrachten met dit boek uit om te leren denken in termen van kansen in plaats van te denken in termen van problemen.

Recensie

Het eerste hoofdstuk biedt een compacte en heldere beschrijving van ASS. De hoofdstukken twee, drie en vier zijn vooral praktisch en geven tips en overzichtskaarten. De schrijfsters zeggen het zelf (pag.37): eigenlijk zijn alle tips in dit boekje te herleiden tot de didactische principes die elke leerkracht kent. Wat dat betreft geeft dit boekje niet veel spectaculair nieuws. Wel biedt dit boekje handvaten om je onderwijs en dag (verder) te structuren en duidelijkheid te geven aan leerlingen met autisme.
Vlaamse woorden zoals uitstappen (excursies) of zwemgerief (zwemspullen) geven een eigen sfeer aan het boekje maar belemmeren een enkele keer de bruikbaarheid van steekkaarten voor niet-vlaamse autisten.

N.a.v. Sarah Awouters en Indra Beunckens, Autisme in de klas, Tips voor leerkracht én leerling, Acco Leuven / Den Haag, 2017, 83 pag.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!