Opvoedwijzer Asperger

Marleen Legemaat

Redactielid bij Kennisplatform Wij-leren.nl

Geplaatst op 24 augustus 2017

>> Opvoedwijzer Asperger direct bestellen.

Hoe moet je omgaan met een kind met Asperger? Hoe kun je deze kinderen beter begrijpen? In Opvoedwijzer Asperger geeft Richard Bromfield veel tips voor ouders en opvoeders van kinderen met Asperger. Daarbij focust hij vooral op het kind in plaats van op het label Asperger.

In de inleiding zet Bromfield zijn visie en doel uiteen. Zijn dertig jaar klinische ervaring met kinderen met Asperger heeft hem onder andere dit geleerd:

Ze zijn innerlijk veel rijker en ingewikkelder dan we denken en wat eerdere onderzoeken suggereerden.
Hun meer stereotiepe gedrag is geen betrouwbare aanwijzing voor wie ze zijn, hoe ze denken, voelen ervaren, weten enz.
Vaak zijn ze beter in relaties, hebben er meer interesse en begrip voor dan wordt aangenomen.
Hun neurologische verschillen zijn in het verleden vaak zodanig geïnterpreteerd dat deze kinderen veel ervaringen moesten ontberen die ze juist voor hun ontwikkeling extra nodig hebben en waarnaar ze hunkeren.

Hoeveel diagnostische en klinische waarde er ook aan wordt gehecht, met de term Asperger schiet je dramatisch tekort als je er een specifiek kind mee wilt omschrijven.

In dit boek wil Bromfield ouders en leerkrachten helpen om de psychologische behoeften van het kind met Asperger te zien en te vervullen. Daarvoor moet je begrijpen hoe het is om Asperger te hebben, met al zijn glorie en verwarring. Het gaat hem om een houding ten opzichte van het kind – naast de relevantie van allerlei andere hulpprogramma’s.

De last van het kind

Kinderen met Asperger komen ter wereld met een neurologisch brein waardoor ze minder goed met emoties, sociale ervaringen en bepaalde soorten communicatie kunnen omgaan. Het is duidelijk dat een kind dat moeite heeft met deze belangrijke gebieden het veel zwaarder zal hebben in dit leven. Om niet telkens afgewezen te worden of het gevoel te hebben te falen, onttrekken zij zich vaak aan sociale omgang en proberen in hun eigen, veilige omgeving te blijven: met een boek, achter de computer, of in een hut in het bos. Zo ontvluchten zij verwarrende, frustrerende, vernederende of beangstigende contacten.

Op die manier krimpt de wereld van het kind met Asperger. Toch zou die juist moeten groeien: ze zouden meer ervaringen moeten krijgen om te leren socialiseren, ervaringen die anderen wél krijgen met als gevolg dat ze daar steeds beter in worden.
Het kind met Asperger kampt ook vaak met leerproblemen, angsten, depressie, zintuigelijke overgevoeligheden enzovoort. Door hun neurologische aanleg zullen ze meer last hebben van akelige gebeurtenissen. Door minder zelfinzicht zijn ze minder bestand tegen stress.
Als ouder en opvoeder zie je de last van het kind en zou je graag willen helpen, maar je weet niet hoe.

Het perspectief van het kind

Psychiatrische handboeken als DSM hebben hun nuttigheid, maar om het kind waar je mee leeft te leren kennen is het vaststellen van afwijkingen niet voldoende. Om iets constructiefs voor het kind te doen, om het leven gemakkelijker te maken en zijn groei te stimuleren moeten we telkens weten: hoe voelt dit voor hem of haar?
Wij vinden zintuigelijke overlast – uren in een hete bus zitten, lang in een felle zon kijken, jeuk - lastig. Maar meestal ervaren we die last kortdurend en niet heel heftig. Voor kinderen met Asperger is dit vaak in honderdvoud van wat wij ervaren: zij worden in hun dagelijkse omgeving ‘belaagd’ met geluiden, licht, gevoelens en aanblikken.
Verder is er de eenzaamheid. We moeten af van het idee dat het kind dit zo wil. Uit nieuw onderzoek blijkt dat kinderen met Asperger veel vaker proberen vriendschap te sluiten dan werd aangenomen. Toch is hun leven doortrokken van frustraties, afwijzingen, mislukkingen en vernederingen op dit gebied.
Een ander probleemgebied voor kinderen met Asperger zijn gevoelens. Ze worden vaak overspoeld door gevoelens en missen de vaardigheid om zichzelf gerust te stellen. Vaak uit zich dat in tics en andere tekenen van overmatige lichaam spanning.
Het kind met Asperger begrijpen is niet: aardig zijn, medelijden hebben of je schuldig voelen. Maar: een rijke mengeling van cognitief, emotioneel en ervaringsgericht inzicht.

De omgang met het kind

In de volgende hoofdstukken van het boek worden verschillende thema’s behandeld, zoals: veiligheid, zintuiglijke overlast, angst, communicatie, intellect, vriendschap, creativiteit en meisjes en Asperger. In elk hoofdstuk vinden we praktische tips om het kind te observeren, bemoedigen en nabij te komen. Hier een kleine selectie daaruit:

Neem afstand van het idee dat er slechte en goede kinderen zijn. Denk evenmin in termen van gebrekkige of zieke kinderen. Denk: dit is mijn kind en zij kan me haar manier van denken, voelen, spelen, communiceren enzovoort laten zien.
Vat dingen niet persoonlijk op. Een kind met Asperger kan anderen frustreren, ook haar leerkrachten. Probeer de manier waarop ze zich bij jou gedraagt niet te zien als een beoordeling van jou als leerkracht of als mens.
Wees altijd alert op dingen die het kind bedreigen, van streek maken of irriteren. Als het kind zich veiliger gaat voelen bij prikkels (fysiek, psychologisch, emotioneel, sociaal of de omgeving) is dat bevorderlijk voor zijn welbevinden.
Vergeet het dilemma van het kind niet. Door de neurologische tekortkomingen die bij Asperger horen, kan het voor het kind lastig zijn om haar innerlijk te tonen, om door de ander te worden gehoord en begrepen. Misschien weet ze zelf niet wat ze voelt of hoe ze reageert, waardoor ze in haar gedachten of bewustzijn niet iets concreets heeft om hardop te uiten tegen iemand anders. Omdat de communicatie met anderen zo ongemakkelijk en verkeerd kan verlopen, heeft het kind de neiging zich af te zonderen en op zichzelf te zijn.
Leer het kind voor zichzelf op te komen. Doordat je let op wat het kind zintuiglijk ervaart en erop reageert, laat je zien dat je het kind serieus neemt. Door jouw zorgzaamheid kan het kind leren dat het zijn recht en plicht is om anderen te laten weten wat hij voelt en nodig heeft.
Eer het kind, aanschouw het met groot respect. Respecteer de neurologische realiteit van het kind, het feit dat het Asperger heeft, wat van invloed is op zijn zenuwstelsel en in dit geval zijn zintuigen (oren, ogen neus, tong en huid) en hoe zijn hersenen alle input verwerkt.
Train het kind. Je kunt het kind langzaam meer prikkels laten ervaren dan waarvan ze ooit nog geen decibel kon verdragen. Je kunt de muziek opzetten waar jij van houdt, of hij raakt eraan gewend om handschoenen te dragen in de winter. Belangrijk is dat het kind het gevoel heeft dat je het echt begrijpt en het je kan schelen.
Waardeer eerlijkheid en wees oprecht. Als er éen eigenschap is die kinderen met Asperger bezitten, is het wel eerlijkheid.

Dat het kind met Asperger hunkert naar begrip – zij het in een vorm en op een manier die het zelf wil en verdraagt – heb ik steeds opnieuw leren aanvaarden als basiswaarheid.

Recensie

Deze Opvoedwijzer Asperger past helemaal in de trend om niet het label (Asperger in dit geval) maar het kind zelf weer centraal te stellen. Het boek is zowel gericht op ouders als op professionals.
Met veel begrip en empathie voor het kind met Asperger (en voor hun ouders, opvoeders!) heeft Bromfield deze gids geschreven. De tips, inzichten en voorbeelden getuigen van zijn jarenlange ervaring met deze kinderen. Hoewel Bromfield de problematiek die Asperger vaak meebrengt absoluut niet bagatelliseert – eenzaamheid, angsten, overprikkeldheid – is het boekje heel positief getoonzet. Veel tips uit het boekje zijn gericht op de houding die je hebt ten opzichte van het kind en op het leren begrijpen ervan. Deze opvoedwijzer kan bijzonder bemoedigen in de worsteling om nabij te komen bij kinderen met Asperger en hen te leren kennen en erkennen.

Bestellen:

N.a.v. Richard Bromfield, Opvoedwijzer Asperger, Een gids voor ouders en professionals om kinderen op het autisme spectrum beter te begrijpen, 2011, Hogrefe Uitgevers, Amsterdam, 158 pag. ISBN 9789079729500, € 19,95

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!