Effectief leesonderwijs voor basisschoolleerlingen met lees- en gedragsproblemen

Geplaatst op 16 november 2023

Inleiding

In het speciaal basisonderwijs (sbo) worden leraren vaak geconfronteerd met leerlingen die aanzienlijke lees- en gedragsproblemen hebben. Deze combinatie maakt het bijzonder uitdagend om effectieve onderwijsstrategieën te ontwikkelen. Dit artikel onderzoekt welke methoden het meest effectief zijn om deze leerlingen te ondersteunen en hun leesvaardigheden te verbeteren.

De uitdagingen van leesmoeilijkheden

Problemen bij technisch lezen Veel leerlingen in het sbo hebben moeite met technisch lezen, vooral bij de overgang van groep 3 naar groep 4. Deze problemen blijven vaak bestaan en worden soms erger naarmate de complexiteit van de teksten toeneemt. Sommige leerlingen blijven traag of spellend lezen, wat hun vermogen om complexere teksten te begrijpen beperkt. Dit kan worden aangezien voor een technisch probleem, terwijl het vaak een gebrek aan tekstbegrip is.

Begripsproblemen Naast technisch lezen, kampen veel leerlingen met het begrijpen van langere en grammaticaal complexere zinnen. Dit kan leiden tot een verminderde motivatie om te lezen, omdat de focus te veel ligt op de technische aspecten in plaats van op het begrijpen van de inhoud.

Intensieve ondersteuning en gepersonaliseerde aanpak

Kleine groepsinstructie Onderzoek heeft aangetoond dat intensieve ondersteuning in kleine groepen een effectieve methode is om leesvaardigheden te verbeteren. In deze setting kan een getrainde begeleider het groepsproces nauwkeurig volgen en leerlingen stimuleren om actief deel te nemen aan discussies over de tekstinhoud. Dit bevordert niet alleen het leesbegrip, maar ook de leesmotivatie.

Rolwisselend leren (reciprocal teaching) Een bewezen methode binnen het leesonderwijs is 'reciprocal teaching', waarbij leerlingen in kleine groepen teksten lezen en bespreken onder begeleiding van een leerkracht. Deze methode moedigt leerlingen aan om zelf vragen te stellen, samenvattingen te geven en voorspellingen te doen over de tekst. Door de actieve rol van de leerlingen wordt hun begrip van de tekst aanzienlijk verbeterd.

Elementen van effectief leesonderwijs

Leessnelheid en woordkennis Het is cruciaal om zowel de leessnelheid als de woordkennis van leerlingen te ontwikkelen. Dit kan worden bereikt door systematische oefening en herhaling. Het is belangrijk om hierbij ook aandacht te besteden aan de motivatie van de leerlingen, door leesmateriaal te kiezen dat aansluit bij hun interesses.

Tekstbegrip en leesstrategieën Leerlingen moeten worden getraind in verschillende leesstrategieën, zoals het voorspellen van tekstinhoud op basis van titels en kopjes, en het samenvatten van gelezen stukken in hun eigen woorden. Deze strategieën helpen leerlingen om actief met de tekst aan de slag te gaan en hun begrip te verdiepen.

Motivatie bevorderen Leesmotivatie is een belangrijke factor voor succes in het leesonderwijs. Het is daarom essentieel om leesactiviteiten te kiezen die aansluiten bij de interesses van de leerlingen en om successen te vieren. Dit kan door variatie in het leesmateriaal aan te brengen en door positieve feedback te geven op de inspanningen van de leerlingen.

Het belang van een holistische aanpak

Integratie van leesonderwijs in verschillende vakken Effectief leesonderwijs moet geïntegreerd worden in verschillende vakken zoals geschiedenis, aardrijkskunde en wetenschap. Door leerlingen te laten lezen over onderwerpen die ze ook in andere lessen tegenkomen, wordt hun begrip verdiept en wordt de relevantie van lezen benadrukt.

Gebruik van technologie Technologische hulpmiddelen kunnen een waardevolle toevoeging zijn aan het leesonderwijs. Digitale leesprogramma's en apps kunnen gepersonaliseerde oefeningen bieden die zijn afgestemd op het niveau en de behoeften van elke leerling. Dit helpt om het leerproces te individualiseren en kan de motivatie verhogen.

Conclusie

Het effectief ondersteunen van sbo-leerlingen met lees- en gedragsproblemen vraagt om een intensieve en gepersonaliseerde aanpak. Door gebruik te maken van methoden zoals kleine groepsinstructie en rolwisselend leren, en door een holistische benadering te hanteren waarin leesvaardigheden in verschillende vakken worden geïntegreerd, kunnen deze leerlingen significant verbeteren in hun leesvaardigheid en motivatie. Het is van cruciaal belang om een balans te vinden tussen technische leesvaardigheden en tekstbegrip, en om voortdurend aandacht te besteden aan de motivatie en interesses van de leerlingen.

Referenties

Allor, J.H., Mathes, P.G., Roberts, P.G., Cheatham, J.P., & Al Otaiba, S. (2014). Is Scientifically Based Reading Instruction Effective for Students With Below-Average IQs? Exceptional Children, 80(3), 287-306.
Denton, C.A., Wexler, J., Vaughn, S., & Bryan, D. (2008). Intervention Provided to Linguistically Diverse Middle School Students with Severe Reading Difficulties. Learning Disabilities Research & Practice, 23(2), 79-89.
Gately, S.E. (2008). Facilitating Reading Comprehension for Students on the Autism Spectrum. Teaching Exceptional Children, 40(3), 40-45.
Gelderen, A. van (1998). Leesgroepjes in de Basisschool; ervaringen van een ‘leesmoeder’. Moer(1), 10-22.
Graham, L., Bellert, A., Thomas, J., & Pegg, J. (2007). QuickSmart: A Basic Academic Skills Intervention for Middle School Students with Learning Difficulties. Journal of Learning Disabilities, 40(5), 410-419.
Lederer, J.M. (2000). Reciprocal Teaching of Social Studies in Inclusive Elementary Classrooms. Journal of Learning Disabilities, 33(1), 91-106.
Mastropieri, M.A., Scruggs, T., Mohler, L., Beranek, M., Spencer, V., Boon, R.T., & Talbott, E. (2001). Can Middle School Students with Serious Reading Difficulties Help Each Other and Learn Anything? Learning Disabilities Research & Practice, 16(1), 18-27.
Okkinga, M. (2018). Teaching Reading Strategies in Classrooms, does it work? Academisch Proefschrift, Universiteit Twente.
Palincsar, A.S., & Brown, A.L. (1984). Reciprocal Teaching of Comprehension Monitoring and Comprehension Fostering Activities. Cognition & Instruction, 1(2), 117-175.
Read, D.K., & Vaughn, S. (2012). Comprehension Instruction for Students with Reading Disabilities in Grades 4 Through 12, Learning Disabilities, A Contemporary Journal, 10(1), 17-33.
Ritchey, K.D., Silverman, R.D., Montanaro, E.A., Speece, D.L., & Schatschneider, C. (2012). Effects of a Tier 2 Supplemental Reading Intervention for At-Risk Fourth-Grade Students. Exceptional Children, 78(3), 318-334.
Wanzek, J., & Kent, S.C. (2012). Reading Interventions for Students With Learning Disabilities in the Upper Elementary Grades. Learning Disabilities: A Contemporary Journal, 10(1), 5-16.
Wilder, A.A., & Williams, J.P. (2001). Students with Severe Learning Disabilities can Learn Higher Order Comprehension Skills. Journal of Educational Psychology, 93(2), 268-278.