Helpt klappen in lettergrepen om foneembewustzijn bij jonge kinderen te ontwikkelen?

Geplaatst op 9 februari 2016

Samenvatting

Naar het stimuleren van foneembewustzijn, een specifieke fase van het fonologisch bewustzijn waarbij kinderen in staat zijn lettergrepige woorden in afzonderlijke klanken op te delen, is uitvoerig onderzoek gedaan. Daaruit blijkt dat auditieve analyse en auditieve synthese essentiële voorwaarden zijn voor het leren lezen. Klappen in lettergrepen helpt daar niet bij.

Lettergrepen klappen wordt veelvuldig toegepast in de groepen 1 en 2 van de basisschool. Er is zeer veel onderzoek beschikbaar en in reviews samengevat waarin is aangetoond dat dit niet helpt om foneembewustzijn bij kinderen te ontwikkelen. De meest omvangrijke review die beschikbaar is, is de review van het National Reading Panel die in opdracht van het Ministerie van Onderwijs van de VS alle evidentie rond leesinterventies bijeen heeft gebracht.

Klappen van lettergrepen ligt ver van ontwikkeling foneembewustzijn

Heel kort samengevat komen de bevindingen in deze review op het volgende neer. In de kleutergroepen is een van de centrale vaardigheden het ontwikkelen van foneembewustzijn. Het klappen van lettergrepen (onder andere) ligt ver af van het ontwikkelen van foneembewustzijn. Daarom is het niet effectief en leidt het zelfs af van de te ontwikkelen vaardigheid.

Opdelen van woorden in fonemen en samenvoegen van fonemen tot woorden

Het volgende (vertaalde) citaat vat het nog eens kort samen: “Het kunnen opdelen van woorden in fonemen en fonemen kunnen samenvoegen tot woorden zijn de essentiële vaardigheden die van belang zijn voor het leren lezen (National Reading Panel, 2000; O’Connor, Jenkins,& Slocum, 1995). De instructie dient gericht te zijn op die twee fundamentele vaardigheden en minder aandacht besteden aan andere fonologische activiteiten (b.v. rijmen, lettergrepen klappen, fonemen weglaten of substitueren, etc.)”.

Uitgebreide beantwoording

Opgesteld door: Thoni Houtveen en Anne Luc van der Vegt
Vraagsteller: orthopedagoog in het primair onderwijs

Vraag

Volgens recent onderzoek helpt klappen in lettergrepen niet om foneembewustzijn bij jonge kinderen te ontwikkelen (Ukrainetz, Nuspl, Wilkerson & Beddes, 2010). Bestaan er meer onderzoeken die dit bevestigen? Kan een Engelstalig onderzoek met een kleine onderzoeksgroep gegeneraliseerd worden naar de Nederlandse taal?

Kort antwoord

Naar het stimuleren van foneembewustzijn is uitvoerig onderzoek gedaan. Daaruit blijkt dat auditieve analyse en auditieve synthese essentiële voorwaarden zijn voor het leren lezen. Klappen in lettergrepen helpt daar niet bij.

Toelichting antwoord

Heel kort samengevat komen de bevindingen op het volgende neer: In de kleutergroepen is een van de centrale vaardigheden het ontwikkelen van foneembewustzijn. Het klappen van lettergrepen (onder andere) ligt ver af van het ontwikkelen van foneembewustzijn. Daarom is het niet effectief en leidt het zelfs af van de te ontwikkelen vaardigheid. Het volgende (vertaalde) citaat) vat het nog eens kort samen: “Het kunnen opdelen van woorden in fonemen en fonemen kunnen samenvoegen tot woorden zijn de essentiële vaardigheden die van belang zijn voor het leren lezen (National Reading Panel, 2000; O’Connor, Jenkins,& Slocum, 1995). De instructie dient gericht te zijn op die twee fundamentele vaardigheden en minder aandacht besteden aan andere fonologische activiteiten (b.v. rijmen, lettergrepen klappen, fonemen weglaten of substitueren, etc.)” (Coyne, Kame’enui & Simmons (2001, p.65)

Het genoemde onderzoek (Ukrainetz et al., 2010) is dus zeker niet het enige waaruit blijkt dat klappen in lettergrepen niet helpt bij het leren lezen. Er is een grote hoeveelheid kennis op dit punt beschikbaar, waarover al in 2000 een gezaghebbende meta-analyse is gepubliceerd. Deze analyse is gebaseerd op diverse internationale onderzoeken en generaliseerbaar naar de Nederlandse situatie.

Geraadpleegde bronnen

Coyne, M. D., Kame’enui, E. J., & Simmons, D. C. (2001). Prevention and intervention in beginning reading: Two complex systems. Learning Disabilities Research & Practice, 16(2), 62–73
National Reading Panel (2000). Teaching Children to Read: an evidence-based assessment of the scientific research literature on reading and its implications for reading instruction. Bethesda, MD: National Institute of Child Health and Human Development. https://www.nichd.nih.gov/publications/pubs/nrp/documents/report.pdf
O'Connor, R E.; Jenkins, J. R.; Slocum, A. (1995). Transfer among phonological tasks in kindergarten: Essential instructional content. Journal of Educational Psychology, Vol 87(2), 202-217.
Ukrainetz, T.A., Nuspl J.J., Wilkerson, K., Beddes. S.R. (2010). The effects of syllable instruction on phonemic awareness in preschoolers. Early Childhood Reseach Quartely, 26, pp. 50-60

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!