De impact van een doorgaande lijn van voor- naar vroegschool op de cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen
Geplaatst op 11 juli 2024
Inleiding
De overgang van de voorschool naar de basisschool markeert een cruciaal moment in de ontwikkeling van kinderen. Het vormt niet alleen een overgang naar een nieuwe onderwijsomgeving, maar heeft ook diepgaande implicaties voor hun cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling op de lange termijn. Een goed gecoördineerde doorgaande lijn tussen voor- en vroegscholen kan hierin een cruciale rol spelen door te zorgen voor een naadloze transitie en continuïteit in het leerproces van kinderen. Dit artikel onderzoekt hoe een dergelijke doorgaande lijn kan bijdragen aan de ontwikkeling van kinderen op deze gebieden.
Definitie en Belang van een Doorgaande Lijn
Een doorgaande lijn verwijst naar een procesmatige en inhoudelijke afstemming tussen voorzieningen bij de overgang van de voorschool naar de basisschool. Dit omvat niet alleen de overdracht van informatie en leerresultaten, maar ook de gezamenlijke planning van educatieve activiteiten en een continue monitoring van de ontwikkeling van kinderen. Het belang ervan ligt in het creëren van een samenhangend onderwijscontinuüm dat de overgang van kinderen vergemakkelijkt en hun ontwikkeling op diverse niveaus ondersteunt.
Factoren die een Rol Spelen bij de Overgang
Institutionele Afstemming
Een essentieel aspect van een doorgaande lijn is institutionele afstemming. Dit houdt in dat er minimale systeemscheiding is tussen voor- en vroegscholen, en dat er nauwe samenwerkingsverbanden bestaan tussen de verschillende onderwijsinstanties. Uit onderzoek blijkt dat een sterke institutionele afstemming kan bijdragen aan een soepele overgang en een consistente onderwijservaring voor kinderen (Dekker et al., 2016).
Sociale Voorbereiding
Kinderen profiteren ook van een goede sociale voorbereiding op de basisschool. Dit omvat niet alleen het leren kennen van de nieuwe omgeving en de verwachtingen die daarbij horen, maar ook het ontwikkelen van sociale vaardigheden die essentieel zijn voor hun interacties met leeftijdsgenoten en leerkrachten.
Curriculum Continuïteit
Een ander belangrijk aspect is de continuïteit in het curriculum tussen voor- en vroegscholen. Dit impliceert dat er overeenstemming is in de onderwerpen en thema's die behandeld worden, zodat kinderen niet alleen inhoudelijk voorbereid zijn op de nieuwe leerstof, maar zich ook vertrouwd voelen met de lesmethoden en -technieken die op de basisschool worden gebruikt.
Onderzoek naar de Effectiviteit van Doorgaande Lijnen
Empirisch Bewijs
Hoewel er veel wordt gesproken over de voordelen van een doorgaande lijn, blijkt uit empirisch onderzoek niet altijd een eenduidig verband met verbeterde leerprestaties en sociaal-emotioneel functioneren van kinderen (Veen et al., 2013). Dit komt mogelijk door verschillen in de implementatie van doorgaande lijnen en de diversiteit in leerlingpopulaties op verschillende scholen.
Rol van Samenwerking tussen Professionals
Een belangrijk aandachtspunt is de samenwerking tussen professionals van voorschoolse en vroegschoolse instellingen. Studies tonen aan dat een intensieve samenwerking tussen deze professionals kan leiden tot betere resultaten in de overgangsperiode, met name wanneer het gaat om het delen van informatie over de ontwikkeling van kinderen en het gezamenlijk plannen van activiteiten (Fabian & Dunlop, 2007).
Impact van Ouderbetrokkenheid
Ouderbetrokkenheid speelt ook een cruciale rol bij de doorgaande lijn. Het betrekken van ouders bij het onderwijsproces kan niet alleen de overgang van kinderen vergemakkelijken, maar ook hun algemene ontwikkeling ondersteunen door een brug te slaan tussen thuis- en schoolomgevingen (Giallo et al., 2010).
Aanbevelingen voor de Praktijk
Op basis van de beschikbare literatuur kunnen verschillende aanbevelingen worden gedaan om de effectiviteit van een doorgaande lijn te vergroten:
Versterken van Institutionele Samenwerking: Scholen en voorscholen moeten streven naar een nauwere samenwerking, inclusief gezamenlijke training van personeel en gezamenlijke planning van onderwijsactiviteiten.
Verbeteren van Sociale Voorbereiding: Het is belangrijk om kinderen goed voor te bereiden op de sociale aspecten van de basisschool, bijvoorbeeld door bezoeken aan de basisschool en het organiseren van gezamenlijke activiteiten.
Continuïteit in het Curriculum: Zorg ervoor dat er een naadloze overgang is in het curriculum, waarbij thema's en lesmethoden consistent zijn tussen voorschoolse en vroegschoolse educatie.
Intensiveren van Ouderbetrokkenheid: Betrek ouders actief bij de overgangsprocessen door hen te informeren over de verwachtingen op de basisschool en door samen activiteiten te organiseren die de betrokkenheid van ouders vergroten.
Conclusie
Hoewel de effectiviteit van een doorgaande lijn niet onomstotelijk is bewezen, wijst veel onderzoek op de potentie ervan om de overgang van voorschool naar basisschool te verbeteren en daarmee bij te dragen aan de cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen. Het optimaliseren van institutionele samenwerking, sociale voorbereiding, curriculumcontinuïteit en ouderbetrokkenheid zijn cruciale stappen om de doorgaande lijn effectiever te maken en de overgangsperiode voor kinderen zo soepel mogelijk te laten verlopen. Verdere studies zijn echter nodig om de specifieke mechanismen en omstandigheden te identificeren die leiden tot de beste resultaten voor de ontwikkeling van kinderen tijdens deze overgangsperiode.
Geraadpleegde bronnen
- Arndt, A.K., Rothe, A., Urban, M. & Werning, R. (2013). Supporting and stimulating the learning of socioeconomically disadvantaged children – perspectives of parents and educators in the transition from preschool to primary school. European Early Childhood Education Research Journal, 2013. Vol. 21, No. 1, 23–38.
http://dx.doi.org/10.1080/1350293X.2012.760336. 23-38 - Bronfenbrenner, U. (1979). The ecology of human development experiments by nature and design. Massachusetts USA: Harvard University Press.
- Bronfenbrenner, U., & Morris, P. (1998). The ecology of developmental processes. In: R.M. Lerner (Ed.). Theoretical models of human development. New York: Wiley, pp 993- 1028.
- Dekker, B., Paulussen-Hoogeboom, M.C., Weerd, M. de, Jepma, IJ, Kruiter, J., m.m.v. Beekhoven, S. (2016). Condities voor kwaliteit in kindvriendelijke overgang. Amsterdam/Utrecht: Regioplan/Sardes. In opdracht van het ministerie van SZW. https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2016/10/03/condities-voor- kwaliteit-in-kindvriendelijke-overgang
- Dunlop, A. (2003). Bridging Children’s Early Education Transitions through Teacher Collaboration. Glasgow: University of Strathclyde. https://strathprints.strath.ac.uk/3339/1/strathprints003339.pdf
- Fabian, H. en Dunlop, A-W. (2007). Outcomes of good practice in transition processes for children entering primary school. Working Paper 42. Bernard van Leer Foundation: The Hague, The Netherlands.
- Giallo, R., Treyvaud, K., Matthews, J. & Kienhuis, M. (2010). Making the transition to primary school: An evaluation of a transition program for parents. Australian Journal of Educational and Developmental Psychology, vol. 10, pp. 1-17.
- Fukkink, H., Hoogeveen, K. & Muller, P. (2016). Ouderbetrokkenheid bij de overdracht . De rol van ouders bij de overgang naar de basisschool. Utrecht: Sardes. In opdracht van het ministerie van SZW. https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2016/10/03/ouderbetrokkenheid- bij-de-overdracht-de-rol-van-ouders-bij-de-overgang-naar-de-basisschool
- Oberon (2015) Implementatie-onderzoek Startgroepen peuters Eindrapportage: verslag van de derde en laatste meting. Utrecht: Oberon. In opdracht van het ministerie van OCW. https://www.oberon.eu/data/upload/Portfolio/files/eindrapport-implementatie- onderzoekstartgroepen-dig-versie.pdf
- Sylva, K., Melhuish, E., Sammons, P., Siraj-Blatchford, I. & Taggart, B. (2008). Effective Pre-school and Primary Education 3-11. Project (EPPE 3-11). Research Report DCSF- RR061. University of Oxford, Birkbeck, University of London, University of Nottingham, Institute of Education, University of London, pp 99-102 http://www.dfes.gov.uk/research/data/uploadfiles/DCSF-RR019.pdf
- Veen, A., Veen, I. van der, Karssen, A.M., & Roeleveld, J. (2013). Deelname aan voor- en vroegschoolse educatie en de ontwikkeling van kinderen. Rapport 901, ISBN 90-6813- 962-4. Amsterdam: Kohnstamm Instituut. https://www.kohnstamminstituut.nl/assets/ki901.pdf
- Veen, A., Karssen, A.M., Daalen, M.M. van, Roeleveld, J., Triesscheijn, J.& Elshof, D. (2013). De aansluiting tussen voor- en vroegschoolse educatie en tussen vroegschoolse educatie en groep 3. Rapport 892. Amsterdam: Kohnstamm Instituut. https://www.kohnstamminstituut.nl/ki892.html
