Co-teaching door ambulante begeleiders in het speciaal onderwijs: Versterking van het handelingsrepertoire van leerkrachten in het basisonderwijs

Geplaatst op 19 juli 2024

Inleiding

Co-teaching is een krachtige strategie binnen het onderwijs waarbij twee of meer leraren gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor het onderwijs in een klas. Voor ambulante begeleiders in het speciaal onderwijs kan co-teaching een effectieve manier zijn om het handelingsrepertoire van leerkrachten in het basisonderwijs te versterken. Dit artikel verkent hoe ambulante begeleiders co-teaching kunnen inzetten om de professionaliteit van reguliere leerkrachten te vergroten en zo een positieve impact te hebben op het leren en welbevinden van leerlingen.

Wat is co-teaching?

Co-teaching verwijst naar een samenwerkingsvorm waarbij een reguliere leerkracht en een specialist (bijvoorbeeld een leerkracht uit het speciaal onderwijs) gezamenlijk het onderwijs verzorgen. Dit kan op verschillende manieren worden vormgegeven, zoals door gezamenlijke lesplanning, het gelijktijdig lesgeven in dezelfde klas, of door het verzorgen van dubbele instructiesessies. De essentie van co-teaching ligt in de gedeelde verantwoordelijkheid en de gezamenlijke aanpak voor alle leerlingen in de klas, inclusief die met specifieke onderwijsbehoeften.

Er zijn diverse vormen van co-teaching, maar het centrale kenmerk is dat twee onderwijsprofessionals samenwerken om het onderwijs te verbeteren. De recente definitie benadrukt dat co-teaching gaat om langdurige, gestructureerde samenwerking op basis van een gedeelde visie en gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het onderwijs en de ontwikkeling van alle leerlingen (Fluijt, 2018).

Effecten van co-teaching

Uit onderzoek blijkt dat co-teaching positieve effecten heeft op het onderwijs. Het verhoogt de betrokkenheid van leerlingen, bevordert differentiatie en biedt meer kansen voor individuele ondersteuning. Leerkrachten die samenwerken met ambulante begeleiders ervaren doorgaans een toename in interacties met leerlingen, meer aandacht voor feedback en een breder scala aan instructiemethoden (Gerst, 2012).

Toch zijn de effecten van co-teaching niet altijd optimaal. Factoren zoals onduidelijke rolverdeling, gebrek aan voorbereidingstijd en onvoldoende afstemming van verwachtingen kunnen de effectiviteit van co-teaching beperken (Idol, 2006; Rea, McLaughlin & Walther-Thomas, 2002). Om co-teaching succesvol te laten zijn, moeten beide partijen hun rollen en verantwoordelijkheden helder afstemmen en effectief samenwerken.

Rol van ambulante begeleiders

Ambulante begeleiders spelen een cruciale rol in het co-teaching proces. Ze vervullen twee belangrijke rollen: die van collega-leerkracht en die van proces- en strategiebegeleider. In hun rol als collega-leerkracht werken ze gelijkwaardig samen met de reguliere leerkracht, plannen gezamenlijk lessen en voeren deze uit. Als proces- en strategiebegeleider ondersteunen ze de reguliere leerkracht door strategieën en leerstrategieën aan te bieden die het handelingsrepertoire van de leerkracht kunnen uitbreiden.

Om effectief te zijn, moeten ambulante begeleiders beschikken over diepgaande kennis van evidence-based leerstrategieën en de specifieke behoeften van leerlingen. Ze moeten in staat zijn om reflectief te zijn over hun eigen handelen, open te staan voor de leermethoden van anderen en flexibel en creatief in te spelen op actuele situaties (Hattie & Zierer, 2017).

Strategieën voor effectieve co-teaching

Afhankelijk van de behoeften van de reguliere leerkracht kan de ambulante begeleider verschillende strategieën inzetten:

Organisatorische Strategieën: Deze omvatten hulp bij taakaanpak, werkstappen en grafische ondersteuning. Deze strategieën helpen de leerkracht bij het structureren van de les en het organiseren van de klas.
Hoofdlijnstrategieën: Deze omvatten technieken zoals kleurcodering, mindmaps en vaste denkstappen die helpen bij het structureren van informatie en het verduidelijken van concepten.
Algemene Studiestrategieën: Dit zijn technieken zoals geheugensteuntjes, verbaliseren en controleoefeningen die gericht zijn op het verbeteren van studievaardigheden en het bevorderen van zelfstandig leren.

Een effectieve ambulante begeleider onderzoekt de werkelijke ondersteuningsbehoefte van de leerkracht om gerichte en duurzame oplossingen te bieden. Dit gaat verder dan snelle oplossingen en richt zich op veranderingen op een dieper niveau, zoals attitudes en overtuigingen (Fluijt, 2018; Fullan, 1999).

Persoonlijke kwaliteiten van ambulante begeleiders

Naast inhoudelijke kennis zijn persoonlijke kwaliteiten essentieel voor ambulante begeleiders. Ze moeten reflectief kunnen zijn, open-minded en flexibel. Het vermogen om social sensitivity te tonen, oftewel bewustzijn van de impact van hun eigen gedrag op anderen, speelt een belangrijke rol in het opbouwen van een effectieve samenwerking met reguliere leerkrachten (Hattie & Zierer, 2017).

De basis van een succesvolle samenwerking is het werken aan gelijkwaardigheid en vertrouwen. Ambulante begeleiders moeten zich bewust zijn van de dynamiek in de samenwerking en kunnen anticiperen op de behoeften en reacties van de leerkracht (Fluijt, 2018).

Conclusie

Co-teaching biedt een waardevolle kans voor ambulante begeleiders om het handelingsrepertoire van reguliere leerkrachten te versterken. Door samen te werken op basis van gelijkwaardigheid en vertrouwen, en door gerichte strategieën en ondersteuning te bieden, kunnen ambulante begeleiders bijdragen aan een verbeterde onderwijskwaliteit en een positief leerklimaat. Het succes van co-teaching hangt echter af van een goede afstemming van verwachtingen, voldoende voorbereidingstijd en een flexibele benadering van de specifieke behoeften van de leerkracht en leerlingen. Door te investeren in deze aspecten kunnen ambulante begeleiders een significante impact maken op het onderwijs en het welbevinden van leerlingen.

Geraadpleegde bronnen

Ainscow, M., Connelly, M., He, M. F., & Phillion, J. (Reds.) (2007). Teaching for Diversity:the next big challenge. Handbook of Curriculum and Instruction. Thousand Oaks, Californië: Sage.
Conderman, G, Bresnahan, V, & Pedersen, T. (2009). Purposeful co-teaching: Real cases and effective strategies. Thousand Oaks, CA: Corwin.
Bandura, A. (1997). Self-efficacy:the execise of control. New York: W.H. Freeman and Company.
Donohoo, J., Hattie,J., & Eells, R. (2018). The power of collective efficacy. When teams of educators have the ability to make the difference, exciting thing can happen in schools. Educational Leadership, 75(6), 41-44.
Fluijt, D. (2018). Passend Onderwijzen met co-teaching. Utrecht: Global Academic Press. Fluijt D., Struyf, E., & Bakker, C. (2016). Samen Lesgeven. Co-teaching in de praktijk. Kalmthout: Pelckmans Pro.
Friend, M., Cook, L., Hurley-Chamberlain, D., & Shamberger, C. (2003). Co-teaching: An illustration of the complexity of collaboration in special education. Journal of Educational and Psychological Consultation, 20(1), 9–27.
Fullan, M. (1999). Changing forces: the sequel. London: Falmer Press.
Fullan, M., & Langworthy, M. (2014). A Rich Seam. How New Pedagogies Find Deep Learning. United Kingdom: Pearson.
Fullan, M., & Scott, G. (2014). Education Plus. Seattle, WA: Collaborative Impact SPC.
Gerst, S. (2012). Co-teaching: how does it affect students. Iowa: Liberty University. Hattie, J. A. C., & Zierer, K. (2018). Ten Mindframes for Visible Learning: Teaching for Success. Londen: Routledge.
Idol, L. (2006). Toward inclusion of special education students in general education: A program evaluation of eight schools. Remedial and Special Education, 27, 77-94.
Killian, S. (2017). Evidence based teaching. Geraadpleegd op 16-01-2019, van http://www.evidencebasedteaching.org.au/hatties-2017-updated-list/
Meirsschaut, M., Ruys, I., Delrue, K. & Devos, G. (2017). Team teaching: Wat, waarom,hoe en met welke resultaten? Een verkenning van de literatuur. Gent: Sono Steunpunt Onderwijs Onderzoek.
Pancsofar, N., & Petroff, J. (2016). Teachers’ experiences with co-teaching as a model for inclusive education. International Journal of Inclusive Education, 20(10), 1043–1053.
Rea, P., Mclaughlin, L., & Walther-Thomas, C. (2002). Outcomes for students with learning disabilities and pullout programs. Exceptional Children, 68(2), 203-222.
Takala, M, Pirttima, R., & Törmänen, M. (2009). Inclusive special education: the role of special education teachers in Finland. British Journal of Special Education, 36(3), 162-172.
Van Vijfeijken, M., Teurlings, C. & Liebregts, K. (2010). Ambulant begeleiders. Op zoek naar nieuwe taken en rollen. Tilburg: IVA beleidsonderzoek en advies.