Beroepsauthentiek toetsen vermindert toetsdruk en conditionering op cijfers

Joost van der Horst
Adviseur, onderwijsontwikkelaar, afstudeerspecialist, docent en trainer. bij Joost weet raad
Geplaatst op 24 mei 2022
Het beroepenveld en studenten herkennen zich steeds minder in opleidingen die grotendeels toetsen door middel van tentamens. En herkennen zich steeds minder in opleidingen die opdrachten toetsen aan de hand van een ellenlange lijst beoordelingscriteria en vormvereisten. Hoe kan het dat die toetsvormen zich zo lastig laten vervangen door betrouwbaardere en beroepsauthentiekere toetsen?
Waarom een probleem
Veel opleidingen merken op dat er te veel toetsen (tentamens) zijn en dat de toetsen onvoldoende beroepsauthentiek zijn. Opleidingen ervaren dat studenten zich daardoor te veel focussen op het kunnen maken van de toets in plaats van op het bekwaam worden in de onderliggende competenties. Studenten leren dan vooral het kunstje van het maken van een tentamen. We kunnen ons afvragen in hoeverre het beheersen van dat kunstje iets zegt over de professionaliteit van de student. En dit geldt niet alleen voor tentamens als toetsvorm.
Integraal, beroepsauthentiek toetsen is betrouwbaarder dan toetsen met tentamens
Grofweg zijn er twee oorzaken voor bovenstaand probleem. Een van de oorzaken noemde ik al in het artikel ‘Integraal toetsen maakt beroepsonderwijs waardevoller’: In opleidingen wordt vaak gedacht dat toetsen met integrale, beroepsauthentieke opdrachten een minder betrouwbare toetsvorm is dan traditionele tentamens. Dat blijkt niet zo te zijn, zo wordt in dat artikel duidelijk gemaakt, maar de gedachte blijft hardnekkig.
Meerdere onderwijseenheden kunnen met integrale toets worden afgesloten
De andere oorzaak is de gedachte dat elke onderwijseenheid afgesloten moet worden met een summatieve toets.
Aan elke onderwijseenheid zijn studiebelastingsuren toegekend en deze studiebelastingsuren zijn verdeeld over 60 EC’s per jaar. Dan lijkt het logisch elke onderwijseenheid af te sluiten met een aparte toets. Als gevolg daarvan staat bijvoorbeeld de onderwijseenheid ‘Onderzoekstechnieken’ voor 2 EC’s (2 keer 28 SBU, 56 SBU totaal) in het programma en dient er derhalve een toets ‘Onderzoekstechnieken’ in het toetsprogramma te staan.
Er kan ook worden gekozen voor (extreem voorbeeld) één integrale toets voor 60 EC’s die 1680 studiebelastingsuren afrondt.
Zo’n toets bestaat bijvoorbeeld uit een reeks van opdrachten waarbij alle benodigde kennis en vaardigheden in samenhang worden getoetst.
De opleiding biedt dan verschillende onderwijseenheden aan om studenten de competenties te leren deze te kunnen uitvoeren. Aan deze onderwijseenheden (inclusief zelfstudie) worden dan bijvoorbeeld 1260 SBU’s toegekend. De studenten besteden dan 1260 uur aan leren, onderwijs en oefenen in diverse onderwijseenheden. Daarnaast besteden de studenten nog 420 uur aan het doen van de opdrachten in het kader van de summatieve toets.
In het toetsprogramma moet dan expliciet zijn aangegeven dat de onderwijseenheden (1260 SBU’s) summatief worden getoetst in 1 integrale summatieve toets (420 SBU’s) en dat deze toets de 60 EC’s oplevert voor de student.
Ofwel, het is NIET nodig dat elke onderwijseenheid afgesloten moet worden met een summatieve toets. Je kunt ook meerdere onderwijseenheden in een schooljaar afsluiten met veel minder (integrale, beroepsauthentieke) summatieve toetsen.
Minder summatieve toetsing door meer formatieve toetsing
Een andere oplossing is om de onderwijseenheden die de 1260 SBU’s voor leren, onderwijs en oefenen (45 EC’s) af te sluiten met een formatieve toets. De studenten krijgen deze EC’s dan door te participeren in die toets. Voor het behalen van de summatieve integrale toets krijgen de studenten dan de resterende 15 EC’s.
Vermindering toetsdruk, focus op leren in plaats van op toetsing
Door het aantal summatieve toetsen te verminderen ten gunste van formatieve toetsing neemt de toetsdruk af. En een deel van de toetsing (formatieve toetsing) komt daardoor weer ten goede aan het leerproces, waardoor studenten zich meer focussen op leren binnen de onderwijseenheid en minder op de toetsing: studenten zullen minder ‘toetsgericht’ zijn en meer ‘ontwikkelgericht’. Studenten zullen minder gefocust zijn op het ‘kunstje’ van het tentamen of de scriptie en meer op wat er nodig is om een goede professional te worden. Ze zullen zich ook meer verantwoordelijk voelen voor hun eigen leerproces.
Oplossing
Visie op toetsen en een goed toetsprogramma helpen om zowel toetsdruk te verminderen en professionele beroepsuitoefening centraal te stellen. Een analyse van onderwijseenheden en de toetsvormen in het toetsprogramma maakt helder welke toetsen in aanmerking komen om beroepsauthentieker in te richten. Opdat toetsen beroepsauthentieker worden en studenten en werkveld zich daar meer in herkennen. En gemotiveerder zijn daaraan bij te dragen.
Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!
Gerelateerd
Lespakket

Veilig van A naar B met Streetwise Digitaal
Probeer de nieuwe digitale leerlijn van de ANWB schooljaar 2023-2024 gratis uit. Meld je nu aan!
ANWB
ANWB

Scholing

Toetsen en evalueren
Welke vormen zijn er en hoe zet jij ze in?
oo.nl
oo.nl

E-learning module

Wat is formatieve evaluatie?
Online module over formatieve evaluatie
Wij-leren.nl Academie
Wij-leren.nl Academie



Toetsen maken: Dat is niet het doel van ons onderwijs!.
Dolf Janson

Belemmeringen voor effectief en plezierig leerklimaat in het hoger onderwijs
Joost van der Horst

Effectief formatief toetsen - vijf strategiën met voorbeelden
Gerdineke van Silfhout

Formatief evalueren, hoe pak ik dat aan in mijn les? Tien voorbeelden
Gerdineke van Silfhout

Toetsing als motor voor leren: naar succeservaringen voor alle leerlingen
Dominique Sluijsmans

Grotere leerwinst door begeleiding leerkrachten bij gebruik formatieve toetsen
Annemieke Top

Toetsing als kans om te leren - interview
Dominique Sluijsmans

Hoe organiseer je formatief evalueren en wat is het effect? (2)
Dominique Sluijsmans

Feedback je wijzer!
Karen Heij

Hoe help je leerlingen zich te richten op leren in plaats van op cijfers?
Sarah Schroeder

Hoe help je leerlingen zich te richten op leren in plaats van op cijfers?
Sarah Schroeder

Toetsrevolutie - Naar een feedbackcultuur in het voortgezet onderwijs
Helèn de Jong

Toetsen in een video van één minuut uitgelegd
redactie

Wat is het effect van vooraf toetsen?

Leerlingen met een onvoldoende taalbasis: hoe toets je rekenvaardigheden?

Schriftelijke toetsen: helpend voor een goed examenresultaat havo/vwo?

Zijn de Cito-LVS woordenschattoetsen geschikt voor taalzwakke leerlingen?

Herkansen: leidt dit tot betere leerresultaten en een beter leergedrag?

Welke invloed heeft het hergebruiken van vragen in een toets?

Hoe is formatieve evaluatie helpend in het vso-praktijkonderwijs?

Hoe neem je effectief een vragenlijst af?

Geeft lange toetstijd eerlijk beeld van rekenvaardigheid?

Welke wijze van beoordelen draagt bij aan self-efficacy?

Gebruik van toetsen bij het plannen van leertrajecten

Selfassessment voor formatief toetsen van basisschoolleerlingen

Beter begrip van informatie in teksten door zelftoetsen

Samenhang expertiseniveau leerling bij leren met zelftoetsen

Zelftoetsen voor het effectiever leren van teksten
[extra-breed-algemeen-kolom2]