Preventie van schoolproblemen via optimaliserende onderwijspraktijk (4) - Leestips en referenties

Ton Mooij

Emeritus bijzonder hoogleraar OU, was manager en onderwijsonderzoeker bij Radboud Universiteit bij Radboud Universiteit (ITS)

Geplaatst op 2 juni 2023

Dit artikel is samen geschreven met Henk Boonstra.

Deze pagina bevat leestips en referenties bij de serie Preventie van schoolproblemen via optimaliserende onderwijspraktijk. Deze serie bestaat uit 3 delen:

Leestips

De Heer, W. (2021). Alle leerlingen bij de les. Tielt: Lannoo.
Desain, C. (2019). Meten is geen weten. Grote verschillen tussen uitslagen van intelligentietests. Talent, 6, 6-11.
Idenburg, P.J. (1962). Het ideaal van de optimale ontwikkeling der talenten en de pedagogische structuur van het schoolwezen. Pedagogische Studiën, 39, 434-453.
Meijnen, G.W. (2013). Opstaan tegen zittenblijven: om moe van te worden. Pedagogische Studiën, 90, 89-95.
Van Gelder, L. (1966). Problemen bij systeemveranderingen in het onderwijs. Paedagogische Studiën, 43, 337-346.

Referenties

Algemene Rekenkamer (2001). Bestrijding van onderwijsachterstanden. Den Haag: Auteur.
Algemene Rekenkamer (2005). Weer samen naar school. Zorgleerlingen in het basisonderwijs. Den Haag: Sdu.
Algemene Rekenkamer (2013). Kunnen basisscholen passend onderwijs aan? Den Haag: Auteur.
Balans (2020). Thuiszitters tellen. 1 oktober 2020. Zie https://balansdigitaal.nl/wp-content/uploads/2020/09/Thuiszitters-Tellen.pdf
Bloom, B.S. (1976). Human characteristics and school learning. New York: McGraw-Hill.
Boonstra, H. (1978). Voordelen van alternatief beoordelen. Nijkerk: Intro.
Boonstra, H. (1979). De essentie is preventie. Nijkerk: Intro.
Boonstra, H. (1988). Denkfouten en vergissingen. Haren: Sassenheim.
Boonstra, H. (1991). Preventie van leesproblemen, schrijfproblemen, rekenproblemen. De Lier: Academisch Boeken Centrum.
Boonstra, H. (1995). Zicht op leersnelheden in BaO en SO. Nijmegen: Berkhout.
Boonstra, H. (1996). De essentie is preventief. Prikkels tot preventief onderwijskundig handelen. De Lier: Academisch Boeken Centrum.
Boonstra, H. (1997). Over de rug van de leraar. WSNS en de rugzak: hoe hen te helpen. De Lier: Academisch Boeken Centrum.
Boonstra, H. (2002). Het team maakt ernst met de ononderbroken ontwikkeling. Flexibele leersnelheidsgroepen. Harderwijk: Gopher.
Boonstra, H. (2017). Mastery Learning en ‘leertijd’. Zie https://henkboonstra.blogspot.com/2017/12/364-mastery-learning-en-leertijd.html
Bosker, R., Durgut, F., Edzes, H., Jol, M., Van Tuijl, C., & Van der Vegt, A.L. (2021). Leidraad differentiatie als sleutel voor gelijke kansen. Effectieve interventies tegen onderwijsachterstanden in het primair onderwijs ~ weten wat werkt en waarom. ’s-Gravenhage: Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO). https://www.onderwijskennis.nl/artikelen/leidraad-differentiatie-als-sleutel-voor-gelijke-kansen
Brouwers, G.W. (2003). Zogenaamde classificerende diagnostiek als opmaat naar bureaucratie en gesjoemel. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 42, 396-398.
Burger-Veltmeijer, A. (2020). Onderkenning en diagnostiek bij vermoedelijk hoogbegaafde en/of dubbel bijzondere leerlingen. S&Z-Heuristiek helpt misdiagnostiek te reduceren. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 5, 49-57.
Caplan, G. (1964). Principles of preventive psychiatry. New York: Basic Books.
Cito (2021a). Checklist keuze LVS | Wat vind jij belangrijk? https://www.cito.nl/-/media/files/po/cito-checklist-keuzehulp-lvs-vergelijk-leerlingvolgsystemen.pdf?la=nl-NL
Cito (2021b). Toetsscore, vaardigheidsscore… en dan? https://www.cito.nl/-/media/files/ve-en-po/cito-flyer-toetsscore-vaardigheidsscore-en-dan.pdf?la=nl-NL
Cito (2021c). Cito en DLE, hoe zit het daarmee? https://www.cito.nl/-/media/files/ve-en-po/cito_dle_flyer.pdf?la=nl-nl
Colangelo, N., Assouline, S.G., & Gross, M.U.M. (2004). A nation deceived. How schools hold back America’s brightest students (Volumes I and II). Iowa City, IA: The University of Iowa, International Center for Gifted Education and Talent Development.
Courtier, P., Gardes, M. L., Van der Henst, J. B., Noveck, I.A., Croset, M. C., Epinat-Duclos, J., Léone, J., & Prado, J. (2021). Effects of Montessori education on the academic, cognitive, and social development of disadvantaged preschoolers: A randomized controlled study in the French public-school system. Child Development, 92(5), 2069–2088. https://doi.org/10.1111/cdev.13575
De Groot, A.D. (1966). Vijven en zessen. Groningen: Wolters-Noordhoff.
De Haan, A., Dibi, S., Steinweg, M., Charki, F.Z., Verspoor, E., Deen, C., & Bakker, H. (2021). Praktijkkaart: Welbevinden en gelijke kansen. Utrecht: Trimbos Instituut. https://www.trimbos.nl/docs/c612cab2-f232-4a20-aced-cc2b9dee94a3.pdf
Deci, E.L., & Ryan, R.M. (2011). Self-determination theory. In: P.A.M.V. Lange, A.W. Kruglanski, & E.T. Higgins (eds.), Handbook of Theories of Social Psychology, Vol. 1, (416–433). London: Sage.
Denervaud, S., Fornari, E., Yang, X.-F., Hagmann, P., Immordino-Yang, M.H., & Sander, D. (2020). An fMRI study of error monitoring in Montessori and traditionally-schooled children. Science of Learning, 5(11). https://doi.org/10.1038/s41539-020-0069-6
Denervaud, S., Knebel, J.-F., Immordino-Yang, M.H., & Hagmann, P. (2020). Effects of traditional versus Montessorischooling on 4 to 15 year old children’s performance monitoring. Mind, Brain, and Education, 14(2), 167-175.
Doornbos, K., & Stevens, L.M. (1988). De groei van het speciaal onderwijs. Beeldvorming over beleid en praktijk. ’s-Gravenhage: Staatsuitgeverij.
Doornbos, K., & Stevens, L.M. (red.) (1987). De groei van het speciaal onderwijs. Analyse van historie en onderzoek. ’s-Gravenhage: Staatsuitgeverij.
Driessen, G. (2020). The evidence for the effectiveness of family- and center-based early childhood education programs. International Journal of Pedagogy Innovation and New Technologies, 7(1), 106-115.
Faber, S.E.K., & Steensma, H.Y. (1995). Wat doen we eraan? Baarn: Intro.
Geerligs, T., & Van der Veen, T. (1980). Lesgeven. Interne differentiatie in de praktijk. Assen: Van Gorcum.
Heckhausen, H. (1980). Motivation und Handeln: Lehrbuch der Motivationspsychologie. Berlin: Springer.
Hermanns, J., Öry, F., & Schrijvers, G. (2005). Helpen bij opgroeien en opvoeden: eerder, sneller en beter. Een advies over vroegtijdige signalering en interventies bij opvoed- en opgroeiproblemen. Utrecht: Julius Centrum.
Hopster-den Otter, D. (2019). Formative assessment design: A balancing act. Enschede: University of Twente.
Inspectie der Rijksfinanciën (2020). Fundament op orde: Kwalitatief goed onderwijs met kansen voor iedereen. ’s-Gravenhage: Inspectie der Rijksfinanciën. https://www.rijksfinancien.nl/bmh/bmh-1-kwalitatief-goed-onderwijs-met-kansen-voor-iedereen.pdf
Inspectie van het Onderwijs (2019). De staat van het onderwijs 2019. ’s-Gravenhage: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
Inspectie van het Onderwijs (2020). De staat van het onderwijs 2020. ’s-Gravenhage: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
Inspectie van het Onderwijs (2021). De staat van het onderwijs 2021. ’s-Gravenhage: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
Inspectie van het Onderwijs (2022). De staat van het onderwijs 2022. Utrecht: Inspectie van het Onderwijs.
Kalyuga, S., Ayres, P., Chandler, P., & Sweller, J. (2003). The expertise reversal shift. Educational Psychologist, 38(1), 23-31.
Kemp, J.E. (2000). An interactive guidebook for designing education in the 21st century. Bloomington, Indiana: Technos press of the Agency for Instructional Technology (AIT) / Association for Educational Communications and Technology (AECT).
Kertai, J., Maes-Van Buiten, G., Vriezen, W., Buist-Veurink, C., Heek-Veldhuizen, M. (2020). De WISC-V-NL bij hoogbegaafde kinderen. Kijk naar indexscores in plaats van het TIQ. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 59(5), 22-26.
Kohnstamm, P. (1963). Persoonlijkheid in wording (4e druk). Haarlem: Tjeenk Willink.
Lillard, A., & Else-Quest, N. (2006). The early years. Evaluating Montessori education. Science, 313(5795), 1893–1894.
Lillard, A.S. (2012). Preschool children’s development in classic Montessori, supplemented Montessori, and conventional programs. Journal of School Psychology, 50(3), 379–401.
Lillard, A.S., Heise, M.J., Richey, E.M., Tong, X., Hart, A., & Bray, P.M. (2017). Montessori preschool elevates and equalizes child outcomes: A longitudinal study. Frontiers in Psychology, (8), 1783.
Magnusson, D., & Allen, V.L. (eds.) (1983). Human development. An interactional perspective. New York: Academic Press.
Mönks, F.J., & Lehwald, G. (Eds.) (1991). Neugier, Erkundung und Begabung bei Kleinkindern. München: Ernst Reinhardt Verlag.
Mönks, F.J., & Span, P. (red.) (1985). Hoogbegaafden in de samenleving. Nijmegen: Dekker & Van de Vegt.
Mooij, T. (1979). Probleemanalyse van het voortijdig schoolverlaten in het lbo, mavo, havo en vwo. Nijmegen: Katholieke Universiteit, ITS.
Mooij, T. (1987). Interactional multiâ€‘level investigation into pupil behaviour, achievement, competence, and orientation in educational situations. ‘sâ€‘Gravenhage: Instituut voor Onderzoek van het Onderwijs.
Mooij, T. (1991). Schoolproblemen van hoogbegaafde kinderen. Richtlijnen voor passend onderwijs. Muiderberg: Coutinho.
Mooij, T. (1994). Begaafd in groep 1/2. Omgaan met (hoog)begaafde kinderen (1). Het Jonge Kind, 22, 102-106.
Mooij, T. (2009). Beginkenmerken en Pedagogisch-Didactische Kern Structuur^®: Handleiding voor scholen en leerkrachten in het Primair Onderwijs. Nijmegen/Heerlen: Radboud Universiteit, ITS/Open Universiteit, Celstec.
Mooij, T. (2013). Cognitief hoogbegaafde leerlingen en ‘Optimaliserend Onderwijs’. In: H. Brouwers (red.), Het recht van het kind te zijn zoals het is (pp. 111-134). Gorinchem: Narratio.
Mooij, T. (2016a). Onderwijsdifferentiatie en leerlingproblemen in Nederland, 1916-2015. Review van probleemanalyses, onderzoeken en effecten van beleidsmaatregelen. Mens en Maatschappij, 91(3), 235-269.
Mooij, T. (2016b). ‘Optimaliserend Onderwijs’ voor elke leerling. Multiniveau theoretisch ontwerp en praktijkontwikkeling. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 55, 459-483.
Mooij, T. (2021a). Valkuilen van het leerstofjaarsysteem. Minst en meest gevorderde leerlingen de dupe. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 60(3), 37-43. https://www.tijdschriftvoororthopedagogiek.nl/kennisbank/author/2036
Mooij, T. (2021b). Multiniveau praktijkontwerp van preventief ‘Optimaliserend Onderwijs’. Gelijkere onderwijskansen en minder schoolproblemen voor risicoleerlingen. Leiden/Bunnik: Stichting Kenniscentrum voor Makkelijk Lerenden (KML) / Vereniging Balans. https://www.academia.edu/62869055
Mooij, T. (2021c). Schoolontwikkeling ‘Optimaliserend Onderwijs’ voor elke leerling. Handleiding voor leerkrachten/docenten, begeleiders en ouders. Leiden: Stichting Kenniscentrum voor Makkelijk Lerenden (KML). https://www.academia.edu/48867705
Mooij, T. (2022a). Gelijke onderwijskansen realiseren. https://wij-leren.nl/gelijke-onderwijskansen-realiseren.php
Mooij, T. (2022b). Bepaling beginkenmerken basisschool van leerlingen door ouders én leerkrachten. Handleiding. Leiden / Bunnik: Stichting Kenniscentrum voor Makkelijk Lerenden (KML) / Vereniging Balans. https://kenniscentrumvoormakkelijklerenden.nl/wp-content/uploads/2022/05/20220527-Bepaling-beginkenmerken-basisschool-van-leerlingen-door-ouders-en-leerkrachten.-Handleiding.pdf
Mooij, T. (2022c). Optimaliserend Onderwijs (1). Beperkt landelijk kerncurriculum en vrij schoolcurriculum. https://wij-leren.nl/landelijk-kerncurriculum-vrij-schoolcurriculum.php
Mooij, T. (2022d). Optimaliserend Onderwijs (2). Doorlopende leerprocessen en verantwoorde zelfregulatie. https://wij-leren.nl/doorlopende-leerprocessen-verantwoorde-zelfregulatie.php
Mooij, T., & Berens, P. (2011). Informatietechnologisch ontwerp van een PDKS^®: begrippen, structuur, werkwijzen en gebruik in de praktijk. Radboud Universiteit, Instituut voor Toegepaste Sociale wetenschappen (ITS) & Open Universiteit Nederland (Celstec).
Mooij, T., & Smeets, E. (1997). Beginkenmerken van leerlingen in de basisschool. Nijmegen: Katholieke Universiteit, Instituut voor Toegepaste Sociale Wetenschappen.
Mooij, T., & Terpstra, F.M. (2021). Cognitieve hoogbegaafdheid als handicap in het reguliere onderwijs. Analyse van een oordeel van het ‘College voor de Rechten van de Mens’. Maarn: Terpstra Legal. https://www.academia.edu/56961490
Nijhof, W.J. (1981). Interne differentiatie als een innovatie. ’s-Gravenhage: Staatsuitgeverij.
Parkhurst, H. (1922). Education on the Dalton Plan. New York: Dutton.
Raschke, E. (2022). Mijn autistische zoon kan meer dan jullie denken. Nrc.next, 3-4 december 2022, pag. O10-O11.
Remie, M. (2020a). Evaluatie. Het passend onderwijs is na zes jaar nog geen succesverhaal. NRC.next, 11 november 2020, 10-11.
Remie, M. (2020b). Passend onderwijs. Kamer weet ook niet hoe het beter moet. NRC-next, 17 november 2020, 8.
Rispens, (1974). Auditieve aspecten van leesmoeilijkheden . Utrecht: Universiteit Utrecht, UMC. https://dspace.library.uu.nl/handle/1874/397912
Schouwstra, S., & Vloedgraven, J. (2020). Wetenschappelijke verantwoording Kleuter in beeld – Taal. Arnhem: Cito.
Sluijsmans, D. (2020). Toetsing als kans voor leren. Een thematisch overzicht naar het waarom, wat, wanneer en hoe van formatief evalueren. ’s-Gravenhage: Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO). https://www.nro.nl/sites/nro/files/media-files/Toetsing-als-kans-voor-leren-formatief-toetsen-en-evalueren.pdf
Smeets, E., Ledoux, G., Van Loon-Dikkers, L. (2019). Passend onderwijs in de klas. Nijmegen / Amsterdam: KBA Nijmegen / Kohnstamm Instituut.
Smeets, E.F.L., & Rispens, J. (2008). Op zoek naar passend onderwijs. Overzichtsstudie van de samenhang tussen regulier en speciaal (basis)onderwijs. Nijmegen: Radboud Universiteit, ITS.
Snyder, A.L., Tong, X., & Lillard, A.S. (2021). Standardized test proficiency in public Montessori schools. Journal of School Choice. DOI: 10.1080/15582159.2021.1958058
Van den Berg, D. (2020). De toekomst van ons onderwijsstelsel. Essay. Oud-Turnhout/’s-Hertogenbosch: Gompel & Svacina.
Van den Bergh, L., Van Amerongen, M., Gunsch, R., Timmermans, M., & Timmermans, A. (2021). Leidraad onderwijs vanuit hoge verwachtingen. Effectieve interventies tegen onderwijsachterstanden in het primair onderwijs ~ weten wat werkt en waarom. ’s-Gravenhage: Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO). https://www.onderwijskennis.nl/artikelen/leidraad-onderwijs-vanuit-hoge-verwachtingen
Van Oudenhoven, J.P.L.M. (1983). Onderwijsongelijkheid en evaluatieve feedback. Apeldoorn: Van Walraven.
Van Vuuren, D., & Van der Wiel, K. (2015). Zittenblijven in het primair en voortgezet onderwijs. Den Haag: Centraal Planbureau.
Vasterman, J. (2016). Taalles voor jonge kinderen blijkt dus wel degelijk te werken. Interview met Paul Leseman. NRC Handelsblad, 7 juni, p. 7.
Veldhuis, P. (2020). De praktijk. Dankzij juf Daisy kan Nuhaila nu al beter lezen. Nrc.next, 12 november 2020, 8-9.