Zittenblijven voorkomen in het mbo niveau 4: studenten ondersteunen voor succes

Geplaatst op 14 augustus 2024

Het voorkomen van zittenblijven in het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) is een belangrijk onderwerp, vooral op niveau 4, waar studenten vaak voorbereiden op een beroepsdiploma dat hen toegang geeft tot zowel de arbeidsmarkt als het hoger onderwijs. Zittenblijven kan demotiverend werken en heeft vaak negatieve gevolgen voor studenten, zoals vertraging in hun studietraject en een verhoogde kans op voortijdig schoolverlaten. Dit artikel onderzoekt hoe we zittenblijven in het mbo niveau 4 kunnen voorkomen door middel van gerichte ondersteuning en effectieve onderwijsstrategieën.

De Impact van Zittenblijven

Zittenblijven, oftewel het niet succesvol afronden van een leerjaar waardoor een student opnieuw hetzelfde jaar moet doen, kan diverse oorzaken hebben, zoals onvoldoende studievaardigheden, persoonlijke problemen, of een gebrek aan motivatie. De gevolgen van zittenblijven zijn vaak ernstig en kunnen leiden tot:

• Verlies van motivatie: Studenten kunnen ontmoedigd raken, wat hun prestaties verder negatief beïnvloedt.

• Vertraging in de studie: Dit kan leiden tot een langere studietijd en hogere opleidingskosten.

• Verhoogd risico op uitval: Studenten die blijven zitten hebben een grotere kans om uiteindelijk hun opleiding niet af te ronden.

Oorzaken van Zittenblijven in het MBO

Er zijn verschillende factoren die bijdragen aan zittenblijven in het mbo niveau 4. Deze omvatten:

1. Gebrek aan motivatie: Studenten die niet intrinsiek gemotiveerd zijn, hebben vaak moeite om de nodige inspanningen te leveren om hun opleiding met succes af te ronden.

2. Onvoldoende studievaardigheden: Veel studenten hebben niet de juiste vaardigheden ontwikkeld om effectief te leren en studeren.

3. Persoonlijke omstandigheden: Problemen thuis, zoals financiële druk of gebrek aan ondersteuning, kunnen invloed hebben op de prestaties van een student.

4. Onderwijsaanbod dat niet aansluit: Als het curriculum of de manier van lesgeven niet goed aansluit bij de leerstijl en interesses van studenten, kunnen ze de motivatie verliezen.

Strategieën om Zittenblijven te Voorkomen

Er zijn verschillende strategieën die kunnen worden ingezet om zittenblijven in het mbo te voorkomen en studenten te ondersteunen bij het succesvol afronden van hun opleiding.

1. Persoonlijke Begeleiding en Ondersteuning

Persoonlijke begeleiding is essentieel om studenten te helpen bij hun studie en persoonlijke uitdagingen. Dit kan worden bereikt door:

• Mentoring: Toewijzing van mentoren die studenten ondersteunen en begeleiden gedurende hun opleidingstraject. Mentoren kunnen helpen bij het oplossen van persoonlijke problemen en het ontwikkelen van studievaardigheden.

• Studentenbegeleiders: Studentenbegeleiders kunnen professionele ondersteuning bieden bij persoonlijke problemen die het leren beïnvloeden, zoals stress of financiële zorgen.

2. Motivatie en Betrokkenheid Verhogen

Het verhogen van de motivatie en betrokkenheid van studenten is cruciaal om te voorkomen dat ze blijven zitten. Dit kan door:

• Actief leren: Het integreren van actieve leerstrategieën, zoals projectmatig leren en samenwerkingsopdrachten, om studenten te betrekken bij hun studie.

• Relevantie tonen: Docenten kunnen de relevantie van de lesstof benadrukken door verbindingen te leggen met de beroepspraktijk en toekomstige carrièremogelijkheden.

3. Ontwikkeling van Studievaardigheden

Het aanleren van effectieve studievaardigheden kan studenten helpen om hun studie met meer succes te voltooien. Dit omvat:

• Workshops en trainingen: Aanbieden van trainingen over timemanagement, studieplanning en effectieve leerstrategieën.

• Feedback en evaluatie: Regelmatige feedback en evaluaties kunnen studenten helpen om hun studievaardigheden te verbeteren en gericht te werken aan hun zwakke punten.

4. Flexibiliteit in het Curriculum

Een flexibel curriculum dat aansluit bij de behoeften en interesses van studenten kan bijdragen aan hun succes. Dit kan worden bereikt door:

• Keuzemogelijkheden: Studenten meer keuzemogelijkheden bieden in vakken en projecten, zodat ze hun studie kunnen aanpassen aan hun persoonlijke interesses en doelen.

• Modulair onderwijs: Invoeren van modulaire lesprogramma’s waarmee studenten op hun eigen tempo en naar hun eigen behoeften kunnen studeren.

5. Vroegtijdige Interventie

Vroegtijdige interventie is cruciaal om studenten te ondersteunen voordat problemen uit de hand lopen. Dit omvat:

• Monitoring en signalering: Docenten en mentoren moeten de voortgang van studenten nauwlettend volgen om snel in te grijpen wanneer er tekenen van problemen zijn.

• Interventieprogramma’s: Het ontwikkelen van programma’s die gericht zijn op het tijdig bieden van ondersteuning aan studenten die risico lopen om te blijven zitten.

De Rol van Docenten en Scholen

Docenten en scholen spelen een cruciale rol bij het ondersteunen van studenten om zittenblijven te voorkomen. Enkele belangrijke aspecten zijn:

• Professionele ontwikkeling van docenten: Docenten moeten toegang hebben tot voortdurende professionele ontwikkeling om effectieve onderwijstechnieken te leren en zich aan te passen aan de behoeften van hun studenten.

• Samenwerking en communicatie: Goede communicatie en samenwerking tussen docenten, mentoren, ouders en studenten kunnen bijdragen aan een geïntegreerde aanpak voor het ondersteunen van studenten.

• Positieve leeromgeving: Scholen moeten een ondersteunende en positieve leeromgeving creëren waarin studenten zich veilig en gemotiveerd voelen om te leren.

Uitdagingen en Oplossingen

Hoewel er veel strategieën zijn om zittenblijven te voorkomen, zijn er ook uitdagingen die moeten worden overwonnen. Deze kunnen bestaan uit:

• Beperkte middelen: Scholen kunnen beperkt zijn in hun middelen en mogelijkheden om extra ondersteuning te bieden.

• Verschillende leerbehoeften: Het voldoen aan de diverse leerbehoeften van studenten kan een uitdaging zijn, vooral in grote klassen.

• Weerstand tegen verandering: Zowel studenten als docenten kunnen weerstand bieden aan veranderingen in het onderwijsproces.

Om deze uitdagingen aan te pakken, kunnen scholen:

• Innovatieve oplossingen verkennen: Bijvoorbeeld door technologie in te zetten voor gepersonaliseerd leren en online ondersteuning.

• Investeren in relaties met werkgevers: Dit kan zorgen voor meer praktijkgerichte leerervaringen en betere aansluiting bij de arbeidsmarkt.

• Bevorderen van een cultuur van leren en verbetering: Waarbij alle betrokkenen gemotiveerd zijn om voortdurend te leren en te verbeteren.

Conclusie

Zittenblijven in het mbo niveau 4 is een complex probleem dat een geïntegreerde aanpak vereist. Door middel van persoonlijke begeleiding, motivatie, ontwikkeling van studievaardigheden, flexibiliteit in het curriculum en vroegtijdige interventie kunnen scholen studenten ondersteunen om hun opleiding succesvol af te ronden.

Het is van essentieel belang dat scholen en docenten samenwerken om een positieve leeromgeving te creëren die tegemoetkomt aan de diverse behoeften van studenten. Door strategische ondersteuning en begeleiding kunnen we zittenblijven verminderen en studenten helpen om hun potentieel te bereiken en een succesvolle toekomst op te bouwen.

Geraadpleegde bronnen 

• Arnold, I. J. M. (2015). The effectiveness of academic dismissal policies in Dutch university education: an empirical investigation. Studies in Higher Education, 40(6), 1068–1084.
• Cornelisz, I., van der Velden, R., de Wolf, I., & van Klaveren, C. (2019). The consequences of academic dismissal for academic success. Studies in Higher Education, 1–15.
• Goos, M., Belfi, B., de Fraine, B., van Damme, J., Onghena, P., & Petry, K. (2013). Effecten van zittenblijven in het basis- en secundair onderwijs in kaart gebracht: Een systematische literatuurstudie. Pedagogische Studiën, 90(5), 17–30.
• Kennisrotonde. (2016). Wat weten we op basis van wetenschappelijk onderzoek over het effect van zittenblijven of versnellen. (KR. 095). Den Haag: Kennisrotonde
• Kennisrotonde. (2017). Heeft het strikt toepassen van overgangsnormen in het voortgezet onderwijs positief effect op de prestaties van zittenblijvers? (KR. 256). Den Haag: Kennisrotonde.
• Sneyers, E., & De Witte, K. (2018). Interventions in higher education and their effect on student success: a meta-analysis. Educational Review, 70(2), 208–228.
• Tafreschi, D., & Thiemann, P. (2016). Doing it twice, getting it right? The effects of grade retention and course repetition in higher education. Economics of Education Review, 55, 198–219.

[1] In tegenstelling tot Nederland waar je bij aanvang van de studie kiest voor een studierichting, kiezen deze studenten tijdens hun studie voor een specifieke studierichting (major).