Beeldcoachen: wat is het en hoe helpt het bij een verbetercultuur?

Beeldcoaching of beeldbegeleiding is een vorm van coaching waarbij de leraar en de beeldcoach met filmopnames kijken naar patronen in het handelen van de leraar en de reactie van de groep.

Beeldcoachen: wat is het en hoe helpt het bij een verbetercultuur?

De meest effectieve manier om als leraar beter te worden, is naar je eigen leerkrachtvaardigheden kijken en deze in kleine stapjes verbeteren. Daar kun je een extra paar ogen goed voor gebruiken, die jou helpen om te zien wat je doet en wat daarvan het effect is. Dat kan via lesbezoek door een collega, zoals gedaan wordt in de leerKRACHT-methodiek.

Een andere manier is via beeldcoaching aan de hand van video-opnames.

Wat maakt beeldcoaching nu zo krachtig en wat kunnen we daarvan leren? En wat is ervoor nodig om lesbezoek of beeldcoaching op een prettige, veilige manier te laten plaatsvinden? Het werd gevraagd aan Laura en Marlou, beide beeldcoaches op hun eigen school en ook werkend met de leerKRACHT-methodiek.

Wat is beeldcoaching?

Bij beeldcoaching of beeldbegeleiding maakt een beeldcoach video-opnames van (een gedeelte van) een les, aan de hand van de leervraag van een leerkracht. De beeldcoach analyseert de beelden en bespreekt deze met de leerkracht. Marlou Jans, bouwcoördinator, IB’er en beeldcoach op OBS ’t Startblok in Cuijk licht het toe: “Het doel is om de leerkrachtvaardigheden van een leerkracht te vergroten, op een opbouwende manier.

Van te voren ga ik met de leerkracht het gesprek aan om samen te bepalen wat de leervraag is en wat en wanneer ik kom filmen.

Bij de analyse van de videobeelden kies ik een paar fragmenten uit die verband houden met de leervraag, zowel de successen als momenten die misschien lastiger waren. Deze bekijk ik samen met de leerkracht en bespreken we.

Ik ben daarin nadrukkelijk de coach, ik stel dus vooral open vragen waardoor de leerkracht zelf inzicht krijgt in zijn of haar handelen. Het gaat absoluut niet om het vellen van een oordeel of sturen richting een verbetering. Het gaat om het verder bouwen op vaardigheden die de leerkracht al heeft. Na de bespreking schrijft de collega zelf een korte reflectie als vertrekpunt voor de volgende opname. Meestal film ik de leerkracht drie keer in het kader van één en dezelfde leervraag.”

Kan iedereen beeldcoachen?

In Nederland zijn er verschillende opleidingen en cursussen die opleiden tot beeldcoach. “Binnen onze stichting is ervoor gekozen om op elke school twee beeldcoaches op te leiden”, vertelt Laura Schaap, naast beeldcoach (in opleiding) ook leerkracht groep 8 op de Tjotter in Lelystad. “Dat is fijn, je gaat daardoor met elkaar dezelfde taal spreken en je kunt ervaringen uitwisselen.”

Zo’n opleiding duurt 1 tot 2 jaar en is bedoeld om je handvatten te geven voor het analyseren van videobeelden en het voeren van een coachgesprek.

Door veel te oefenen, ontwikkel je een goede kijk- en luisterhouding. Marlou vertelt dat ze deel uitmaakt van een groep van beeldcoaches, om zelf ook te blijven leren. “We filmen onze gesprekken met de leerkrachten en analyseren de beelden. Op deze manier ‘beeldcoachen’ we onszelf dus ook en worden we er steeds beter in.” Kortom, beeldcoachen is een vaardigheid die je moet leren om het echt veilig, effectief en plezierig te laten zijn.

Beeldcoaching en de leerKRACHT-methodiek

In de leerKRACHT-methodiek worden vier instrumenten gebruikt: de bordsessie, gezamenlijk lesontwerp, lesbezoek en de stem van de leerling. De eerste drie hebben een relatie met beeldcoaching. Zowel Marlou als Laura geven aan dat de doelen op het verbeterbord samen kunnen hangen met de leerdoelen van de individuele leerkracht. Dus stel dat je als team een verbeterdoel hebt op het gebied van begrijpend lezen, dan kun je daar in je eigen klas ook mee aan de slag aan de hand van beeldcoaching. Door bijvoorbeeld te filmen hoe een leerkracht ‘modeling’ inzet om leesstrategieën aan te leren. “Ik heb ook wel eens een stukje video van een leerkracht gebruikt om aan het hele team te laten zien. Ter inspiratie voor de rest van het team.

Dat is niet het uitgangspunt bij beeldcoaching, dat is namelijk echt tussen de beeldcoach en leerkracht, dus dat doe je alleen in goed overleg.”, zo zegt Malou. Sowieso is een lerende cultuur en de bijbehorende veiligheid een belangrijke voorwaarde bij zowel de leerKRACHT-methodiek als beeldcoaching. Marlou vertelt dat een nieuwe collega al bij de sollicitatiegesprekken hoort dat de school aan beeldcoaching doet en waarom ze dat belangrijk vinden. Het hoort bij hun manier van werken. “De meeste collega’s vinden het een fijne, positieve manier van begeleiding. Soms is er even wat schroom om naar jezelf op video te kijken. Dat is logisch, maar als je er met elkaar over in gesprek gaat, zijn de meeste hobbels al snel genomen.”



Laura: “beeldcoaching is bij ons een extra middel om als leerkracht te blijven ontwikkelen, naast de andere leerKRACHT-instrumenten. Het is dus geen vervanging van het lesbezoek, want bij lesbezoek gaat het om het leren van en met elkaar en bij beeldcoaching gaat het om inzicht krijgen in je eigen ontwikkeling, door naar jezelf te kijken”.

Het grote voordeel van beeldcoaching is volgens Marlou wel dat je een fragment een aantal keer kunt herhalen.

Dit helpt de leerkracht om goed inzicht te krijgen in het effect van zijn of haar handelen. Marlou vertelt daarnaast dat ze elke leerkracht zo’n één keer in de drie jaar begeleidt met beeldcoaching. Zij heeft namelijk een groot team en zij is de enige beeldcoach. Het gewone lesbezoek van collega’s onderling is dus zeker niet weg te denken om het continu verbeteren op gang te houden. De lering die we kunnen trekken uit het verhaal van Laura en Milou is dat zowel beeldcoaching als ‘gewoon’ lesbezoek staat of valt met een zorgvuldige uitvoering: leervraag helder hebben, observeren aan de hand van een kijkwijzer zodat je gericht kijkt en je als observant bij de nabespreking als coach opstellen.

Maak het onderdeel van je professionaliseringsaanpak

Beeldcoachen past dus erg goed bij een cultuur van ‘Elke dag samen een beetje beter’. Zowel Marlou als Laura vinden het belangrijk dat als je hier als school in investeert, je het een vast onderdeel laat zijn van je professionaliseringsaanpak. Zowel leerkrachten als leerlingen wennen er snel aan, zolang je aan alle partijen duidelijk maakt wat de bedoeling is en wat je wel en niet met de beelden doet. Kortom, het is een efficiënte én effectieve manier van werken aan je leerkrachtvaardigheden: een beeld zegt nu eenmaal meer dan duizend woorden.