Reviewstudie: metacognitie en zelfgestuurd leren

Geplaatst op 1 juni 2016

Om zelf hun leerproces te kunnen sturen, moeten leerlingen beschikken over verschillende leerstrategieën. Leerkrachten kunnen hen helpen om zich deze leerstrategieën eigen te maken. Dat zorgt voor beter zelfregulerend leren en verhoogt de leerprestaties en motivatie, zo blijkt uit een literatuuronderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen.
Leerlingen hebben vaak moeite om hun eigen leerprocessen te sturen. Voor dit zogenoemde zelfgestuurd leren hebben zij zowel cognitieve als metacognitieve leerstrategieën nodig. Leerlingen moeten, met andere woorden, informatie kunnen onthouden en deze laten aansluiten bij wat ze al weten. Én ze moeten hun leerprocessen kunnen plannen en controleren. Ze zijn daartoe meer geneigd wanneer ze gemotiveerd zijn.

Cognitieve en metacognitieve strategieën combineren

Leerkrachten kunnen leerlingen helpen deze leerstrategieën onder de knie te krijgen. Dat blijkt uit een inventarisatie van wetenschappelijke en praktijkgerichte literatuur over het primair, voortgezet en hoger onderwijs in Nederland en Vlaanderen.
Het beste kunnen leerkrachten een combinatie van cognitieve en metacognitieve strategieën aanbieden. Bij begrijpend lezen bijvoorbeeld, leren leerkrachten kinderen na te denken over wat ze al weten over het onderwerp en woorden op te zoeken die ze niet kennen – dat zijn cognitieve strategieën. Tegelijkertijd leren zij leerlingen om tijdens het lezen regelmatig voor zichzelf te herhalen waar de tekst over gaat – een metacognitieve strategie.

Leerprestaties bevorderen

De cognitieve strategieën ‘relateren’, ‘analyseren’ en ‘structureren’ werken het beste samen met de metacognitieve strategieën ‘oriënteren’, ‘plannen’ en ‘evalueren’. Relateren betekent dat je verbanden kunt leggen en dingen kunt vergelijken. Analyseren wil zeggen dat je een leertaak in stukjes kunt opdelen. Door te structureren kun je informatie ordenen. Verder is het dus handig als een leerling zich ook weet te oriënteren of voor te bereiden op het leerproces, en dit weet te plannen en te evalueren.

Hints, vragen en voordoen

Leerkrachten kunnen deze vaardigheden het beste bijbrengen door hints te geven op het moment dat kinderen een duwtje in de rug kunnen gebruiken. Verder kunnen zij met gerichte vragen leerlingen laten nadenken over de te gebruiken leerstrategieën. Tot slot helpt het als zij voordoen hoe zij een taak zouden aanpakken en vertellen waarom ze dat zo doen.

Motivatie en vertrouwen

Leerlingen zijn meer geneigd zijn om gepaste leerstrategieën in te zetten wanneer ze gemotiveerd zijn. Bovendien werkt het gebruik van leerstrategieën ook op zichzelf motiverend. Leerkrachten kunnen leerlingen hierbij helpen door aandacht te besteden aan motivationele en affectieve leerstrategieën. Van belang is dat leerkrachten hun leerlingen helpen om de relevantie van leren en taken in te zien en hen waardering leren opbrengen voor de taken die ze moeten uitvoeren. Tevens is het belangrijk dat leerlingen het vertrouwen krijgen dat ze taken met succes kunnen volbrengen.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Details van het onderzoek

NWO-projectnummer:	405-14-532
Titel onderzoeksproject:	Zelfgestuurd leren in de onderwijspraktijk: een kennisbasis voor effectieve instructie
Looptijd:	01-02-2014 tot 01-10-2014