Hoe krijg je de aandacht van 9- tot 12-jarigen terug na een intermezzo tijdens een plenaire instructie?

Geplaatst op 19 juli 2024

Het herwinnen van de aandacht van kinderen in de leeftijd van 9 tot 12 jaar na een onderbreking, zoals een filmpje of een gezamenlijke activiteit, is cruciaal voor het vervolg van de plenaire instructie. Als docent is het essentieel om effectieve strategieën en interventies te kennen om deze overgang soepel te laten verlopen. Hieronder worden verschillende methoden besproken om de aandacht van leerlingen terug te krijgen na een intermezzo, met aandacht voor zowel de rol van de docent als de omgeving en de gebruikte technieken.

Voorbereiding en Afstemming

Een goede voorbereiding is het halve werk. Het is belangrijk om vóór het intermezzo duidelijke afspraken te maken met leerlingen over hoe ze hun aandacht terug moeten richten naar de docent. Dit kan bijvoorbeeld door vooraf aan te geven hoe lang het intermezzo duurt en wat de verwachtingen zijn na afloop. Leerlingen moeten weten wanneer ze weer stil moeten zijn en hun aandacht op de leraar moeten richten. Door regels en procedures vooraf vast te leggen, weet iedereen wat te verwachten.

Creëer Duidelijkheid en Structuur

Om de aandacht na een onderbreking terug te krijgen, moet de docent duidelijke signalen afgeven. Dit kan door een stilteteken, zoals het opheffen van een hand of het gebruik van een klap in de handen, in te voeren. Veel docenten gebruiken dergelijke visuele of auditieve signalen om de leerlingen te herinneren aan de verwachte gedragsnormen. Het is nuttig om deze signalen vooraf samen met de leerlingen in te voeren, zodat ze weten wat ze moeten doen als het signaal wordt gegeven.

Gebruik van Cognitieve en Fysieke Signalering

De cognitieve capaciteit van kinderen is beperkt en kan snel worden afgeleid. De docent moet ervoor zorgen dat de omgeving en de communicatie gericht zijn op het terugbrengen van de aandacht. Dit kan door het inzetten van verschillende zintuiglijke signalen. Naast auditieve signalen zoals klappen of knippen met de vingers, kan de docent ook visuele signalen gebruiken. Bijvoorbeeld, door een bepaald gebaar te maken of een bepaald woord te gebruiken met nadrukkelijke intonatie. De docent kan ook lichaamstaal gebruiken om de aandacht te trekken, zoals door een open houding aan te nemen en oogcontact te maken.

Creëer een Gestructureerde Leeromgeving

Een goed georganiseerde leeromgeving kan helpen bij het verminderen van afleiding. Zorg ervoor dat de klasomgeving niet te druk is en dat visuele afleidingen worden geminimaliseerd. Een opgeruimde en overzichtelijke ruimte helpt leerlingen zich beter te concentreren. Het kan ook nuttig zijn om de fysieke ruimte in de klas te variëren, bijvoorbeeld door leerlingen in verschillende hoeken van de ruimte te laten werken of door de indeling van de ruimte te wijzigen afhankelijk van de aard van de activiteit.

Fysieke Activiteit en Beweging

Korte fysieke activiteiten kunnen helpen om de aandacht van leerlingen weer te focussen. Beweging bevordert de bloedcirculatie en zorgt voor een betere zuurstofvoorziening in de hersenen, wat kan bijdragen aan verbeterde leerprestaties. Enkele minuten fysieke activiteit, zoals een snelle rek- en strekoefening, kan helpen om leerlingen weer alert te maken. Dit kan eenvoudig worden geïntegreerd in de les als een korte onderbreking of als onderdeel van de overgang naar een nieuwe activiteit.

Positief Gedrag en Beloningen

Een effectieve manier om de aandacht van leerlingen vast te houden, is door positief gedrag te belonen. Dit kan door middel van complimenten, stickers of andere kleine beloningen die aansluiten bij de voorkeuren van de leerlingen. Door positief gedrag te benadrukken, worden leerlingen aangemoedigd om zich te houden aan de regels en hun aandacht te richten op de docent.

Interventies op Klassen- en Individueel Niveau

Naast de algemene benaderingen kunnen er specifieke interventies nodig zijn voor leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben. Dit kan betekenen dat je individuele leerlingen meer gerichte aandacht moet geven of dat je specifieke strategieën moet inzetten om hen te helpen zich te concentreren. Bijvoorbeeld door gebruik te maken van individuele signalen zoals het noemen van hun naam of door hen extra begeleiding te bieden tijdens de overgang.

Voorbeeld van Effectieve Interventies

Enkele concrete interventies en technieken om de aandacht van leerlingen terug te krijgen na een onderbreking zijn:

Stilteteken: Het opheffen van een hand of een andere afgesproken visuele cue die leerlingen herinnert aan de noodzaak om stil te zijn en naar de docent te luisteren.
Auditieve Signalering: Klappen in de handen, knippen met de vingers of het gebruik van een specifieke geluidsbron om de aandacht te trekken.
Lichaamstaal en Oogcontact: Door een open houding aan te nemen en oogcontact te maken, kan de docent de verbinding met de leerlingen versterken en hun aandacht terugwinnen.
Codewoorden of Intonatie: Het gebruik van specifieke woorden of zinnen met een bepaalde intonatie om de aandacht te herwinnen.
Fysieke Activiteit: Korte, gerichte fysieke oefeningen om de energie van leerlingen te kanaliseren en hun focus te hernieuwen.

Evaluatie en Aanpassing

Het is belangrijk om regelmatig de effectiviteit van de gebruikte strategieën te evalueren en waar nodig aanpassingen te maken. Wat in de ene klas goed werkt, werkt mogelijk niet in de andere. Door flexibel te zijn en te reageren op de behoeften van de leerlingen, kun je de aandacht van de klas beter beheren en een effectieve leeromgeving creëren.

Door bovenstaande benaderingen te combineren en aan te passen aan de specifieke behoeften van je klas, kun je de aandacht van leerlingen na een intermezzo effectief terugwinnen en een vruchtbare leeromgeving bevorderen.

Geraadpleegde bronnen

Baat, M. de & Moerkens, M. (2013). Naar meer wenselijk gedrag op de basisschool. Wat werkt? Utrecht: Nederlands Jeugd Instituut.
Erickson, L.C., Thiessen, E.D., Godwin, K.E., Dickerson, J.P., & Fisher, A.V. (2014). Endogenously- but not Exogenously-driven Selective Sustained Attention is Related to Learning in a Classroom-like Setting in Kindergarten Children. Via: http://www.jpdickerson.com/pubs/erickson14endogenously.pdf
Fisher, A.V. Godwin, K.E., & Seltman, H. (2014). Visual Environment, Attention Allocation, and Learning in Young Children: When Too Much of a Good Thing May Be Bad. Via: http://www.stat.cmu.edu/~hseltman/files/Fisher2014.pdf
Godwin, K.E., Almeda, M.V., Petroccia, M., Baker, R.S., & Fisher, A.V. (2013). Classroom activities and off - task behavior in elementary school children. Via: http://repository.cmu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1813&context=psychology
Janssen, M., Chinapaw, M.J.M., Rauh, S.P., Toussaint, H.M., Mechelen, W. van, & Verhagen, E.A.L.M. (2014). A short physical activity break from cognitive tasks increases selective attention in primary school children aged 10–11. Mental Health and Physical Activity, 7(3), 129-134. Via: http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1755296614000374
Kopershoek, H., Kuijk, M.F. van, Harms, G.J., Boer, H. de & Doolaard, S. (2014). Effectieve strategieën en programma’s voor klassenmanagement in het primair onderwijs. Handreikingen voor de onderwijspraktijk op basis van een meta-analyse. Groningen: GION onderwijs/onderzoek.
Kristin E. Harbour, Lauren L. Evanovich, Chris A. Sweigart & Lindsay E. Hughes (2015). A Brief Review of Effective Teaching Practices That Maximize Student Engagement. Preventing School Failure: Alternative Education for Children and Youth, 59(1), 5-13, DOI: 10.1080/1045988X.2014.919136
Otter, M. den (2005). Leiding geven. Hst. 7. p. 87 – 99. In: Visser, Y. (2005). Leraar worden, een competentiegerichte aanpak. Heeswijk-Dinther: Esstede
Tartwijk. van J., Brok, den P., Velman, I., & Wubbels, T. (2008). Teachers’ practical knowledge about classroom management in multicultural classrooms. Teaching and Teacher Education,25(3), 453–460. Via: https://www.researchgate.net/profile/Ietje_Veldman/publication/222656931_Teachers_practical_knowledge_about_classroom_management_in_multicultural_classrooms/links/0c960526b7cae19709000000.pdf