Zorg voor het kind

Arja Kerpel

Redactielid wij-leren.nl l Projectleider bij Wij-spelen.nl

 

  Geplaatst op 31 januari 2023

Elk kind heeft zorg nodig. Maar dat wil niet zeggen dat de zorg voor elk kind gelijk moet zijn, want sommige kinderen hebben meer zorg nodig. Deze kinderen noemen we ook wel zorgleerlingen.

Lange tijd was de heersende gedachte dat zorgleerlingen gediagnosticeerd moesten worden en dan zo goed mogelijk behandeld. Als dat niet binnen het reguliere basisonderwijs kon, dan moesten er maar aparte scholen voor komen. Zo is het speciaal onderwijs ontwikkeld.

Omdat de kosten van het speciaal onderwijs hoog waren en het aantal leerlingen toenam, werd er nagedacht hoe dit verder moest. Bij deze bezinning ontstond de inclusion- gedachte: kinderen, dus ook de zorgleerlingen, moeten zoveel mogelijk samen naar school om sociale scheiding te voorkomen of beperken. Dit leidde tot het WSNS-beleid: Weer Samen Naar School. WSNS zorgde ervoor dat minder zorgleerlingen naar het speciaal onderwijs werden verwezen. 

Rugzakje

Ouders van kinderen met een indicatie voor het speciaal onderwijs kregen een ‘rugzakje met geld’ om ondersteuning in te kopen. Zorgleerlingen konden dan vaker op een reguliere school blijven. Het geld kwam bewust bij de ouders, zodat hun invloed sterker werd. Omdat het aantal geïndiceerde leerlingen de laatste jaren toch weer oploopt en omdat het systeem best ingewikkeld is, veranderde dit bij de invoering van de Wet Passend Onderwijs.

Bij passend onderwijs speelt de inclusion-gedachte nog steeds een grote rol. Een verschil is dat het geld rechtstreeks naar de scholen gaat. Scholen krijgen de plicht om alle kinderen een passende onderwijsplek te geven. Als het niet kan op de eigen school, dan moet het op een andere school in het samenwerkingsverband. Dit kan een reguliere school zijn, of een school voor speciaal onderwijs. Deze plicht van scholen heet de ondersteuningsplicht.

Speciale onderwijsbehoeften

Kinderen hebben verschillende onderwijsbehoeften. Om daaraan tegemoet te komen, is het van belang om verschil te maken tussen leerproblemen en gedragsproblemen. In theorie is die scheiding goed te maken, maar in de praktijk is het soms wat lastiger. Het is niet altijd eenvoudig om te zeggen welk kind nu een zorgleerling is. Bij leerproblemen zijn vaak objectieve normen te gebruiken, zoals toetsresultaten, maar bij gedragsproblemen is er meestal een subjectievere norm nodig. Ook speelt het een rol wat de leerkracht wel of niet aan kan. De ene leerkracht is eerder handelingsverlegen dan de ander. Het gevaar van normen is dat een kind een stempel krijgt, terwijl het daar uiteindelijk niet om gaat. Het gaat erom wat de onderwijsbehoeften van een kind zijn. Bovendien kan het stempelen van kinderen een negatief effect hebben. Het is ook niet de taak van de leerkracht, maar van een orthopedagoog.
Om doelmatig in te spelen op de speciale onderwijsbehoeften van zorgleerlingen is een zorgvuldige aanpak nodig. Die aanpak bestaat uit de volgende stappen:

  • Waarnemen. Om goed te signaleren is de intuïtie belangrijk. Ook is het nodig om systematisch te observeren en evalueren.
  • Begrijpen. Hierbij is kennis van zaken nodig. Dit kan het beste in overleg met collega’s, want iedereen heeft weer een andere deskundigheid. Ook zien zij de dingen soms weer anders.
  • Onderwijsbehoeften formuleren. Dit geeft een aanzet voor de leerkracht om oplossingen te bedenken en te kijken wat dit kind nodig heeft om de doelen te bereiken.
  • Plannen maken en realiseren. Goede plannen worden vastgelegd, zodat de leerkracht bewust handelt. 
  • Evalueren. Het is essentieeel om te kijken naar de effecten. Zijn de doelen bereikt, of wat moet er veranderen om de doelen alsnog te behalen?

De leerkracht staat er niet alleen voor

Het is belangrijk om op het goede moment contact te leggen met de ouders over de onderwijsaanpak. Dit zorgt ervoor dat het beter landt en dat er steun komt vanuit de thuissituatie. Daarnaast kan de leerkracht een beroep doen op de IB-er, de RT-er of de ambulante begeleider van de zorgleerling.

Vier soorten problemen

Het is discutabel om een indeling te maken in soorten problemen, maar toch is een indeling nodig. Daarom zijn er grofweg  vier categorieën opgesteld:

  • Problemen met gedrag. Hieronder valt bijvoorbeeld ADHD.
  • Problemen met leren. Hier hoort bijvoorbeeld dyslexie bij.
  • Lichamelijke en geestelijke handicaps. Een voorbeeld hiervan is slechtziendheid.
  • Belemmeringen door invloeden vanuit de omgeving. Hieronder valt pesten, maar ook rouw.

Literatuur

Alkema, E. e.a. (2011) Meer dan onderwijs, Assen: Uitgeverij Van Gorcum.
Braams, T. (2002) Dyslexie, een complex taalprobleem. Amsterdam: Boom.
Kohnstamm, R. (2002) Kleine ontwikkelingspsychologie, Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum
Langeveld, M.J. (1981) Beknopte theoretische pedagogiek, Groningen: Wolters-Noordhoff.
Lieshout, T. van (2006) Pedagogische adviezen voor speciale kinderen. Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum
Meer, B. van der (2002), Pesten op school. Assen: Van Gorcum.
Stevens, L. (1997) Overdenken en doen, Den Haag: PMPO .

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Gerelateerd

Cursus
Leidinggeven aan een professionele schoolcultuur
Leidinggeven aan een professionele schoolcultuur
Cultuurbouwer in een lerende organisatie
Medilex Onderwijs 
Handelingsgericht werken
Handelingsgericht werken - uitgangspunten - HGW cyclus - plannen.
Arja Kerpel
Passend onderwijs
Passend onderwijs op een basisschool - ondersteuningsplicht
Arja Kerpel
samenwerken met ouders in passend onderwijs
Samen met ouders onderwijs passend maken
Peter de Vries
Ervaringsreconstructie
De ervaringsreconstructie; van onmogelijkheid naar kans
Marcel van Herpen
ODD tips
ODD - tips voor de leerkracht
Anton Horeweg
Integratie Downsyndroom
Downsyndroom: ervaringen van reguliere scholen
Gert de Graaf
Contextuele leerlingbegeleiding
De parabel van Bert en Erik
Ivo Mijland
HGW leerling niveau
HGW cyclus op leerling niveau
Tanja van Beukering
HGW en RT bijdrage
HGW op school: de bijdrage van de RT-er
Noëlle Pameijer
Integratieklas ZML
Passend Onderwijs: beweging van onderop
Peter de Vries
Inclusief onderwijs
Passend inclusief?
Mathilde Tempelman-Lam
Visualiseren leerlingenzorg
Hoe je visualisaties inzet in de leerlingenzorg (niveau 2 en 3)
Noëlle Pameijer
Instrumenten passend onderwijs
Instrumenten voor begeleiden in passend onderwijs
Helèn de Jong
Ieder kind kansrijk!
Ieder kind kansrijk!
Marleen Legemaat
Ik ben niet jij, jij bent niet ik
Contextuele leerlingbegeleiding in de praktijk
Marleen Legemaat
Huiswerkbegeleiding
Huiswerkscholen zijn géén oplossing voor onderpresteren
Lisanne van Nijnatten
Inzet klassenassistent
Inzet klassenassistent belemmert integratie speciale leerlingen
Anke de Boer


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

Hoe zorgen we er in Nederland voor dat iedereen kan meedoen?
Hoe zorgen we er in Nederland voor dat iedereen kan meedoen?
redactie
Passend onderwijs in een video van één minuut uitgelegd
Passend onderwijs in een video van één minuut uitgelegd
redactie
[extra-breed-algemeen-kolom2]



handelingsplan
onderwijsbehoeften
passend onderwijs
remedial teaching
remediëren
rugzak
vroegsignalering
WEC
wsns

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest