Voorwaarden voor effectieve formatieve toetsing - reviewstudie

Geplaatst op 1 juni 2016

Toetsen moeten inhoudelijk aansluiten bij het curriculum, de leerdoelen en het niveau van de leerlingen. Pas dan hebben toetsen een meerwaarde voor het onderwijs. Bovendien is het belangrijk dat het doel van de toets en de beoordelingscriteria van te voren duidelijk zijn. Dit blijkt uit een reviewstudie door de Universiteit Twente.
Formatieve toetsen zijn een goede manier om het leerproces bij te sturen omdat deze laten zien in hoeverre de leerstof wordt beheerst. Ze laten zien wat goed is en waarom iets goed is en hoe het werk kan worden verbeterd. Dit kan met een officiële toets maar ook op andere manieren, bijvoorbeeld met portfolio’s, discussies, presentaties en observaties in de les.
Met de informatie uit formatieve toetsen kunnen leraren en leerlingen het leren en het lesgeven verbeteren. Een voorwaarde is wel dat leerkrachten de toetsgegevens kunnen verzamelen, analyseren en interpreteren. Op basis daarvan kunnen zij het leerproces beïnvloeden, bijvoorbeeld door het geven van korte en krachtige feedback.

Actieve rol leerlingen

Het is aan te raden formatieve toetsen regelmatig af te nemen en de toetsen (klassikaal) te bespreken. Ook moeten leerlingen genoeg tijd krijgen om de toetsvragen te beantwoorden.
Het is belangrijk om leerlingen zelf een actieve rol te laten spelen in het toetsproces. Ze moeten kunnen reflecteren op hun eigen werk, zodat ze weten hoe ze verder kunnen gaan in hun leerproces. Maar ook moeten ze nuttige feedback kunnen geven op het werk van hun medeleerlingen.

Ruimte om te experimenteren

Om het onderwijs te kunnen verbeteren op basis van toetsgegevens, moet er op school een cultuur heersen waarin ruimte is om te experimenteren. Daarvoor moet het team dezelfde visie, normen, doelen en verwachtingen delen. Leiderschap is hierbij essentieel, blijkt zowel uit de literatuurstudie als uit gesprekken met leraren uit primair en voortgezet onderwijs en het beroepsonderwijs. Via deze gesprekken hebben de onderzoekers de bevindingen uit de literatuur vergeleken met ervaringen in de praktijk.
Om dit soort toetsen in hun onderwijs te gebruiken, wordt aanbevolen de leerkrachten meer tijd, middelen en de mogelijkheid tot samenwerken met collega’s te geven. Daarnaast hebben zij behoefte aan professionalisering en ondersteuning op het gebied van formatief toetsen.

Details van het onderzoek

Projectleider(s)

Projectuitvoerder(s)

Publicatie(s)

• PPO review - Voorwaarden voor effectieve formatieve toetsing: een praktische review

Relevante links(s)

• Samenvatting van de oorspronkelijke aanvraag op de NWO-site

[Bron: Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO)]