Welke kenmerken van een professionaliseringsaanpak zijn belangrijk bij het ontwikkelen van ict-competenties bij leraren?

Geplaatst op 25 april 2017

Samenvatting

Een succesvolle aanpak van professionalisering van leraren voor lesgeven met ict hangt samen met de visie van de school op onderwijs en onderwijsvernieuwing. De aanpak moet passen bij de schoolorganisatie. De school biedt ruimte om leraren actief en onderzoekend aan de slag te laten gaan. Het praktisch nut voor de leraar in de lespraktijk staat voorop. Er zijn verschillende competentieprofielen voor leraren voor leren en lesgeven met ict. Het is goed om te kijken wat er al in huis is, wat er mag worden verwacht en wat er nog nodig is.

Algemene succesvolle kenmerken voor professionalisering van leraren gelden waarschijnlijk ook voor leren en lesgeven met ict, aangevuld met specifieke elementen. Een van die kenmerken is dat professionalisering praktijknabij moet zijn. Het onderwerp van de professionalisering richt zich op het probleem van de leraar, waarbij de beleving en ervaringen van de leraren worden erkend. De leraar is probleemeigenaar van het thema dat verbonden is met het leren van de leerlingen.

Ander belangrijk punt is leergemeenschappen. De professionalisering is gericht op het hele team. Leraren onderzoeken, analyseren problemen en construeren de oplossing voor de lespraktijk. Dit betekent dat de leraren samenwerken, ervaringen uitwisselen en een stem hebben in de doelen, inhoud en opzet van de professionaliseringsinterventie.

Tot slot dient professionalisering ingebed en verankerd te zijn in het beleid en in de schoolorganisatie. Wanneer professionalisering samenhangt met landelijke ontwikkelingen en schoolbeleid ervaart een leraar een groter en gedeeld belang. De professionalisering is geen losstaande activiteit. Substantiële tijdsinvestering door de leraar in combinatie met langdurige coaching of ondersteuning van hem verankert de professionalisering.

Creativiteit

Als de leraar creatief kan omgaan met media beïnvloedt dat zijn didactische ict-vaardigheden. Ook is creativiteit relevant voor het inrichten van het eigen onderwijs met ict. Lerarenopleiders en leraren onderschrijven de meerwaarde van ict voor hun onderwijs, toch zetten zij ict nog weinig structureel in in hun eigen lessen. Er is hier geen directe samenhang tussen visie van de leraar en de daadwerkelijke inzet van ict in het onderwijs. Dit kan te maken hebben met de vaardigheden van de leraar. Ict-geletterdheid als set van basiscompetenties verdient als apart domein aandacht in een professionaliseringsaanbod, maar wel verbonden met de onderwijspraktijk.

Hoewel korte professionaliseringsbijeenkomsten of cursussen zelden leiden tot duurzame effecten kunnen zij wel bijdragen aan de mindset van de leraar, zodat ze meer open staan voor verandering met ict. Eisen en verwachtingen die leraren als overweldigend ervaren, blokkeren het leren. Een mix van werkvormen en aandacht voor zowel formeel als informeel leren lijkt wenselijk. Van leergemeenschappen en design based learning is bekend dat het leidt tot duurzame effecten. Het gezamenlijk onderzoeken of ontwerpen komt tegemoet aan verschillende voorwaarden voor effectieve professionalisering. Er is een actieve betrokkenheid van de leraren, er is focus op het primaire proces en een gezamenlijke activiteit.

Design based learning is een van de werkwijzen om de professionele ontwikkeling te versterken, alsmede innovaties in de school. Door samen onderwijs te ontwikkelen leren leraren te werken met onderwijstechnologie in hun dagelijkse praktijk. Meer specifiek gaat het om leren over technologie, over design en over leren. Dit sluit aan bij een veelgebruikt model voor het integreren van ict in het onderwijs: TPACK, wat staat voor Technology Pedagogy Content Knowledge. Het basisidee van dit model is dat de verschillende kennisdomeinen - ict, didactiek en inhoud - in een complexe interactie staan. Het model is bruikbaar in designteams en laat zien dat er meerdere mogelijkheden zijn om ict in te zetten. Essentieel is wel dat er een expliciete verbinding wordt gemaakt met de inhoud (waar gaat het arrangement over), de technologie (hoe gaan we ict inzetten) en de vakdidactiek (hoe maken we er echt onderwijs van). Met TPACK ontdekken leraren het domein van onderwijs met ict en ontwikkelen zij flexibele wegen van denken over technologie, ontwerp en leren te ontdekken.

Uitgebreide beantwoording

Opgesteld door: Carolien van Rens (kennismakelaar Kennisrotonde) en Nieske Coetsier (HAN)
Vraagsteller: leraar voortgezet onderwijs
Geraadpleegde expert: Dana Uerz, promovenda HAN: CoE leren met ict/iXperium

Vraag

Welke kenmerken van een professionaliseringsaanpak zijn van belang bij het ontwikkelen van ict-competenties bij leraren?

Kort antwoord

Het succes van professionalisering voor leren en lesgeven met ict hangt onder andere af van de samenhang van de aanpak met de visie van de school op onderwijs en onderwijsvernieuwing. Het zou geen los traject moeten zijn, maar moeten bijdragen aan de doelen en visie die binnen de onderwijsinstelling leven.

Er zijn verschillende competentieprofielen voor leraren voor leren en lesgeven met ict, het is goed om te bekijken wat er binnen de school nog nodig is, en hoe de leraren zich (zouden moeten) verhouden tot deze competenties. Wat mag er verwacht worden, en wat is er nog nodig?

De aanpak van de professionalisering richt zich bij voorkeur niet op de specifieke competenties. Dit betekent dat in een professionaliseringsaanpak voor de competenties leren en lesgeven met ict niet de competenties maar veeleer de veranderingen die de leraar, het team, de schoolleider en de school in de les en in de school willen bewerkstelligen centraal zouden moeten staan.

Een mix van werkvormen gericht op het ontwikkelen van de eigen onderwijspraktijk met ruimte voor experimenteren past daarbij. Het samen ontrafelen, onderzoeken en vervolgens ontwerpen van oplossingen in een leergemeenschap of designteam is bewezen effectief.

Toelichting antwoord

Voor een succesvolle aanpak van professionaliseren van leraren op competenties voor leren en lesgeven met ict vanuit een onderwijsinstelling is in de eerste plaats samenhang nodig (Van Veen et al., 2010). Het succes van de professionaliseringsaanpak hangt mede af van samenhang van de aanpak met het schoolbeleid en de visie op onderwijs, de visie op professionaliseren, en de visie op onderwijs met ict. “Waar wil je staan als onderwijsinstelling met ict, en wat is daarvoor nodig? Wat moeten leerlingen kunnen en weten en op welke manier zet je binnen de school ict in als hulpmiddel voor lesgeven? Dit zijn vragen die eerst beantwoord moeten worden voordat je een professionaliseringsaanpak kunt ontwikkelen.

Als het uitgangspunt bijvoorbeeld is dat er aparte onderwijsarrangementen worden gegeven voor computational thinking, programmeren en mediawijsheid dan is het zaak de leraren die hierbij betrokken zijn op zijn minst te professionaliseren op de vaardigheden die daarin ook van leerlingen worden verwacht. Moet ict integraal onderdeel zijn van het onderwijs, en is het een hulpmiddel in de les, dan is er wellicht een andere aanpak nodig. Richt de professionaliseringsaanpak zich op het verwerven van competenties voor de leraren, of ondersteunt het vooral de veranderingen rondom leren en lesgeven met ict in de school. Een combinatie van beide is ook nog mogelijk.

Naast weten wat je wil, als onderwijsinstelling, is het nodig om te weten wat er al in huis is. Welk gat moet er eigenlijk worden dichtgelopen? En hoe zorg je ervoor leraren zich blijven ontwikkelen op het gebied van leren en lesgeven met ict? Inzicht in de stand van zaken over de competenties van leraren voor leren en lesgeven binnen de school geeft zowel management als leraren stof tot nadenken. Is dit de school waarvoor wij staan, is het genoeg voor de toekomst? Reflectie op de eigen competenties voor leren en lesgeven met ict in relatie tot de doelen van de organisatie  geven urgentie aan de professionalisering voor de leraar. Instrumenten voor deze reflectie zijn bijvoorbeeld de iX-ray, de Kennisnet Onderwijs & ict-scan of Monitoringonderzoek (zie kopje Meer weten?).

Competenties voor leren en lesgeven met ict.

De competenties voor leren en lesgeven met ict worden in de literatuur op verschillende manieren ingedeeld en uitgewerkt. Kennisnet (2012) en ADEF (2013) hanteren een driedeling op basis van de drie kerntaken van een leraar: pedagogisch-didactisch handelen, werken in de schoolcontext en professionele ontwikkeling. Daarnaast onderscheiden ze basiscompetenties met betrekking tot ict. In de kennisbasis ICT (ADEF, 2013) zijn deze competenties uitgebreid beschreven. Een ander relevant competentieprofiel is dat van Mediawijzer.net (2012). Dit is niet specifiek op leraren gericht en relevant voor iedereen in de 21ste eeuwse samenleving, het gaat dan om mediageletterdheid. De Hogeschool van Arnhem en Nijmegen hanteert een compact competentieprofiel voor leraren van acht competenties voor leren en lesgeven met ict. Deze omvatten de competenties uit de Kennisbasis ict en Mediawijzer.net en dient als eindkwalificatie voor leraren van de lerarenopleidingen aldaar.

Professionaliseren van leraren

In de literatuur is veel aandacht voor wat werkt in professionalisering voor leraren, maar nog niet veel over wat werkt specifiek voor professionalisering rondom ict. We gaan er vanuit dat algemene succesvolle kenmerken voor professionalisering van leraren óók gelden voor leren en lesgeven met ict, aangevuld met specifieke kenmerken. De reviewstudie naar effectieve kenmerken van professionaliseringsinterventies van Van Veen et.al. (2010) geeft verschillende aanknopingspunten voor een professionaliseringsaanpak:

Professionalisering moet praktijknabij zijn

  • Het onderwerp van de professionalisering richt zich op het probleem van de leraar, waarbij de beleving en ervaringen van de leraren worden erkend. De leraar is probleemeigenaar van een thema dat verbonden is met het leren van de leerlingen (Uerz, 2014).

Leraren leren actief en onderzoekend samen met collega’s (in leergemeenschappen)(zie ook Mittendorff et al., 2006)

  • De professionalisering is niet alleen gericht op de individuele leraar maar op het hele team.
  • De professionalisering zet aan tot actief en onderzoekend leren van leraren. Leraren onderzoeken, analyseren problemen en construeren de oplossing voor de lespraktijk. Dit betekent dat de leraren samenwerken, ervaringen uitwisselen en een stem hebben in de doelen, inhoud en opzet van de professionaliseringsinterventie.

Professionalisering is ingebed en verankerd in beleid en in de organisatie.

De professionalisering maakt deel uit van het totale schoolontwikkelingsbeleid. Wanneer professionalisering samenhangt met landelijke ontwikkelingen en schoolbeleid ervaart een leraar een groter en gedeeld belang. De professionalisering is geen losstaande activiteit maar past in de ontwikkelingen in de onderwijscontext en is daarmee relevant voor de leraar.

Substantiële tijdsinvestering in de professionalisering door de leraar in combinatie met langdurige coaching en/of ondersteuning van die leraar verduurzaamt de professionalisering.

Tot slot stellen Van Veen et al. (2010) dat bij deze kenmerken het van belang lijkt te zijn dat er een duidelijk idee is over hoe al deze kenmerken het leren van leraren kunnen bevorderen, een ‘theory of improvement’. Het maken van een professionaliseringsaanpak vereist een analyse; het beargumenteren van de activiteiten in de professionaliseringsaanpak gerelateerd aan de gewenste uitkomsten voor de leraren. Een voorbeeld van zo’n theory of improvement is de “Onderbouwing professionaliseringsaanpak Leren en lesgeven met ict” (Uerz et al., 2014). De inhoudsopgave geeft dat goed weer (zie figuur 1):


                       
Figuur 1: Inhoudsopgave Onderbouwing professionaliseringsaanpak Leren en lesgeven met ict. Overgenomen uit Onderbouwing professionaliseringsaanpak Leren en lesgeven met ict. (p. 3) door D. Uerz, K. de Ries en M. Kral, 2014.

Samengevat zou een professionaliseringsaanpak voor leren en lesgeven met ict op basis van wat we weten over professionalisering van leraren in algemene zin op zijn minst verankerd en ingebed in beleid en in organisatie van de school moeten zijn, ruimte moeten geven om leraren samen actief en onderzoekend aan de slag te laten gaan en van praktisch nut voor de leraar in de lespraktijk moeten zijn. Dit betekent dus ook dat in een professionaliseringsaanpak voor de competenties leren en lesgeven met ict niet de competenties maar veeleer de veranderingen die de leraar, het team, de schoolleider en de school in de les en in de school willen bewerkstelligen centraal zouden moeten staan.

Professionaliseringsopzet voor leren en lesgeven met ict

Over specifieke programma’s rondom  professionalisering voor leraren voor leren en lesgeven met ict is nog niet veel bekend. In onderzoek naar de inzet van ict in het onderwijs lag de aandacht lange tijd op de belemmeringen; het (gebrek aan) de ict-vaardigheden van leraren en het ontbreken van voorzieningen (Uerz et al., 2014). Vervolgens bestond de verwachting dat ict zelf een radical change agent zou zijn voor vernieuwing van de onderwijspraktijk (Willermark & Pareto, 2013).

Uit onderzoek van Uerz en Kral (2014) blijkt dat dat creatief om kunnen gaan met media de didactische ict-vaardigheden beïnvloedt. Ook is creativiteit van leraren relevant voor het inrichten van het eigen onderwijs met ict. Uerz vindt in haar onderzoek dat lerarenopleiders en leraren wél de meerwaarde van ict voor hun onderwijs onderschrijven. Toch zetten zij ict nog weinig structureel in in hun eigen onderwijs. Er is hier geen directe samenhang tussen visie van de leraar en de daadwerkelijke inzet van ict in het onderwijs. Dit zou te maken kunnen hebben met de vaardigheden van de leraar. Uerz en Kral (2014) concluderen dat ict-geletterdheid als set van basiscompetenties als apart domein aandacht verdient in een professionaliseringsaanbod. Dit moet wel verbonden worden met de onderwijspraktijk van de leraren.

Hoewel korte professionaliseringsbijeenkomsten of cursussen zelden leiden tot duurzame effecten (Wildermark & Pareto, 2013) kunnen zij, in het licht van ontwikkelingsfase van de leraar (Van Eekelen: In Simons, 2013) wel van nut zijn voor de verandering van de mindset van de leraar, bijvoorbeeld om meer open te staan voor verandering met ict. Wildermark en Pareto geven aan dat eisen en verwachtingen die als overweldigend worden ervaren het leren blokkeren. Een mix van werkvormen, en aandacht voor zowel formeel als informeel leren lijkt wenselijk (Nieuwenhuis et al., 2013).

Van leergemeenschappen en design based learning is bekend dat het wél leidt tot duurzame effecten (Becuwe et al., 2015, Van Vijfeijken et al., 2015). Het gezamenlijk onderzoeken of ontwerpen komt tegemoet verschillende voorwaarden voor effectieve professionalisering: er is een actieve betrokkenheid van de docenten, er is focus op het primaire proces en een gezamenlijke activiteit (Nieuwenhuis et al., 2013).

Design based learning is een van de werkwijzen om zowel de professionele ontwikkeling als de innovaties in de school te versterken. Door samen onderwijs te ontwikkelen leren leraren over onderwijstechnologie in authentieke ontwikkeltaken, aldus Koehler en Mishra (2005). Zij onderzochten in een case-studie wat leraren leerden over de inzet van ict in het onderwijs in een designteam. Zij vonden resultaten op drie gebieden: leren over technologie, leren over design en leren over leren.

Dit sluit aan bij een veelgebruikt model voor het integreren van ict in het onderwijs: TPACK. TPACK staat voor Technology Pedagogy Content Knowledge. Het basisidee van dit model is dat de verschillende kennisdomeinen; ict, didactiek en inhoud in een complexe interactie staan. Het model is bruikbaar in designteams en laat zien dat er geen béste oplossing is voor de inzet van ict, maar dat er expliciete verbinding moet worden gemaakt met de inhoud (waar gaat het arrangement over), de technologie (hoe gaan we ict inzetten) en de vakdidactiek (hoe maken we er echt onderwijs van) (Voogt et al., 2010).

Met TPACK ontdekken leraren het domein van onderwijs met ict en ontwikkelen zij flexibele wegen van denken over technologie, ontwerp en leren te ontdekken (Koehler & Mishra, 2005) Heitink et al. (2015) stellen dat effectief gebruik van ict wellicht verbeterd wordt wanneer leraren beter in staat zijn het gebruik te beredeneren, en dit te delen met collega’s.

Door in leergemeenschappen te werken met deelnemers met verschillenden denkkaders worden mindsets expliciet en is er ruimte voor ontwikkeling en groei (Uerz, 2014, Simons, 2013, Akkerman & Bakker, 2011) Dit komt overeen met het idee van Wildermark en Pareto (2013), zij stellen dat leraren uitgedaagd moeten worden om  nieuwe ideeën en/of idealen te ontwikkelen. Daarvoor zijn kritische vragen noodzakelijk. De samenstelling van een designteam of leergemeenschap is cruciaal; de beelden van de deelnemers moeten enigszins verschillen om de (diversiteit aan) opvattingen expliciet te maken.

Samengevat

We zien in de literatuur dat de duurzaamheid van een professionaliseringsaanpak groter wordt naarmate de aanpak beter past bij de visie. De aanpak zou in daarom lijn moeten liggen met de visie van de onderwijsinstelling op leren en lesgeven met ict.
Vervolgens is het goed om te kijken wat er nodig is aan competenties van leraren binnen de onderwijsinstelling. Wat verwachten we van de leraren aan competenties op dit gebied? Zijn de competenties al in huis, en in hoeverre moet iedereen aan de competenties voldoen?

Daarna is het mogelijk om een beredeneerde professionaliseringsaanpak uit te werken. We weten dat het goed werkt om daarin:

  • aan te sluiten bij de beleving en ervaringen van leraren. De urgentie en prioritering van de leraar en het gevoel van eigenaarschap zijn van invloed op de duurzaamheid van de professionaliseringsactiviteiten. Professionaliseringsactiviteiten waarin de leraar aan de slag gaat met het leren van de leerlingen versterkt zijn met name effectief.
  • ruimte te geven voor samen leren en experimenteren. Door samen onderzoeken en uit te proberen van mogelijkheden met ict leren leraren van elkaar en ontwikkelen zij nieuwe inzichten. Naast professionalisering ten gunste van leren en lesgeven met ict vraagt professionalisering op dit gebied ook om inzet van ict bij docentprofessionalisering. Leraren kunnen ict gebruiken om hun eigen vakbekwaamheid te vergroten (Nieuwenhuis et al., 2013), ict ondersteunt de formele en informele professionalisering van leraren.

Geraadpleegde bronnen

  • ADEF (2013). Kennisbasis ICT 2013. Gedownload op 23 maart 2017: https://www.10voordeleraar.nl/documents/site_10voordeleraar-nl/Toetsgidsen/Kennisbasis%20ICT%202013.pdf
  • Akkerman, S.F., & Bakker, A. (2011). Boundary crossing and boundary objects. Review of educational research, 81 (2), 132-169.
  • Becuwe, H., Roblin, N. P., Braak, J. van, Tondeur, J., Castelein, E., & Thys, J. (2015). Condities voor de succesvolle implementatie van leergemeenschappen: de casus van Teacher educator Design Teams voor ICT-integratie. Tijdschrift Voor Lerarenopleiders, 36(4), 5–16.
  • Heitink, M., Voogt, J., Verplanken, L., Braak, J. van, & Fisser, P. (2016). Teachers’ professional reasoning about their pedagogical use of technology. Computers and Education, 101, 70–83. doi:10.1016/j.compedu.2016.05.009
  • Kennisnet. (2012). ICT-bekwaamheid van leraren. Zoetermeer: Kennisnet
  • Koehler, M. J., & Mishra, P. (2005). Teachers learning technology by design. Journal of Computing in Teacher Education, 21(3), 94–102. doi:10.1.1.130.7937
  • Koehler, M., Mishra, P., & Cain, W. (2013). What is technological pedagogical content knowledge (TPACK)?. Journal of Education, 193(3), 13–19.
  • Mediawijzer.net (2012). Competentiemodel: 10 MEDIAWIJSHEID COMPETENTIES. Gedownload op 1 april 2017, van http://www.mediawijzer. net/wp-content/uploads/Competenties_Model_.pdf
  • Merchie, E., Tuytens, M., Devos, G., & Vanderlinde, R. (2016). Hoe kan je de impact van professionalisering voor leraren in kaart brengen? Brussel: Departement Onderwijs en Vorming.Gedownload op 1 april 2017, van https://biblio.ugent.be/publication/7105261/file/7105283.pdf
  • Merchie, E., Tuytens, M., Devos, G., & Vanderlinde, R. (2016). Hoe kan je de impact van professionalisering voor leraren in kaart brengen?.
  • Mittendorff, K., Geijsel, F., Hoeve, A., Laat, M. de., & Nieuwenhuis, L. (2006). Communities of practice as stimulating forces for collectieve learning. Journal of Workplace Learning, 5, 98-312
  • Nieuwenhuis, L., Vink, R., & van der Neut, I. (2013). Docentprofessionalisering met ICT. Gedownload op 1 april 2017, van http://www.iva-onderwijs.nl/resources/js/tinymce/plugins/imagemanager/files/Rapporten_2013/eindrapport_professionalisering_van_docenten_met_ICT.pdf
  • Simons, P.R.J. (2013). Mindshifting: (Hoe) kunnen we mindsets veranderen? Afscheidsrede in verkorte vorm uitgesproken op 19 december 2013 in Utrecht. Utrecht: Universiteit Utrecht.
  • Tondeur, J., Braak, J. van, Sang, G., Voogt, J., Fisser, P., & Ottenbreit-Leftwich, A. (2012). Preparing pre-service teachers to integrate technology in education: A synthesis of qualitative evidence. Computers & Education, 59(1), 134–144. doi:10.1016/j.compedu.2011.10.009
  • Uerz, D., Coetsier, N., Van Loon, A-M. & M Kral. (2014). Onderbouwing eindkwalificaties Leren en lesgeven met ict voor de lerarenopleiding. Nijmegen: HAN.
  • Uerz, D., & Kral, M. (2014). De lerarenopleider als rolmodel voor leren en lesgeven met ICT: nog een weg te gaan. Tijdschrift Voor Lerarenopleidiers, 35(4), 29–42. Gedownload op 1 april 2-17 van http://ixperium.nl/files/2015/03/De-lerarenopleider-als-rolmodel-voor-leren-en-lesgeven-met-ict_Themanummer-Velon.pdf
  • Uerz, D., Ries, K. de, & Kral, M. (2014). Onderbouwing professionaliseringsaanpak Leren en lesgeven met ict. Gedownload op 1 april 2017 van http://ixperium.nl/files/2015/03/Professionaliseringsaanpak-Leren-en-lesgeven-met-ict-WEB.pdf
  • Veen, K. van, Zwart, R., Meirink, J. & Verloop, N. (2010). Professionele ontwikkeling van leraren: een reviewstudie naar effectieve kenmerken van professionaliseringsinterventies van leraren. Reviewstudie in opdracht van en gesubsidieerd door NWO-PROO (Grant no. 441-080353). Leiden: ICLON/ Expertisecentrum Leren van Docenten.
  • Vijfeijken, M. van, Kral, M & K. de Ries (2015). iXperium als leerwerkplaats. Evaluatie activiteiten iXperium Arnhem 2012/2013 & 2013/2014. Arnhem: HAN
  • Voogt, J., Fisser, P., & Tondeur, J. (2011). Maak kennis met TPACK: hoe kan een leraar ICT integreren in het onderwijs?, (26) Zoetermeer: Kennisnet Onderzoeksreeks
  • Willermark, S., & Pareto, L. (2013). Challenges of Achieving ICT Competent Teachers through Continuing Professional Development: Teachers’ perspectives. Gedownload op 1 april 2017, van https://www.researchgate.net/publication/309953342_Challenges_of_Achieving_ICT_Competent_Teachers_through_Continuing_Professional_Development_Teachers%27_perspectives

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Gerelateerd

Weinig ICT-gebruik
Leraren benutten specifieke mogelijkheden ICT nauwelijks
Annemieke Top
Effectiever onderwijs
Hoe gerichte inzet van ICT leidt tot effectiever onderwijs
Jos Cöp
Leidinggeven aan onderwijsinnovatie met ict
Leidinggeven aan onderwijsinnovatie met ict.
Myriam Lieskamp
Over ambitieuze en duurzame onderwijsinnovatie (1)
Over ambitieuze en duurzame onderwijsinnovatie (1): technologie
Tim Surma
Over ambitieuze en duurzame onderwijsinnovatie (2)
Over ambitieuze en duurzame onderwijsinnovatie (2): curriculum
Tim Surma
Over ambitieuze en duurzame onderwijsinnovatie (3)
Over ambitieuze en duurzame onderwijsinnovatie (3): wetenschappelijke ondersteuning
Tim Surma


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

ICT kennis leerlingen praktijkonderwijs
ICT kennis leerlingen praktijkonderwijs
redactie
[extra-breed-algemeen-kolom2]



digitale geletterdheid
ICT in het onderwijs

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest