Effectieve interventies om digitaal ongewenst gedrag in het onderwijs tegen te gaan

Geplaatst op 13 juli 2024

Digitaal ongewenst gedrag, zoals cyberpesten en digitaal seksueel misbruik, vormt een groeiend probleem binnen het onderwijs. Deze vormen van misbruik kunnen diepgaande impact hebben op de slachtoffers, en effectieve interventies zijn cruciaal om deze problematiek aan te pakken. Dit artikel verkent de omvang van het probleem, bespreekt effectieve interventies die momenteel worden toegepast, en richt zich op de rol van monitoring als preventieve maatregel.

Omvang van Digitaal Ongewenst Gedrag

Cyberpesten, ook wel bekend als cyberbullying, omvat verschillende vormen van agressief digitaal gedrag zoals pesten, lastigvallen, en vernederen via online platforms, sociale media, en tekstberichten. De prevalentie van cyberpesten varieert sterk tussen onderzoeken, maar studies suggereren dat tussen de 15% en 25% van de kinderen en jongeren hiermee te maken krijgt. Deze cijfers benadrukken de noodzaak van een gestructureerde aanpak om dit gedrag te verminderen (Baek & Bullock, 2013; Dehue, 2013; Smith, 2015).

Naast cyberpesten zijn digitale vormen van seksueel ongewenst gedrag, zoals sexting en grooming, ook zorgwekkend. Sexting, het versturen van seksueel getinte tekst of beeldmateriaal, komt voor bij 1-23% van de jongeren, terwijl grooming, waarbij volwassenen online contact leggen met minderjarigen voor seksueel misbruik, percentages van 1-66% laat zien (Jones, Mitchell, & Finkelhor, 2012; Kloess, Beech, & Harkins, 2014).

Effectieve Interventies

Voorlichting en Bewustwording

Voorlichting blijkt een essentieel element in effectieve interventies tegen digitaal ongewenst gedrag. Het vergroot niet alleen de kennis van leerlingen over de gevaren van cyberpesten en grooming, maar helpt ook bij het ontwikkelen van vaardigheden om deze situaties te herkennen en te vermijden. Programma's zoals KiVa uit Finland tonen aan dat voorlichting in combinatie met bewustwordingscampagnes binnen de schoolomgeving effectief kan zijn in het verminderen van digitaal pestgedrag (Williford et al., 2013).

Schoolbrede Aanpak en Peer Support

Een schoolbrede aanpak waarbij pestpreventie geïntegreerd wordt in het curriculum, samen met het aanstellen van peer mentors die slachtoffers ondersteunen, heeft zich effectief getoond. Door leerlingen actief te betrekken bij het identificeren van problemen en het bedenken van oplossingen, ontstaat er een cultuur van onderlinge steun en verantwoordelijkheid (Paul, Smith, & Blumberg, 2010).

Heldere Regels en Beleid

Duidelijke schoolregels en beleid tegen cyberpesten zijn ook van vitaal belang. Het implementeren van regels die digitaal ongewenst gedrag verbieden en sancties stellen voor overtredingen, draagt bij aan een veiligere online omgeving voor leerlingen. Een studie uitgevoerd door Van Ouytsel et al. (2014) benadrukt dat een combinatie van informatiesessies, klassikale discussies en posters met gedragsregels effectief kan zijn in het verminderen van cyberpesten.

Rol van Monitoring

Monitoring van digitaal gedrag speelt een opkomende rol in de preventie van cyberpesten en grooming. Hoewel technologieën zoals SafeChat en Facebook Watchdog nog in ontwikkeling zijn, bieden ze veelbelovende mogelijkheden om ongewenst gedrag te detecteren en te interveniëren (Fahrnberger et al., 2014; Rybnicek, Poisel, & Tjoa, 2013).

SafeChat

SafeChat is een systeem dat berichten scant op ongepaste inhoud voordat ze worden verzonden, met als doel privacy te behouden en ongewenst gedrag te voorkomen. Dit systeem stelt ook ouders en docenten in staat om het digitale verkeer van kinderen te monitoren en te beperken, wat een preventieve rol kan spelen bij het voorkomen van cyberpesten (Fahrnberger et al., 2014).

Facebook Watchdog

Facebook Watchdog, voorgesteld door onderzoekers uit Oostenrijk, maakt gebruik van geavanceerde technologieën zoals beeld- en tekstanalyse om cyberpesten en grooming op sociale media te detecteren. Dit zou kunnen helpen bij vroegtijdige interventie en ondersteuning van slachtoffers van online misbruik (Rybnicek, Poisel, & Tjoa, 2013).

Conclusie

Om digitaal ongewenst gedrag effectief tegen te gaan, is een holistische aanpak nodig die voorlichting, bewustwording, peer support, en monitoring combineert. Hoewel er nog veel onderzoek nodig is naar de effectiviteit van deze interventies, tonen studies aan dat een schoolbrede aanpak met actieve betrokkenheid van leerlingen en technologische ondersteuning veelbelovend is. Door deze maatregelen te implementeren, kunnen scholen een veiligere omgeving creëren waarin digitale interacties op verantwoorde wijze plaatsvinden en digitaal ongewenst gedrag effectief wordt tegengegaan.

Geraadpleegde bronnen

1 Ashurst, L., & McAlinden, A.-M. (2015). Young people, peer-to-peer grooming and sexual offending: Understanding and responding to harmful sexual behaviour within a social media society. Probation Journal, 62(4), 374-388. doi:10.1177/0264550515619572
2 Baek, J., & Bullock, L. M. (2013). Cyberbullying: a cross-cultural perspective. Emotional and Behavioural Difficulties, 19(2), 226-238. doi:10.1080/13632752.2013.849028
3 Dehue, F. (2013). Cyberbullying Research: New Perspectives and Alternative Methodologies. Introduction to the Special Issue. Journal of Community & Applied Social Psychology, 23(1), 1-6. doi:10.1002/casp.2139
4 DePaolis, K., & Williford, A. (2014). The Nature and Prevalence of Cyber Victimization Among Elementary School Children. Child & Youth Care Forum, 44(3), 377-393. doi:10.1007/s10566-014- 9292-8
5 Fahrnberger, G., Nayakt, D., Martha, V. S., & Ramaswamy, S. (2014). SafeChat: A Tool To Shield Children's Communication From Explicit Messages. Paper presented at the 14th International Conference on Innovations for Community Services, Reims; France. https://www.researchgate.net/publication/262674241_SafeChat_A_Tool_To_Shield_Children%27s_Communication_From_Explicit_Messages
6 Fletcher, A., Fitzgerald-Yau, N., Jones, R., Allen, E., Viner, R. M., & Bonell, C. (2014). Brief report: Cyberbullying perpetration and its associations with socio-demographics, aggressive behaviour at school, and mental health outcomes. J Adolesc, 37(8), 1393-1398. doi:10.1016/j.adolescence.2014.10.005
7 Graaf, H., & Kerstens, J. (2015). Ervaringen van jongeren met seksualiteit op internet: resultaten van het onderzoek Jeugd & Cybersafety. JGZ Tijdschrift voor jeugdgezondheidszorg, 47(5), 87-91. doi:10.1007/s12452-015-0024-8
8 Jones, L. M., Mitchell, K. J., & Finkelhor, D. (2012). Trends in youth internet victimization: Findings from three youth internet safety surveys 2000–2010. Journal of Adolescent Health, 50(2), 179-186. doi:10.1016/j.jadohealth.2011.09.015
http://www.unh.edu/ccrc/pdf/CV240.pdf
9 Kloess, J. A., Beech, A. R., & Harkins, L. (2014). Online child sexual exploitation: Prevalence, process, and offender characteristics. Trauma, Violence, & Abuse, 15(2), 126-139. doi:10.1177/1524838013511543
https://www.researchgate.net/profile/Juliane_Kloess/publication/260645702_Online_Child_Sexual_Exploitation_Prevalence_Process_and_Offender_Characteristics/links/00463532d486eafc95000000.pdf
10 Kowalski, R. M., Giumetti, G. W., Schroeder, A. N., & Lattanner, M. R. (2014). Bullying in the digital age: a critical review and meta-analysis of cyberbullying research among youth. Psychol Bull, 140(4), 1073-1137. doi:10.1037/a0035618
https://www.researchgate.net/profile/Amber_Schroeder/publication/260151324_Bullying_in_the_Digital_Age_A_Critical_Review_and_Meta-Analysis_of_Cyberbullying_Research_Among_Youth/links/546f5b6a0cf2d67fc0310ef5.pdf
11 Lapidot-Lefler, N., & Dolev-Cohen, M. (2014). Comparing cyberbullying and school bullying among school students: prevalence, gender, and grade level differences. Social Psychology of Education, 18(1), 1-16. doi:10.1007/s11218-014-9280-8
12 Livingstone, S., & Smith, P. K. (2014). Annual research review: Harms experienced by child users of online and mobile technologies: The nature, prevalence and management of sexual and aggressive risks in the digital age. Journal of child psychology and psychiatry, 55(6), 635-654. Retrieved from http://onlinelibrary.wiley.com/store/10.1111/jcpp.12197/asset/jcpp12197.pdf?v=1&t=iki2br88&s=3f454612655497a62d965289812df78adf2a750a
13 Mishna, F., Cook, C., Gadalla, T., Daciuk, J., & Solomon, S. (2010). Cyber bullying behaviors among middle and high school students. Am J Orthopsychiatry, 80(3), 362-374. doi:10.1111/j.1939- 0025.2010.01040.x
https://www.researchgate.net/profile/Faye_Mishna/publication/45269399_Cyber_bullying_behaviors_among_middle_and_high_school_students/links/02e7e53645e3ddee47000000.pdf
14 Mitchell, K. J., Finkelhor, D., Jones, L. M., & Wolak, J. (2012). Prevalence and characteristics of youth sexting: A national study. Pediatrics, 129(1), 13-20. doi:10.1542/peds.2011-1730 http://pediatrics.aappublications.org/content/129/1/13.full
15 Modecki, K. L., Minchin, J., Harbaugh, A. G., Guerra, N. G., & Runions, K. C. (2014). Bullying prevalence across contexts: a meta-analysis measuring cyber and traditional bullying. Journal of Adolescent Health, 55(5), 602-611. doi:10.1016/j.jadohealth.2014.06.007 https://www.researchgate.net/profile/Kathryn_Modecki/publication/265015497_Bullying_Prevalence_Across_Contexts_A_Metaanalysis_Measuring_Cyber_and_Traditional_Bullying/links/5406d9180cf23d9765a81558.pdf
16 Nederlands Jeugdinstituut. (2015). Beoordeling anti-pestprogramma’s. Retrieved from http://www.nji.nl/nl/antipestprogramma/Uitkomsten-beoordeling
17 Nickerson, A. B., Singleton, D., Schnurr, B., & Collen, M. H. (2014). Perceptions of School Climate as a Function of Bullying Involvement. Journal of Applied School Psychology, 30(2), 157-181. doi:10.1080/15377903.2014.888530
18 Paul, S., Smith, P. K., & Blumberg, H. H. (2010). Addressing Cyberbullying in School Using the Quality Circle Approach. Australian Journal of Guidance & Counselling. https://www.researchgate.net/profile/Ersilia_Menesini/publication/230874381_Cyberbullying_Labels_Behaviours_and_Definition_in_Three_European_Countries/links/5427c2320cf2e4ce940a49c9.pdf#page=33
19 Paul, S., Smith, P. K., & Blumberg, H. H. (2012). Revisiting cyberbullying in schools using the quality circle approach. School Psychology International, 33(5), 492-504. doi:10.1177/0143034312445243 https://www.researchgate.net/profile/Peter_Smith34/publication/258189348_Addressing_Cyberbullying_in_School_Using_the_Quality_Circle_Approach/links/0deec5315f98cd9425000000.pdf
20 Reed, K. P., Cooper, R. L., Nugent, W. R., & Russell, K. (2015). Cyberbullying: A literature review of its relationship to adolescent depression and current intervention strategies. Journal of Human Behavior in the Social Environment, 26(1), 37-45. doi:10.1080/10911359.2015.1059165
21 Roberto, A. J., Eden, J., Savage, M. W., Ramos-Salazar, L., & Deiss, D. M. (2014a). Outcome evaluation results of school-based cybersafety promotion and cyberbullying prevention intervention for middle school students. Health Commun, 29(10), 1029-1042.doi:10.1080/10410236.2013.831684
22 Roberto, A. J., Eden, J., Savage, M. W., Ramos-Salazar, L., & Deiss, D. M. (2014b). Prevalence and Predictors of Cyberbullying Perpetration by High School Seniors. Communication Quarterly, 62(1), 97-114. doi:10.1080/01463373.2013.860906
23 Rybnicek, M., Poisel, R., & Tjoa, S. (2013). Facebook Watchdog: A Research Agenda for Detecting Online Grooming and Bullying Activities. Paper presented at the International Conference on Systems, Man, and Cybernetics, Manchester.
24 Sjursø, I. R., Fandrem, H., & Roland, E. (2015). Emotional Problems in Traditional and Cyber Victimization. Journal of School Violence, 15(1), 114-131. doi:10.1080/15388220.2014.996718
25 Slonje, R., Smith, P. K., & Frisén, A. (2013). The nature of cyberbullying, and strategies for prevention. Computers in Human Behavior, 29(1), 26-32. doi:10.1016/j.chb.2012.05.024 http://agnesday.com/wp-content/uploads/2012/10/Slonje-Cyberbullying.pdf
26 Smith, P. K. (2015). The nature of cyberbullying and what we can do about it. Journal of Research in Special Educational Needs, 15(3), 176-184. doi:10.1111/1471-3802.12114 https://www.researchgate.net/profile/Peter_Smith34/publication/280915987_The_nature_of_cyberbullying_and_what_we_can_do_about_it/links/55d443d608ae7fb244f59e6d.pdf
27 Smith, P. K., Thompson, F., & Davidson, J. (2014). Cyber safety for adolescent girls: bullying, harassment, sexting, pornography, and solicitation. Current opinion in obstetrics and gynecology,
26(5), 360-365. Retrieved from http://graphics.tx.ovid.com/ovftpdfs/FPDDNCDCBDMLHJ00/fs047/ovft/live/gv031/00001703/00001703-201410000-00007.pdf
28 Tangen, D., & Campbell, M. (2010). Cyberbullying Prevention: One Primary School’s Approach. Australian Journal of Guidance & Counselling. http://eprints.qut.edu.au/39184/2/39184.pdf
29 Tankink, S. (2013). Preventie- en interventiestrategieën van leraren tegen cyberpesten. (Bachelor's thesis), University of Twente. http://essay.utwente.nl/63555/1/Bachelor_scriptie_Cyberpesten_Sabine_Tankink-1158422.pdf
30 van Veen, S. (2008). Bescherming van adolescenten tegen de gevolgen van cyberpesten: de kenmerken en prevalentie van cyberpesten, de relatie met psychosociale en gedragsproblemen bij adolescenten en belangrijke elementen voor interventie en preventie. (Bachelor's thesis), University of Amsterdam. Retrieved from http://www.scriptiesonline.uba.uva.nl/292429
31 von Marees, N., & Petermann, F. (2012). Cyberbullying: An increasing challenge for schools. School Psychology International, 33(5), 467-476. doi:10.1177/0143034312445241 https://www.researchgate.net/profile/Franz_Petermann/publication/258189346_Cyberbullying_An_increasing_challenge_for_schools/links/0deec527d52d832ec6000000.pdf
32 van Ouytsel, J., Vandebosch, H., Walrave, M., & Ponnet, K. (2014). Cyberpesten: hoeveel komt het voor en wat kunnen scholen ertegen doen? 4W: Weten Wat Werkt en Waarom, 3(4), 7-13. Retrieved from http://4w.kennisnet.nl/artikelen/2014/12/10/cyberpesten-hoeveel-komt-het-voor-en-watkunnen-sc/
33 Whittle, H. C., Hamilton-Giachritsis, C., Beech, A., & Collings, G. (2013). A review of online grooming: Characteristics and concerns. Aggression and Violent Behavior, 18(1), 62-70. doi: http://dx.doi.org/10.1016/j.avb.2012.09.003
34 Williford, A., Elledge, L. C., Boulton, A. J., DePaolis, K. J., Little, T. D., & Salmivalli, C. (2013). Effects of the KiVa antibullying program on cyberbullying and cybervictimization frequency among Finnish youth. Journal of Clinical Child & Adolesc Psychology, 42(6), 820-833. doi:10.1080/15374416.2013.787623
35 Wolfer, R., Schultze-Krumbholz, A., Zagorscak, P., Jakel, A., Gobel, K., & Scheithauer, H. (2014). Prevention 2.0: targeting cyberbullying @ school. Prevention Science, 15(6), 879-887. doi:10.1007/s11121-013-0438-y