Wat zijn beschermende factoren voor leerlingen met dyslexie?

Terry van de Beek

Onderwijsadviseur en trainer bij Dyadon

Geplaatst op 15 november 2018

Onderstaand artikel is een vertaalde samenvatting van “What Protective Factors Lead to Resilience in Students with Dyslexia” geschreven door Stephanie L. Haft en Fumiko Hoeft, M.D., Ph.D gepubliceerd in december 2016 op de website van de International Dyslexia Association (IDA) en gebaseerd op hun artikel “Socio-emotional and Cognitive Resilience in Students with Reading Disabilities”( Haft et al., 2016), ofwel “Sociaal-emotionele en cognitieve veerkracht bij studenten met leesproblemen”.

Veel leerlingen met dyslexie presteren goed binnen het onderwijs En dat ondanks het risico dat zij lopen op problemen met spelling, woordenschat en leesbegrip (Mugnaini et al., 2009) en/of het risico op sociaal-emotionele problemen zoals angst, depressie en een laag zelfbeeld (Mugnaini et al., 2009). Wat laten deze veerkrachtige leerlingen als gezamenlijke kenmerken zien?

Cognitieve veerkracht

Onderzoeken naar cognitieve veerkracht lieten het volgende zien bij kleuters:

Sterke mondelinge taalvaardigheden zorgen er later voor dat risicoleerlingen de context kunnen gebruiken bij het begrijpen van wat ze lezen (Carroll et al., 2014; Hulme et al., 2015)
Risicokleuters die sterke executieve functies ontwikkelen en een hoge mate van taakgerichtheid laten zien hebben later meer succes bij het leren lezen (Snowling and Muter, 2009)

Bij leerlingen met de diagnose dyslexie die uiteindelijk goede lezers en goede begrijpend lezers werden, werd het volgende opgemerkt:

Ze hadden een goed morphologische bewustzijn, ofwel konden goed betekenisvolle delen in woorden ontdekken (bijv. “gevaar” in “ongevaarlijke” ) (Law et al., 2015)
Ze beschikten over een uitstekende woordenschat (Rose and Rouhani, 2012)

Welke conclusies kunnen we hieruit trekken voor het cognitief versterken van risicoleerlingen?

Zorg ervoor dat sterke mondelinge taalvaardigheden verder versterkt worden
Signaleer een zwakke mondelinge taalvaardigheid al vroeg (bijv. articulatie; woorden en zinnen nazeggen) en probeer dit te versterken met interventies.
Help leerlingen hun woordenschat te vergroten zodat ze voor hen onbekende woorden sneller herkennen en meer correct kunnen uitspreken. Help leerlingen doelen te stellen en hun gedrag en vooruitgang te monitoren, dus leer ze hun executieve functies te versterken.

Sociaal-emotionele veerkracht

Onderzoeken naar sociaal-emotionele veerkracht lieten het volgende zien bij leerlingen met de diagnose dyslexie:

Leerlingen die ondanks hun uitdagingen toch een goed zelfvertrouwen en een goede zelfovertuiging lieten zien dachten optimistischer (Idan and Margalit, 2014). Ze waren in staat hun uitdagingen het hoofd te bieden door controle te houden over hun leven.
Ouders die hun kinderen met dyslexie begrijpen dragen bij aan de zelfwaardering van leerlingen met dyslexie (Terras et al., 2009). Moeders en vaders vervullen hierin hun eigen rol (Al-Yagon, 2014). De steun van leerkrachten en leeftijdsgenoten zijn een buffer tegen de negatieve invloed van de moeilijkheden bij het leren.
Begeleiding door ofwel een oudere leerling of door een mentor lijkt een belangrijke bijdrage te leveren aan de sociaal-emotionele veerkracht van leerlingen met dyslexie (eerste onderzoeksresultaten van een onderzoekssamenwerking tussen Eye to Eye en UCSF BrainLens). Bij alle deelnemende leerlingen verbeterde het zelfvertrouwen significant.

Welke conclusies kunnen we hieruit trekken voor het sociaal-emotioneel versterken van risicoleerlingen?

Leerlingen met dyslexie hebben behoefte aan controle over hun leervaardigheden. Geef ze bronnen, leer ze strategieën aan en geef ze keuzes bij het controleren.
Ouders kunnen de zelfwaardering van hun kind vergroten door de sterktes en zwaktes van hun kind in relatie tot dyslexie te herkennen evenals hun sociaal-emotionele profiel.
Leerkrachten, docenten en leeftijdsgenoten spelen een belangrijke rol bij het zelfvertrouwen van leerlingen met dyslexie. Mentoren kunnen een positieve invloed hebben.

De toekomst

Er zou volgens de auteurs in de toekomst verder onderzoek gedaan moeten worden naar het ontdekken van sterktes en beschermende factoren bij leerlingen met (een risico op) dyslexie en naar hoe deze factoren een buffer kunnen zijn tegen de uitdagende ervaring die dyslexie kan zijn. Deze informatie kan leiden tot de verbetering van de sociaal-emotionele en cognitieve resultaten op de lange termijn voor zowel leerlingen met dyslexie als voor hun families en scholen.

In de Dyslexie-Express, een doos vol materialen voor de uitleg en acceptatie van dyslexie voor het betreffende kind, zijn begeleidende volwassenen en zijn leeftijdsgenoten, bevindt zich onder andere ook een Coachingsboekje waarin leerkrachten tips kunnen vinden voor het versterken van bovengenoemde beschermende sociaal-emotionele en cognitieve factoren. Meer informatie hierover op www.dyslexie-express.nl.

Bron: https://dyslexiaida.org/what-protective-factors-lead-to-resilience-in-students-with-dyslexia/

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!