Motivatie en zelfregulering van leerlingen op het basisonderwijs

Geplaatst op 1 juni 2016

Afnemende motivatie

Uit eerder onderzoek is gebleken dat motivatie voor school afneemt tijdens de middelbare schoolperiode. Dit project richtte zich op het verloop van motivatie van leerlingen in de laatste jaren van het basisonderwijs, voordat zij de overgang naar de middelbare school maken. De ontwikkeling van motivatie van groep vijf t/m groep acht van het basisonderwijs bleek meer gedifferentieerd te verlopen. Hoe deze ontwikkeling verloopt verschilde per aspect van motivatie: taakoriëntatie nam af in die periode, zelfvertrouwen bleef relatief stabiel, en de werkhouding verbeterde in deze jaren.

Werkhouding

Echter, er werden vooral in de werkhouding opvallende verschillen tussen groepen gevonden. De werkhouding van meisjes, leerlingen met een Nederlandse afkomst en leerlingen met een hogere sociaal-economische status nam toe, terwijl de werkhouding van jongens, leerlingen van allochtone afkomst en met een lage sociaal-economische status zich minder gunstig ontwikkelde.

Samenhang prestaties

Verder bleek dat voor al deze groepen motivatie sterk samenhing met vooruitgang in prestaties. Derhalve zijn de minder gunstige ontwikkelingen in de werkhouding van jongens, leerlingen van allochtone afkomst en leerlingen met een lage sociaal-economische status zorgwekkend te noemen. Deze verschillen tussen groepen in de ontwikkeling van motivatie hangen waarschijnlijk sterk samen met bestaande verschillen in prestaties.

Leercontext

In het project is eveneens de rol van de leercontext op de ontwikkeling van motivatie en prestaties onderzocht. Allereerst bleek dat sociaal-economische en etnische compositie van de klas samenhing met de motivatie en prestaties van leerlingen. Voor leerlingen met een allochtone achtergrond of een lagere sociaal-economische status bleek dat hun motivatie en prestaties zich in sommige opzichten meer positief ontwikkelden op scholen met meer ‘achterstandsleerlingen’.

Dat komt waarschijnlijk doordat leerkrachten op gesegregeerde scholen beter in staat zijn de lessen op hun specifieke leerlingpopulatie aan te passen.

Innovatief leren

Lessen kunnen verschillen in de mate van traditioneel versus innovatief leren. Daarom werd tevens onderzocht of leerkrachten op achterstandsscholen hun leerlingen op meer of minder traditionele of innovatieve wijze lesgaven, wat ze het meest geschikt vonden voor hun leerlingen en waar de voorkeur van leerlingen met verschillende achtergrondkenmerken zelf naar uit ging.

Het bleek dat leerkrachten op achterstandsscholen op meer traditionele wijze lesgaven aan hun leerlingen in vergelijking met leerkrachten van andere scholen, omdat ze van mening waren dat innovatief onderwijs niet goed aansloot bij hun leerlingpopulatie. Dit kwam overeen met de percepties en voorkeuren van de leerlingen. Leerlingen met een allochtone achtergrond of een lagere sociaal-economische status gaven vaker aan dat hun leeromgeving traditioneel was en gaven hier vaker de voorkeur aan.

Innovatief leren en motivatie

Tenslotte is onderzocht of aspecten van innovatief onderwijs ook verschillend samenhingen met ontwikkelingen in de motivatie en prestaties van leerlingen met verschillende achtergrondkenmerken. In het algemeen bleken de aspecten van innovatief leren niet erg sterk samen te hangen met ontwikkelingen in de motivatie en prestaties van leerlingen en resultaten lieten zowel positieve als negatieve effecten van innovatief leren zien.

Wel kon gesteld worden dat voor jongens en leerlingen met een allochtone achtergrond of een lagere sociaal-economische status minder vaak positieve relaties tussen innovatief leren en ontwikkelingen in hun motivatie en prestaties werden gevonden. Deze resultaten lijken erop te wijzen dat het voor leerkrachten op achterstandsscholen moeilijker is om aspecten van innovatief leren op succesvolle wijze in hun onderwijs op te nemen.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Details van het onderzoek

NWO-projectnummer:	411-07-122
Titel onderzoeksproject:	Relationship between the learning context, motivation for school, self-regulated learning and academic achievement of Dutch primary school children
Looptijd:	15-03-2009 tot 31-08-2013