Boekenmaatjes: voorlezen van leerlingen uit groep 7 aan kleuters - OnderwijsBewijs

Geplaatst op 1 juni 2016

In het project Boekenmaatjes lezen leerlingen van groep 7 voor aan kleuters, in de hoop dat dit een positief effect heeft op hun sociaal-emotionele ontwikkeling en hun pestgedrag vermindert. Een ander doel van het project was het leesplezier van kleuters en de oudere leerlingen te bevorderen. Uit de resultaten van dit onderzoek blijkt Boekenmaatjes geen duidelijk effect te hebben op sociaal-emotionele competenties, pestgedrag of leesattitude.
Aan het onderzoek naar Boekenmaatjes deden 87 scholen mee, waarbij de helft (44) de interventie onderging en de andere helft (43) niet. Scholen die al aan tutorlezen deden, werden gelijk verdeeld over de interventie- en de controlegroep. De groep 7-leerlingen lazen gedurende een jaar elke week een half uur voor uit boeken met sociaal-emotionele thema’s (jaloezie, blijdschap et cetera) en bespraken deze met de kleuters. Voorafgaand, tijdens, en na afloop van de interventie zijn de sociaal-emotionele competentie, het pestgedrag, de taalvaardigheid en het leesplezier van de leerlingen in groep 7 gemeten via vragenlijsten en digitale toetsen.
Hoewel Boekenmaatjes niet het gewenste effect heeft, lijkt het project het algemene klimaat van de school positief te beïnvloeden. Zo geven leerkrachten in de evaluatie aan dat de interventie positieve effecten heeft gehad op de interactie tussen de kleuters en de oudere leerlingen. De laatsten vonden het voorlezen aan kleuters leuk. En het leesplezier van de kleuters nam toe.
Ook was het schoolwelbevinden tijdens het project verbeterd in zowel de controle- als de interventiegroep, maar omdat dat effect in beide groepen optrad, was het dus niet toe te schrijven aan Boekenmaatjes. Bovendien veranderde het pestgedrag: leerlingen in beide groepen pestten zelf minder vaak en werden ook minder gepest. Maar ook dat was geen effect van Boekenmaatjes.
Daarnaast is er geen effect gevonden op de (voor)leesattitude. Leerlingen zijn niet meer gaan voorlezen, worden (thuis) niet meer voorgelezen en staan ook niet positiever tegenover voorlezen. Sterker nog, tussen de pre-test begin groep 7 en de retentiemeting begin groep 8 werden de kinderen thuis juist minder vaak voorgelezen, lazen ze zelf minder voor en waren ze minder positief over het voorlezen. Dit sluit aan bij ander longitudinaal onderzoek naar (voor)lezen waaruit blijkt dat leerlingen naarmate ze ouder worden minder positief zijn over lezen. De leerlingen gingen zelf ook minder lezen. Opvallend daarbij is dat de leerlingen vonden dat ze wel beter gingen lezen. Maar dit geldt zowel voor de controle- als interventiegroep, dus deze resultaten zijn niet toe te wijzen aan Boekenmaatjes.

Samenvatting

In het project Boekenmaatjes is het effect van het voorlezen en bespreken van boeken met sociaal-emotionele thema’s op de sociaal-emotionele competentie en het pestgedrag van kinderen in groep 7 in het basisonderwijs onderzocht. Kinderen uit groep 7 hebben wekelijks voorgelezen uit een prentenboek met een sociaal-emotioneel thema (bv. jaloezie of blijdschap) aan kinderen uit groep 1-2.

Het project had twee primaire doelen: (i) het bevorderen van de sociaal-emotionele competentie van kinderen uit groep 7; (ii) het verminderen van pestgedrag onder leerlingen van groep 7. Een bijkomend doel was: (iii) het bevorderen van het leesplezier van de kinderen uit groep 1-2 en groep 7.

Zevenentachtig scholen hebben deelgenomen aan het project waarbij de helft (44) de interventie heeft ondergaan en de andere helft (43) niet. Bij de gerandomiseerde toewijzing van scholen aan de controle- ofwel interventieconditie is gestratificeerd op tutorlezen, dat wil zeggen dat ervoor is gezorgd dat scholen die al aan tutorlezen deden gelijk zijn verdeeld over beide condities. De wekelijkse voorleessessies duurden een halfuur en vonden gedurende één schooljaar plaats. Kinderen uit groep 7 werden via een DVD getraind in het voorlezen en het bespreken van de boeken met de kleuters. Voorafgaand, tijdens, en na afloop van de interventie zijn de sociaalemotionele competentie, pestgedrag, taalvaardigheid en het leesplezier van de leerlingen in groep 7 gemeten via vragenlijsten en digitale toetsen.

Er is een aantal instrumenten gebruikt voor de dataverzameling. Om de sociaal-emotionele competenties van de leerlingen te meten is de sociale competentie observatielijst (SCOL) gebruikt. De SCOL is een digitaal meetinstrument dat door de leerkrachten en leerlingen wordt ingevuld. Het pestgedrag is in kaart gebracht met het Pestinstrument, eveneens een digitaal meetinstrument dat door de leerlingen wordt ingevuld. De mening van leerlingen over lezen, en hun leesgedrag zijn gemeten met de leesattitudelijst, een papieren vragenlijst. De thuissituatie en de achtergrond van de leerlingen en de ouders zijn uitgevraagd met de oudervragenlijst, een papieren vragenlijst. Ten slotte hebben de directeurs van de basisscholen online vragen ingevuld over de achtergrond van de school.

Om de effecten van het voorleesproject te meten, zijn in het programma SPSS statistische analyses gedaan over de verkregen data. Daarbij zijn de scores van de controlegroep en de interventiegroep op de verschillende meetmomenten met elkaar vergeleken, evenals veranderingen over de drie metingen binnen beide groepen. Uit de resultaten blijkt dat er geen effecten gevonden zijn van Boekenmaatjes op de sociaal-emotionele competentie, op het pestgedrag en op de leesattitude. Wel zien we enkele opvallende algemene tendensen in pestgedrag en leesattitude, die in dit rapport toegelicht zullen worden.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Details van het onderzoek

NWO-projectnummer:	ODB10051
Titel onderzoeksproject:	Boekenmaatjes: het effect van tutor-lezen op de sociaal-emotionele competentie en pestgedrag van leerlingen van groep 7 van het basisonderwijs
Looptijd:	01-01-2011 tot 30-09-2013